کم کاری تیرویید نوزاد را جدی بگیرید- مجله مادر و کودک گوپی

قدم نورسیده مبارک! نوزادتان بعد از 9 ماه دعا و مراقبت به دنیا آمده است. چه آزمایشی برایش انجام داده اید؟ آیا می دانید در کشورهای توسعه یافته، برای تشخیص حدود 23 بیماری در همان دوران نوزادی، آزمایش های بیماریابی یا غربالگری انجام می دهند؟ ...  
یکی از مهم ترین بیماری هایی که ممکن است عامل عقب ماندگی شود، کم کاری تیرویید است که برای نوزادان انجام می گیرد و با تشخیص زودهنگام و درمان این بیماری می توان از بروز عوارض خطرناک آن جلوگیری کرد. در این باره بیشتر بدانید.
کم کاری مادرزادی تیرویید شایع ترین علت قابل پیشگیری عقب ماندگی ذهنی نوزادان است. در زمانی که عقب ماندگی ظاهر می شود، درمان بی فایده است اما در موقع تولد به راحتی با یک آزمایش ساده از روز سوم تا پنجم بعد از تولد قابل شناسایی است و با درمان سریع می توان از بروز این معضل پیشگیری نمود و هرگونه تاخیر در درمان آن از ضریب هوشی و سلامتی نوزادان خواهد کاست.
● علت بیماری چیست؟
هرگاه به دلیلی غده تیرویید نوزاد قادر به تولید هورمون تیرویید (تیروکسین) به اندازه کافی نباشد یا هورمون تیرویید در بدن به درستی فعالیت نکند، کم کاری تیرویید اتفاق می افتد. هورمون تیرویید یکی از هورمون های مهم در رشد و تکامل نوزاد است و کمبود این هورمون عوارضی مانند عقب ماندگی ذهنی، کوتاهی قد، ناشنوایی، اختلال گفتار و بعضی از بیماری های مغزی و عصبی را به دنبال دارد. با انجام یک آزمایش ساده در فاصله روزهای ? تا ? بعد از تولد می توان به وجود کم کاری مادرزادی تیرویید پی برد.
این آزمایش با گرفتن چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد انجام می شود. این نمونه گیری ساده، بی خطر و به حدی کم درد است که گاه حتی نوزاد از خواب بیدار نمی شود.
نتیجه این آزمایش ?? ساعت بعد مشخص شده و در صورت وجود کم کاری مادرزادی تیرویید در نوزاد بلافاصله اقدامات درمانی شروع می شود لذا خواهشمند است روز سوم بعد از تولد فرزندتان، به نزدیک ترین مرکز بهداشتی درمانی محل زندگی خود مراجعه نمایید. زمان در جلوگیری از عقب ماندگی ذهنی نوزادان مبتلا به کم کاری مادرزادی تیرویید از طلا با ارزش تر است.
● کم کاری مادرزادی تیرویید
به مواردی از کم کاری تیرویید گفته می شود که قبل از تولد و یا در زمان تولد وجود داشته باشد. هورمون های تیرویید نقش عمده ای را در رشد و تکامل تمام اعضای بدن به خصوص سیستم عصبی مرکزی هر فرد به عهده دارند. این نقش از هفته ?? جنینی آغاز شده و تا آخر دوران رشد و بلوغ جسمی، فیزیکی و روانی فرد ادامه می یابد. در دوران جنینی اگر غده تیرویید بنا به هر دلیلی تشکیل نشود، مقدار اندکی هورمون تیروکسین از مادر به جنین منتقل می شود که ممکن است برای رشد جسمی و عصبی جنین کفایت کند اما در دوران بعد از تولد در صورت ادامه وضعیت فوق و عدم درمان سریع و به موقع، فقدان و یا کمبود هورمون تیرویید، تاثیر شدیدی روی رشد سلول های عصبی و سیناپس ها یا ارتباط های بین سلول های عصبی می گذارد.
● هیپوتیروییدی نوزادان
هیپوتیروییدی نوزادان، بیماری ای است که در حدود 5 درصد موارد در روز های اول بعد از تولد دارای علایم و نشانه است. این علایم معمولاً; کم و غیراختصاصی هستند. معمولاً; بیماری در روز های اول بعد از تولد به ندرت تشخیص داده می شود، به طوری که تنها 10 درصد نوزادان در ماه اول زندگی شناسایی می شوند بنابراین نوزاد مبتلا تشخیص داده نمی شود و به علت این کم کاری غده تیرویید، دچار عقب ماندگی در رشد جسمی و ذهنی خواهد شد و به مرور علایم تاخیر در رشد عقلی کودک به صورت تأ;خیر در گردن گرفتن، کاهش فعالیت، خواب آلودگی و خود را نشان خواهد داد. در حال حاضر تقریباً; تمامی کشور های صنعتی جهان برنامه غربالگری نوزادان را به طور اجباری انجام می دهند.
کم کاری مادرزادی تیرویید یکی از علل مهم و قابل پیشگیری عقب افتادگی ذهنی در نوزادان است که در صورت شناسایی و درمان به موقع از عوارض بیماری پیشگیری به عمل می آید. میزان بروز هیپوتیروییدی نوزادی در دنیا ? در هر ???? تا???? تولد زنده است و در مطالعات انجام شده در ایران این نسبت، ? به ???? است. نسبت سود به هزینه غربالگری کم کاری مادرزادی تیرویید در کشورهای توسعه یافته در مقایسه با عدم انجام آن ?? به ? است. این نسبت در کشورهای درحال توسعه از ? تا ?? به ? متفاوت بوده است.
اجرای برنامه غربالگری کم کاری مادرزادی تیرویید نوزادان در استان گیلان در سال های ?? و ?? علاوه بر شناسایی ?? بیمار که به اندازه جمعیت یک آسایشگاه نگهداری از کودکان عقب مانده است، باعث جلوگیری از هزینه های احتمالی و پیشگیری از مشکلات روحی و روانی خانواده های این نوزادان گردید.
برنامه کم کاری مادرزادی تیرویید نوزادان در حال حاضر در همه استان های کشور و برای تمامی نوزادان زنده به دنیا آمده ارایه می شود که با گذشت سه سال از اجرای این برنامه، بیش از یک میلیون و 600 هزار نوزاد غربالگری شده و 3 هزار و 990 بیمار شناسایی و تحت درمان قرار گرفته اند. همچنین برنامه کنترل بیماری فنیل کتون اوری یا پی کی یو از سال 85 با سه استراتژی ساماندهی خدمات بالینی بیماران در سراسر کشور، پیشگیری از طریق مشاور ژنتیکی برای تمامی بیماران و خانواده هایشان و بالاخره غربالگری نوزادان از نظر پی کی یو در استان های تهران، فارس و مازندران آغاز شد. در این برنامه با شناسایی نوزادان مبتلا به فنیل کتون اوری از عقب ماندگی ذهنی و جسمی بعدی بیماران پیشگیری می شود که تاکنون نزدیک به هزار بیمار شناسایی و تحت درمان قرار گرفته اند.

دکتر اکبر کوشان فر متخصص کودکان
روزنامه سلامت www salamat ir

• کم کاری تیرویید