سوزش سردل-مجله مادر و کودک گوپی
حرف های دکتر ایرج خسرونیا درباره یکی از شایع ترین مشکلات گوارشی
تقریبا همه افراد سوزش سردل را تجربه کرده اند و بنا به تجارب خود راهی برای کاهش درد ناشی از آن پیدا کرده اند. این حالت، احساس سوزش در قفسه سینه و گاهی اوقات در حلق است که به علت بازگشت اسید از معده به مری ایجاد می شود. درباره همین مشکل شایع گوارشی با دکتر خسرونیا، رییس جامعه متخصصان داخلی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفتگو کردیم تا راه های مناسبی برای این مشکل شایع پیدا کنیم...
▪ هنگام غذا خوردن چه اتفاقی برای ما می افتد که پس از مدتی دچار سوزش سردل می شویم؟
ـ وقتی غذا می خورید، غذا از مری پایین می رود تا به یک دریچه عضلانی می رسد که در حد فاصل قسمت تحتانی مری و معده قرار گرفته است. در این زمان این دریچه که اسفنگتر تحتانی مری نام دارد، باز شده و به غذا اجازه می دهد به معده وارد شود و سپس دوباره بسته می شود. با این وجود گاهی اوقات این اسفنگتر عضلانی در زمان غیر مناسب شل می شود و محتویات اسیدی معده فرصت می یابند دوباره به مری بازگردند و علایمی را ایجاد کنند که به طور رایج به آنها سوزش سر دل می گوییم. اگر اسید به قسمت فوقانی مری برگردد یک مزه ترش را در دهانتان باقی می گذارد و ممکن است موجب تحریک سرفه شود. بازگشت مداوم اسید، پوشش مری را تحریک کرده و موجب التهاب آن می شود که به این حالت التهاب مری گفته می شود. پس از مدتی این التهاب می تواند موجب تنگی یا خوردگی و متعاقب آن بروز خون ریزی، بلع دشوار یا درد قفسه سینه شود. بیماری ریفلاکس نامی است برای بازگشت مزمن اسید که به التهاب مری منجر می شود.
▪ چه افرادی و در چه سنی ممکن است به سوزش سر دل دچار شوند؟
ـ هر کسی ممکن است به بیماری رفلاکس مبتلا شود حتی کودکان و شیرخوران، با این وجود این بیماری در افراد مسن تر از 40 سال شایع تر است. این حالت در زنان باردار نیز دیده می شود و علت آن تغییرات هورمونی و افزایش فشار داخل شکم در دوران بارداری است.
▪ چه عواملی موجب افزایش این بیماری می شوند؟
ـ چاقی یکی از مهم ترین عوامل ابتلا به ریفلاکس است. وزن اضافی، فشار بیشتری را روی معده و دیافراگم اعمال می کند. دیافراگم عضله بزرگی است که قفسه سینه و شکم را از هم جدا می کند. این فشار زیاد موجب باز شدن اسفنگتر تحتانی مری می شود. خوردن وعده های غذایی بزرگ یا چرب احتمالا آثار مشابهی را ایجاد می کند. سابقه فامیلی از دیگر عوامل موثر در بروز بیماری ریفلاکس است. مصرف سیگار نیز در ایجاد و تشدید بیماری رفلاکس و در نتیجه سوزش سر دل موثر است. دود کردن سیگار تولید اسید را افزایش می دهد و بازگشت اسید را تشدید می کند. ناگفته نماند نوعی بیماری موسوم به فتق هیاتال نیز می تواند موجب سوزش سر دل شود. فتق هیاتال حالتی است که در آن بخشی از معده به قسمت تحتانی قفسه سینه بیرون می زند و دیافراگم دیگر قادر به حمایت از اسفنگتر تحتانی مری نیست.
▪ چه طور می توانیم بیماری ریفلاکس را تشخیص دهیم؟
ـ در بیشتر موارد توصیف علایم همه آن چیزی است که پزشک برای تشخیص ریفلاکس نیاز دارد. با این وجود در صورت شدید بودن علایم و یا پاسخ ندادن به درمان ممکن است آزمایش هایی از قبیل عکس برداری با اشعه ایکس از مری و معده پس از بلع باریم یا آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی ضرورت یابد. برای اندازه گیری اسید در بخش فوقانی و تحتانی مری از یک آزمایش سرپایی اسید استفاده می شود.
▪ این بیماری چقدر خطرناک است؟
ـ احساس سوزش گهگاهی آزاردهنده است اما به طور معمول خطرناک نیست. با این وجود بیماری ریفلاکس نیازمند درمان است. رها کردن آن بدون درمان می تواند به بروز عوارضی منجر شود.
