تقلا برای به دست آوردن هوا
آشنایی با علایم و نشانه های خروسک و راه های مقابله با آن
اصطلاح کروپ (خروسک) منحصر به بیماری خاصی نیست، بلکه گروهی از بیماری ها را دربرمی گیرد که سبب التهاب مجاری هوایی فوقانی شده و باعث سرفه های پارس مانند (به خصوص زمان گریه کردن کودک) می شود. بیشتر موارد کروپ (خروسک) ناشی از ویروس ها است، گرچه مواردی از آن به دلایل میکروبی رخ داده و گهگاه علایم به علل آلرژیک بروز می کند.
بیشتر علل ویروسی ناشی از ویروس های پاراآنفلوآنزا (اکثریت موارد)، آدنوویروس ها ، ویروسی موسوم به RSV، آنفلوآنزا و سرخک است. بیشتر کودکان مبتلا به کروپ (خروسک) ویروسی در سنین سه ماهگی تا پنج سالگی هستند. این بیماری بیشتر در پاییز، زمستان و اوایل بهار رخ داده و علایم در کودکان معمولاً; شدیدتر است. بیشتر موارد کروپ (خروسک) ناشی از ویروس ها، خفیف بوده و در منزل قابل درمان است و به ندرت شدید و کشنده می شود. برخی کودکان (به خصوص آنهایی که نارس به دنیا آمده و مجاری تنفسی فوقانی شان باریک تر است) و نیز کودکان مبتلا به اختلالات تنفسی نظیر آسم مستعد این بیماری هستند.
واژه کروپ اسپاسمودیک (انقباضی) به نوعی از کروپ (خروسک) گفته می شود که مشابه نوع ویروسی است، ولی سایر علایم دال بر عفونت را ندارد. غالباً; سرفه به طور ناگهانی در شب شروع شده و اغلب تکرارشونده است. کودک تب ندارد و علایم آن مانند سایر موارد کروپ قابل درمان است.
● علایم و نشانه ها
بیماری با سرفه بلند پارس مانندی که می تواند با تنفس تند یا مشکل همراه باشد و گاهی اوقات صدای ناله یا خرخر حین تنفس، همراه است. در ابتدا ممکن است کودک علایم سرماخوردگی مانند گرفتگی یا آبریزش از بینی طی چند روز نشان دهد یا تب کند. به تدریج مجاری هوایی فوقانی (مخاط پوشاننده بینی، حلق و طناب های صوتی) ملتهب و متورم شده و کودک دچار سرفه های خشن، خشک و پارس مانندی می شود.
اگر مجاری هوایی فوقانی به قدری متورم و ملتهب شوند که به طور نسبی مسدود شوند، تنفس برای کودک بسیار مشکل خواهد شد. این حالت کروپ شدید است. در این حال حین تنفس، صدای بلند خرخرمانندی وجود دارد که اصطلاحاً; استریدور نامیده می شود. کودک تندتند نفس کشیده و پوست در ناحیه شکم و نواحی بین دنده یی، به شدت تو می رود. کودک برای به دست آوردن هوا، به شدت تقلا می کند. اطراف دهان کودک به دلیل کمبود اکسیژن رنگ پریده و کبود به نظر می رسد. این علایم، نشانه های فوریت و نیازمند مداخله فوری پزشکی است. نشانه های کروپ اغلب در شب و هنگام گریه و بی قراری های کودک تشدید می شود. علاوه بر تاثیر روی مجاری هوایی فوقانی، علل به وجود آورنده کروپ می تواند سبب التهاب مجاری تنفسی تحتانی (برونش ها) و بافت ریه شود.
● بیماری زایی
همان طور که ذکر شد بیماری به بروز در پاییز یا زمستان و اوایل بهار تمایل دارد. بسیاری از کودکان که در تماس با ویروس های مولد بیماری قرار می گیرند، بیماری را بروز نمی دهند و صرفاً; علایم سرماخوردگی مانند آبریزش از بینی را نشان می دهند. ویروس های مولد بیماری حین سرفه و عطسه می توانند باعث گرفتاری و ابتلای سایر افراد شوند.
