حوصله ندارم

امروزه، در جامعه نوجوانانی را مشاهده می کنیم که سر در گریبان مبهوت، افسرده و عصبی هستند، چهره های در هم کشیده ای دارند و هر کس به آنها می رسد می گوید مگر کشتی هایت غرق شده و یا انگار مادرش مرده، دنیا دیگه به آخر رسیده. آری این علایم و علایم دیگری که به آن اشاره خواهد شد، نشان از یک بیماری به نام افسردگی دارد.  
اگرچه افسردگی از دیرباز به عنوان یکی از نابسامانی های روانی عمده شناخته شده است؛ اما در دهه اخیر اهمیت این بیماری، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در 2 دهه اخیر افسردگی جای تشویش و اضطراب را که در 2 دهه پس از جنگ بین المللی دوم به عنوان مهم ترین عارضه روانی تلقی می شود، گرفته است. همچنین از آن به عنوان بیماری زکام روانی نیز یاد می شود. امروزه ثابت شده است که در دوره نوجوانی انسان استعداد زیادی برای ابتلا به افسردگی دارد با این تفاوت که علایم و نشانه های افسردگی در این دوران بیشتر جنبه عملی دارد تا روانی.
افسردگی از شایع ترین اختلالات خلقی و عاطفی و بزرگ ترین بیماری روانی قرن حاضر است. در گذشته تصور می شد که افسردگی مربوط به دوره بزرگسالی است و کودکان و نوجوانان کمتر به آن مبتلا می شوند. اما امروزه تحقیقات جدید نشان می دهد افسردگی از مشکلات رایج بین نوجوانان و جوانان است. شناخت و تشخیص افسردگی در دوره های نوجوانی و جوانی به دلایلی مشکل است. زیرا نشانه های افسردگی از نظر بالینی کمتر مشهود است. در ضمن نوجوانان و جوانان کمتر احساسات خود را بروز می دهند و بیشتر مـســایــل را انـکــار مــی کـنـنــد. هـمـچـنـیـن نـوجـوانـان افت وخیزهای خلقی زیادی از خود نشان می دهند. این افت وخیزها هم بویژه در آغاز نوجوانی مشاهده می شود. به دلیل همین تشخیص افسردگی در نوجوانان کار نسبتا دشواری است.
● تعریف افسردگی
افسردگی نوعی واکنش انفعالی نسبت به شرایطی است که در آن فرد دچار محرومیت و ناکامی می شود یا فشاری از تعارضات بر او وارد می شود.
● درجات افسردگی
1) افسردگی: به عنوان یک هیجان عادی بشری با علایمی مثل غمگینی، دل شکستگی، نومیدی ، ناکامی و... که اختلال تلقی نمی شود.
2) اندوه: واکنش واقع بینانه و مناسب به آنچه از دست رفته است که بتدریج فروکش می کند و ندرتا منجر به اختلال می شود.
3) افسردگی خفیف: اندوهی که بی دلیل ادامه پیدا می کند و خود فرد معمولا احساس می کند پاسخ او افراطی است و علت زیربنایی را تشخیص نمی دهد.
4) افسردگی شدید: بیمار رابطه خود را با واقعیت از دست می دهد، دچار هذیان می شود و غالبا به خودکشی دست می زند.
● علایم افسردگی
در نوجوانان افسردگی به صورت حالات هیجانی، بیقراری و نداشتن آرامش و قدرت در توجه و تمرکز فکر و ناتوانی در کنترل فعالیت های ذهنی تجلی می کند. نوجوان احساس خستگی می کند و از دردهای متناوبی گله مند است. عقب ماندگی درسی دارد و آن را معلول بیماری و زمانی در اثر فقدان قدرت توجه و تمرکز می داند. افسردگی در نوجوانان را باید بسیار مهم تلقی کنیم؛ چرا که اگر از مدت خاص بگذرد، علایم عادی آن تبدیل به علایم مرضی خواهد شد و ماندگاری رفتاری ناشی از تداوم این حالت می تواند زیان های جبران ناپذیری بر آینده آنان به وجود آورد.