▪ چه نوع عوارضی؟
ـ یکی از این عوارض تنگی مری است. این عارضه در حدود 10 درصد از مبتلایان به ریفلاکس را درگیر می کند. آسیب سلول های واقع در بخش مری تحتانی ناشی از تماس با اسید معده به تشکیل بافت جوشگاهی منجر می شود. این بافت جوشگاهی مسیر عبور غذا را تنگ کرده و موجب دشواری در بلع می شود، لقمه غذا در ناحیه تنگی گیر می افتد.برای درمان تنگی از یک نوع عمل استفاده می شود که در آن بافت ها کشیده شده و مری گشادتر می شود. به دنبال آن داروهای سرکوب کننده اسید به منظور پیگیری از بروز تنگی دوباره تجویز می شود. یکی دیگر از عوارض ناشی از ریفلاکس، ظهور زخم است. زخم ممکن است دچار خون ریزی شده، درد ایجاد کند یا بلع را دشوار سازد. مصرف دارو و ایجاد تغییر در شیوه زندگی موجب کنترل بازگشت اسید معده می شوند و بادادن فرصت ترمیم به زخم می توانند آن را به طور کامل درمان کنند.
▪ برای کمک به تسکین علایم بیماری ریفلاکس چه کار کنیم؟
بدون توجه به شدت بیماری، نخستین قدم در کنترل آن، ایجاد تغییر در برخی عادات زندگی است. در موارد خفیف شاید تغییر در عادت ها همه آن چیزی باشد که برای درمان به آن نیازمندیم در موارد شدیدتر بیماری، ایجاد تغییر در عادات زندگی، کنترل بیماری به وسیله دارو را راحت تر می کند.
● 8 توصیه ضدریفلاکس
▪ سیگار را ترک کنید: سیگار بازگشت اسید را افزایش می دهد و بزاق شما را خنک می کند. بزاق به محافظت مری از اسید معده کمک می کند.
▪ غذا را در وعده های کوچک میل کنید: این کار فشار وارده به اسفنگتر تحتانی مری را کاهش داده و از باز شدن دریچه و پس زدن اسید به مری جلوگیری می کند.
▪ پس از صرف غذا دراز نکشید: پس از خوردن غذا حداقل سه ساعت صبر کنید و سپس به رخت خواب رفته یا چرت بزنید. در طول این مدت بیشتر مواد غذایی معده به روده کوچک تخلیه شده است و دیگر نمی تواند به مری بازگردد.
▪ بلافاصله پس از صرف غذا ورزش نکنید: پس از خوردن و پیش از پرداختن به فعالیت های سنگین دو تا سه ساعت صبر کنید.
▪ مصرف غذای چرب را کم کنید: مطالعات نشان دهنده وجود یک ارتباط قوی بین مصرف چربی و بیماری ریفلاکس است. غذای چرب با شل کردن اسفنگتر تحتانی مری به اسید معده فرصت می دهد به مری وارد شود. چربی همچنین تخلیه معده را کند می کند بنابراین فرصت بیشتری را برای بازگشت به مری پیدا می کند.
▪ از غذاها و نوشیدنی های آزاردهنده بپرهیزید: این مواد شامل نوشیدنی های کافیین دار، شکلات، پیاز و غذاهای ادویه دار است. این غذاها تولید اسید را افزایش داده و اسفنگتر تحتانی مری را شل می کنند. همچنین مصرف مرکبات و گوجه فرنگی و خوراکی های حاوی سس گوجه فرنگی را محدود کنید. این مواد اسیدی هستند و قادرند مری ملتهب را تحریک کرده و علایم ریفلاکس را بدتر کنند.
▪ وزن خود را کم کنید: وزن اضافه، فشار مضاعفی را روی معده اعمال می کند. در این حالت احتمال بروز سوزش سردل و بازگشت اسید بیشتر می شود. همچنین فراموش نکنید که از پوشیدن لباس های تنگ اجتناب کنید زیرا این نوع لباس ها به معده فشار می آورد.
▪ سر تخت خواب خود را بالا بیاورید: قست سر رخت خواب یا تخت خواب خود را حدود 15 تا 25 سانتی متر بالا بیاورید. این کار موجب ایجاد یک شیب تدریجی از سر تا پاها شده و به پیشگیری از بازگشت اسید به مری در هنگام خواب کمک می کند. به این منظور می توانید یک قطعه اسفنج کره ای شکل را زیر تشک قرار دهید یا تکه چوب هایی را زیر پایه های قسمت سری تخت بگذارید.
دکتر مجید سلطانی
روزنامه سلامت