● تشخیص
پزشک براساس شرح حال و معاینه (به خصوص شنیدن صداهای تنفسی) بیماری را تشخیص می دهد. سایر علایم بیماری از جمله تب، آبریزش از بینی، شرح حال اخیر مبنی بر وجود بیماری ویروسی و سوال درخصوص سابقه بیماری کروپ یا سایر مشکلات تنفسی نیز جزیی از این بررسی و تشخیص خواهد بود.
اگر کروپ شدید باشد و به خوبی به درمان پاسخ ندهد، رادیوگرافی بافت نرم گردن برای بررسی سایر علل تنگی نفس مانند وجود جسم خارجی در گلو یا اپیگلوتیت (التهاب اپیگلوت یا غشای پوشاننده لوله تنفسی هنگام بلع برای جلوگیری از ورود مواد غذایی به مجاری تنفسی) درخواست خواهد شد.
● درمان
بیشتر مواقع کروپ ویروسی خفیف است و با تنفس هوای مرطوب بسیاری از علایم بیماری بهبود می یابد. یکی از راه های مرطوب کردن هوا استفاده از بخور سرد است. تنفس هوای مرطوب از راه دهان، حمله کروپ را برطرف می کند. گاهی اوقات طی ماه های سرد، بیرون بردن کودک مبتلا از منزل برای دقایقی چند و ورود هوای سرد به مجاری تنفسی وی می تواند سبب جمع شدن مخاط پوشاننده مجاری هوایی و بهبود علایم بیماری به خصوص در نوع اسپاسمودیک آن شود. کودک مبتلا برای جلوگیری از خفگی باید در شب و هنگام خواب تحت نظر باشد و جداگانه نخوابد. اگر کودک تنفس سریع یا تقلای تنفسی، خرخر یا خواب آلودگی غیرطبیعی دارد یا به نظر برسد که در حال بدتر شدن است، نیازمند ویزیت پزشک یا ارجاع به مراکز درمانی است. استفاده از داروهایی مانند کورتیکواستروییدها (کورتون) برای کاهش التهاب مجاری تنفسی (صرفاً; با تجویز پزشک) مجاز خواهد بود.
● مدت بیماری
نشانه های کروپ عمدتاً; بین دو تا سه روز بعد از شروع عفونت به اوج می رسد و به ندرت بیش از 3 تا 7 روز طول می کشد.
● عوارض
بیشتر کودکان مبتلا معمولاً; بدون عارضه بهبود خواهند یافت و به ندرت به برخی عوارض مانند ذات الریه (پنمونی، التهاب بافت ریه) مبتلا می شوند. کودکانی که نارس به دنیا آمده اند یا شرح حال مشکلات تنفسی یا بیماری ریوی مانند آسم دارند، مستعد بروز علایم شدید کروپ هستند و ممکن است به بستری نیاز پیدا کنند. کروپ به ندرت سبب هرگونه عارضه درازمدت خواهد شد.
● پیشگیری
رعایت بهداشت فردی مانند شست وشوی مرتب دست و صورت و اجتناب از تماس با افراد مبتلا به عفونت های تنفسی، بهترین راه پیشگیری از ابتلا به بیماری تنفسی است.
● موارد مراجعه به پزشک
▪ در صورت بروز هرکدام از علایم ذیل کودک باید توسط پزشک ویزیت شود.
▪ تنفس سخت، تندتند نفس کشیدن یا فرورفتن شکم هنگام تنفس
▪ به داخل کشیده شدن پوست در ناحیه بین دنده یی قفسه سینه
▪ خرخر بازدمی (استریدور)
▪ رنگ پریدگی یا کبودی پوست اطراف دهان
▪ آبریزش از دهان یا سخت شدن بلع
▪ خواب آلودگی یا عدم فعالیت
▪ تب بالا
▪ کودکی که ظاهر شدیداً; بی حال و مریض دارد.
▪ هر زمان که به نظر آید حال بیمار در حال بدتر شدن است.
دکتر رامین علاسوند متخصص بیماری های کودکان و نوزادان افسانه طاعتی کارشناس مامایی
روزنامه اعتماد www etemaad ir