هشیاری بیش از اندازه والدین و حساسیت نسبت به علایم و نشانه های افسردگی در نوجوان بسیار طبیعی است، اما سعی کنید به گونه ای متعادل رفتارکنید. با آن که بهتر است به هر تغییری در رفتار نوجوان هشیار باشید، اما نباید بسرعت نتیجه گیری کنید. به خاطر داشته بـاشـیـد هـیچ رفتار واحدی به خودی خود، لزوما نشان دهنده بروز افسردگی در فرزندان یا نیازمند توجه فوری نیست، مگر افکار، بیانات یا اعمالی که حاکی از وجود تمایل به خودکشی اند.
● عوامل ایجاد افسردگی در نوجوانان
الـف) وراثـت: افـسـردگـی را می توان تا حدودی به مسایل ارثی مرتبط دانست، زیرا در میان اعضای یک خانواده شایع است.
ب) استرس: افسردگی در میان نوجوانان و جوانانی که با مسایل و مـشـکـلات مـادی و استرس های روزانه روبه رو هستند، نسبت به دیگران بیشتر است. همچنین تغییر در مدرسه و ورود به دوره تحصیلی از سطحی به سطح دیگر از عوامل دیگر افسردگی است.
ج) جنسیت: تحقیقات نشان می دهد نرخ افسردگی در دختران بسیار بیشتر از پسران است و عامل جنسیت در افسردگی نقش مهمی دارد. با وجود این که درصد تشخیص های افسردگی پیش از بلوغ در پسران بیشتر است، ولی این رقم بعد از سن بلوغ در میان دختران افزایش می یابد و نهایتا آمار دختران افسرده به 2 برابر پسران می رسد.
د) افکار مربوط به خود: این طرز تفکر برای نوجوانان و جوانان ایجاد شده است که با سعی و تلاش هم نمی توان بر مشکلات فایق آمد. توان مقابله با مشکلات را ندارد و در حقیقت به درماندگی آموخته شده رسیده است. (یعنی کاری دیگر نمی توان انجام داد و ناامید از همه جا می شود)
هـ) عوامل زمینه ساز: عواملی که شکست مهم در زندگی برای نوجوانان داشته باشد، از عوامل زمینه ساز افسردگی هستند.
و) هویت نقش جنسی: نوجوان و جوانی که هویت نقش جنسی زنانه دارند، بیشتر به افسردگی مبتلا می شوند.
ی )عوامل دیگر: مواقع دیگری که نوجوان مستعد افسردگی است، عبارتند از: وقتی نوجوان شما از طرف دوستان پذیرفته نمی شود، شما با همسرتان بیش از حد از او حمایت یا او را طرد کنید، اگر فشارهای اقتصادی یا مشکلاتی در خانواده وجود داشته باشد، اگر مشکلات شدید خانوادگی (مثل طلاق) بر او اثر کرده باشند، اگر دچار مشکلات تحصیلی شده باشد یا اگر به بیماری های طولانی مدت و مزمنی دچار باشد. با توجه به مطالب عنوان شده، می توان نتیجه گـرفـت عـوامـل زیـادی در ایـجاد افسردگی نوجوانان دخالت دارد. تحقیقات نشان می دهد اختلافات خانوادگی عامل اصلی افسردگی نوجوانان است؛ اما بـه گفته یک روان شناس معروف (بک) که تست افسردگی نیز از اوست، علت اصلی ایجاد افسردگی طرز تفکر افراد است. فرد افسرده به این دلیل دچار افسردگی می شود که استدلال و منطق او در خصوص مسایل، اشتباه و نارساست.
بک در یک مطالعه روی بیمارانش مشاهده کرد که آنان بیشتر اتفاقات ناگوار را که برایشان پیش می آید، به نوعی فاجعه، مصیبت و بدبختی تفسیر و خود را سرزنش می کنند.
