حاملگی خارج از رحم چیست؟- مجله مادر و کودک گوپی

تا به حال اصطلاح حاملگی خارج از رحم به گوشتان خورده است؟ این اصطلاح ظاهراً; عجیب اما نام یک اختلال شایع است که از هر 100 مادر یکی را گرفتار می کند.  
جنین انسان به طور طبیعی در لایه داخلی رحم یعنی اندومتر لانه گزینی می کند. هر گاه این لانه گزینی در هر محل دیگری غیر از این مکان صورت گیرد حاملگی نابه جا محسوب می شود. این مشکل در هر سنی، از بلوغ تا یایسگی دیده می شود اما چهل درصد موارد آن، در زنان 20 تا 29 ساله رخ می دهد.
خطرات ناشی از حاملگی خارج رحمی برای جان مادر از خطر حاملگی های معمولی یا حتی حاملگی هایی که منجر به سقط جنین می شود، بیشتر است. بنابراین، تشخیص زودرس این نوع حاملگی میزان بقای مادر و احتمال حفظ قدرت باروری وی را افزایش می دهد.
حاملگی های نابه جا بیشتر از همه در لوله های رحمی، سپس در تخمدان و شکم و دهانه رحم رخ می دهند هر چند که موارد نادری از این نوع حاملگی در سایر قسمت های بدن نظیر طحال مشاهده شده است.
طیفی از عوامل مختلف می توانند در ایجاد حاملگی های نابه جا دخیل باشند. مواردی چون: عفونت های لوله رحمی که باعث تنگی لوله رحمی و کاهش حرکت مژه های مخاط رحمی می شوند و در نتیجه، لانه گزینی تخم لقاح یافته در لوله رحمی اتفاق می افتد، همچنین چسبندگی های اطراف لوله رحمی به دنبال عفونت بعد از زایمان یا سقط، آپاندیست و... که باعث تنگ شدن لوله رحمی می شوند و نیز سزارین که باعث افزایش احتمال نابه جا در زایمان های بعدی می شود.
پس از یک بار حاملگی نابه جا شانس حاملگی نابه جای بعدی 15 تا 7 درصد است. همچنین، مصرف قرص های جلوگیری از بارداری نوع پروژسترونی، استفاده از آی یو دی، استعمال دخانیات، برخی از تومورهای رحمی نظیر لیومیوم ها،جراحی قبلی لگنی یا شکمی و... نیز از عواملی هستند که شانس حاملگی خارج رحمی را افزایش می دهند. از موارد جالب توجه دیگر، بروز بیشتر این عارضه در زنان غیرسفید پوست نسبت به زنان سفید پوست در تمام گروه های سنی است.
● حاملگی در لوله های رحم:
یکی از نقاط غیر معمول برای لانه گزینی، لوله های رحم هستند. تخمک لقاح یافته در هر بخشی از لوله های رحمی می تواند لانه گزینی کند. این نوع حاملگی در بیشتر موارد خود را با علامت درد لگنی و شکمی نشان می دهد. خونریزی های غیرطبیعی رحمی، عدم قاعدگی و حساسیت شکمی از دیگر علایم این نوع حاملگی هستند. در حاملگی لوله ای، درد، گاهی در تمام بخش های شکم و گاهی فقط در بخش تحتانی شکم به صورت یک طرفه وجود دارد و اگر خونریزی وسیع داخل شکمی و در نهایت تحریک دیافراگم صورت گیرد آنگاه درد زیر دیافراگم یا درد ناحیه شانه نیز احساس می شود. خونریزی ناشی از این نوع حاملگی اصولاً; کم و به رنگ قهوه ای تیره است.
اگر این نوع حاملگی به موقع تشخیص داده نشود احتمال دارد سبب پارگی لوله رحمی شود. در اکثر موارد این پارگی به طور خود به خودی رخ می دهد، اما ضربه های ناشی از معاینه و... هم ممکن است باعث پارگی شوند. با پاره شدن حاملگی لوله ای، خونریزی و به دنبال آن علایم شوک ایجاد می شود و در اکثر موارد، مرگ جنین هم رخ می دهد. تشخیص این نوع حاملگی اصولاً; از روی علایم بالینی، تست آزمایشگاهی، سونوگرافی، کورتاژ، لاپاراتومی (جراحی شکم و ورود به لگن) و لاپاراسکوپی (مشاهده اجزای داخل شکمی و لگنی به وسیله دستگاه لاپاراسکوپ) انجام می شود.
● حاملگی شکمی
حاملگی های شکمی اصولاً; به دنبال پارگی حاملگی های لوله ای ایجاد می شوند که در بیشتر موارد جنین زنده نمی ماند. در حاملگی شکمی، جنین در حفره شکم در کنار روده ها قرار می گیرد و بیمار از علایمی مثل تهوع، استفراغ، اتساع شکم، اسهال، درد شکمی و یبوست شاکی است. در این حاملگی، جنین از روی شکم به آسانی قابل لمس است. اختصاصی ترین و دقیق ترین راه تشخیص حاملگی شکمی MRI است.
● حاملگی دهانه رحم
در گذشته، حاملگی های داخل دهانه رحم بسیار نادر بودند اما امروز به دلیل استفاده گسترده از روش های کمک باروری نظیر لقاح آزمایشگاهی (آی وی اف) شیوع آن افزایش پیدا کرده است. این نوع حاملگی ها به ندرت از هفته بیستم بارداری عبور می کنند، چرا که اصولاً; به دلیل ایجاد عوارضی چون خونریزی، ختم حاملگی ضرورت می یابد. خونریزی های بدون درد در بیشتر موارد اولین علامت این حاملگی هستند و به دلیل خطرات ناشی از خونریزی کنترل نشده روش های غیر جراحی برای درمان حاملگی های دهانه رحم استفاده می شوند.
● حاملگی تخمدانی
لانه گزینی جنین داخل تخمدان به ندرت اتفاق می افتد. علایم این حاملگی شبیه علایم حاملگی لوله ای است و تشخیص آن توسط سونوگرافی صورت می گیرد و درمان این حاملگی به روش جراحی است.
● حاملگی نابجای هتروتیپیک
هرگاه حاملگی لوله ای با یک حاملگی داخل رحمی همراه شود به آن حاملگی نابه جای هتروتیپیک گویند. تشخیص این نوع حاملگی بسیار دشوار است و امروز به دلیل استفاده فراوان روشهای کمک باروری، پزشکان با افزایش شیوع آن مواجه شده اند. انواع دیگری از حاملگی هتروتیپیک گزارش شده است از جمله حاملگی هتروتیپیک دهانه رحم و تخمدان.
● حاملگی نابجای چند جنینی
ممکن است دو جنین داخل یک لوله و یا یک جنین در یک لوله و جنین بعدی در لوله دیگر مسبب ایجاد حاملگی نابجای چند جنینی شوند که البته این مورد بسیار نادر است.

افسانه بهرامی
همشهری آنلاین www hamshahrionline ir