● آثار منفی افسردگی
افـســردگــی نـگــرانــی هــای روزمـره زیـادی بـرای نوجوان ها به وجود می آورد؛ از قبیل تنهایی، نداشتن دوست یا نامزد، گیجی و سردرگمی درباره تغییرات زنـدگـی، کـه هـمـه ایـنـها در ذهن نوجوان به طور اغراق آمیزی بزرگ می شوند و ممکن است به احساس دل شکستگی، نا امیدی، بی ارزش بودن منجر شوند. خلق افسرده می تواند به میزان قابل توجهی در رشد طبیعی نوجوانان اختلال ایجاد کرده و عملکرد آینده آنها را در زمینه ازدواج، خانواده و شغل مختل کند. همچنین در افراد نوجوان افسرده معمولا علاقه به کارهای معمولی زندگی کم می شود. ممکن است احساس خستگی کنند. از خانواده یا دوستان فاصله می گیرند، اشتهایشان کم می شود، عادت های خواب آنها تغییر می کند. به طور خلاصه، به نظر می رسد که نمی توانند از زندگی روزمره لذت ببرند.
● درمان افسردگی
برای درمان افسردگی بهتر است ابتدا پیشگیری به عمل آید و با برخوردی سنجیده با نوجوان از بروز افسردگی جلوگیری شود.
حال اگر بخواهیم با افسردگی ایجاد شده در نوجوان مقابله و در بهبودی آن تلاش کنیم، اقدامات زیر را باید انجام داد.
1) به عنوان اولین قدم، مشکلات نوجوانتان را قبول کـنـیـد. بـه او کـمـک کـنـید که این مشکلات را به چند قسمت قابل حل تقسیم کند و هر بار به یک قسمت آنها بپردازد در تمام این فرآیند باید از طریق در آغوش گرفتن، لمس کردن و حالت های دلسوزانه، عشق حمایت کننده خودتان را نثار او کنید.
2) او را تشویق کنید که فعالیت های جسمی بیشتری داشته باشد. برخی مطالعات نشان می دهد ورزش کـردن مـی تـوانـد بـه درمـان افـسـردگـی کـمـک کند. شنا کردن، دوچرخه سواری، آهسته دویدن و شکل های دیگر ورزش همگی می توانند آثار مثبتی داشته باشند.
3) منبع افسردگی را شناسایی کنید و موانع و مشکلات را تشخیص دهید و برای رفع آنها اقدام کنید.
4) پس از تشخیص باید خود نوجوان نسبت به وضع زندگی، شناخت حاصل کند و درک واقع بینانه تری نسبت به زندگی به دست آورد.
5) وقتی نوجوان یاد می گیرد که نسبت به مسایل و مشکلات با دید بازتری نگاه کند، می توان به او کمک کرد تا دلایل شکست های خود را به دست آورد و روش های درست با مقابله با مشکلات را بیاموزد.
6) درمان های روان شناسی گرچه مفید است؛ اما باید با نوع افسردگی هم متناسب باشد. در بعضی موارد، دارو هم توصیه می شود؛ اما نباید طولانی مدت باشد و باید با تجویز روان پزشک باشد.
7) برای گرفتن راهنمایی به سراغ پزشک، مشاور یا روان پزشک مراجعه کنید.
8) ایجاد امید از طریق باز کردن راه گفتگو میان فرزند و والدین.
9) اختلافات خانوادگی را حل وفصل کنیم.
10) کمک خانواده در محبت کردن به فرزند. البته این محبت نباید زیاد باشد زیرا شما ممکن است با او درگیری عاطفی پیدا کنید و نه این که مثل بچه ها با او رفتار کنید.
11) نوجوانی که قصد خودکشی دارد. باید تحت مراقبت قرار بگیرد تا این طرز تفکر از ذهن او خارج شود.
● سخن آخر
همان طور که قبلا هم ذکر شد، افسردگی یک بیماری پیچیده با دلایل متعدد است. اگر نوجوانتان شدیدا افسرده است، به این معنا نیست که شما والدین بد یا سهل انگاری بوده اید. همان طور که ذکر شد، در افـسـردگـی نـوجـوان عـوامـل مـختلفی دخیل است. به هر حال، علایم افسردگی را نادیده نگیرید و فراموش نکنید. افسردگی مخصوصا وقتی زود تشخیص داده شود، یک بیماری قابل درمان است.

صابر محمدی
روزنامه جام جم www jamejamonline ir