واریس چگونه به وجود می آید؟

کار وریدها(سیاهرگ ها) بازگردانیدن خون بدون اکسیژن از اندام های بدن به قلب است تا قلب برای تامین اکسیژن مورد نیاز خون، آن را به شش ها بفرستد. پس از آن خون اکسیژن دار به قلب بازمی گردد و از آنجا به سرخرگ آیورت پمپ شده و بالاخره در سراسر بدن منتشر می شود.  
ورید های ساق پا کار دشوارتری دارند، چرا که باید خون را در مسیری طولانی، در خلاف جهت جاذبه زمین و فشار وزن بدن به جلو برانند. در وریدها دریچه های یک طرفه ای قرار دارند که کار آنها پیشگیری از بازگشت خون به عقب است. اگر این دریچه ها کار خود را به خوبی انجام ندهند، خون به عقب بازمی گردد و در وریدها تجمع می یابد و سبب تورم آنها می شود.
وریدهای متورم و بادکرده به دو شکل دیده می شوند: وریدهای واریسی و وریدهای تارعنکبوتی(که در پزشکی بدان تلانژیکتازی گفته می شود). وریدهای واریسی بزرگ تر بوده و به رنگ آبی تیره یا ارغوانی هستند و اغلب در سطح پوست، به صورت پرپیچ و خم دیده می شوند. وریدهای تارعنکبوتی، کوچک ترند و شبیه تارهای عنکبوت به نظر می رسند و رنگ آنها آبی یا قرمز است. این ورید ها به سطح پوست نزدیک بوده و درد و تورم ندارند. بزرگ ترین و طولانی ترین ورید سطحی، ورید صافن بزرگ است که از سمت داخلی مچ پا وارد کشاله ران می گردد. زمانی که دریچه ها در مسیر این ورید و یا اتصالات آن با سایر وریدها خراب می شوند، خون، تجمع یافته و یا در شاخه های وریدی به عقب بازمی گردد و واریس را ایجاد می کند.
● دلایل
وریدهای متورم واریسی و تارعنکبوتی بسیار شایع هستند. بیش از 40 درصد زنان بالای 50 سال به این بیماری دچارند. عوامل این بیماری شامل موارد زیر است:
▪ توارث:
به نظر می رسد که تمایل به این بیماری به ویژه در سنین جوانی، در میان برخی خانواده ها بیشتر باشد. برخی زنان با دریچه های وریدی با کارایی پایین تر و یا دیواره های عروقی ضعیف تر به دنیا می آیند.
▪ ایستادن به مدت طولانی:
یک بررسی در مورد کارگران دانمارکی در دسامبر 2005 نشان داد زنانی که 75 درصد مدت زمان کار خود را به حالت ایستاده و یا در حال راه رفتن گذرانده بودند، تقریباً; دو برابر زنانی که مدت زمان کمتری بر روی پاهایشان ایستاده بودند، نیاز به درمان واریس پیدا کردند. پژوهشگران تخمین می زنند در بزرگسالانی که سنین فعالیت و اشتغال را می گذرانند، ایستادن های طولانی مدت مسیول بیش از 20 درصد موارد پیدایش واریس است.
▪ سن:
خطر واریس با افزایش سن زیادتر می شود. رگ های خونی و عضلات پشت ساق پا که در موقع راه رفتن با فشار بر وریدها، بازگشت خون را به سمت قلب تسهیل می کنند، با گذشت زمان ضعیف تر می شوند. کمتر از ده درصد زنان زیر 30 سال و بیش از 75 درصد زنان بالای 70 سال به واریس مبتلا هستند.
▪ جنسیت:
زنان بیش از مردان مستعد واریس هستند و بارداری عامل اصلی آن است. در دوران بارداری، وریدهای ساق پا پرتر بوده و راحت تر پاره می شوند، زیرا حجم خون و فشار شکمی در این دوران افزایش می یابد و هورمون ها سبب گشاد شدن رگ های خونی می شوند. هرچه حاملگی به پایان خود نزدیک می شود، خطر واریس افزایش می یابد.
▪ وزن:
وزن اضافی به ویژه در اطراف شکم، فشار اضافی را بر وریدهای ساق پا تحمیل می کند. زنانی که اضافه وزن دارند، نسبت به زنان لاغر بیشتر در معرض ابتلا به واریس هستند و این خطر در مورد زنان چاق سه بار بیشتر است.
در مطالعات انجام شده بر روی مردان، ارتباط چندانی بین بروز واریس و وزن بدن دیده نمی شود.
● علایم
وریدهای تارعنکبوتی بیشتر به لحاظ زیبایی ناراحت کننده هستند، حال آن که وریدهای واریسی علاوه بر ظاهر طناب مانند، مشکلات متعدد دیگری نیز به همراه دارند. در صورتی که مبتلا به ورید واریسی هستید، پس از ایستادن یا نشستن طولانی، در ساق پاهایتان احساس درد مبهم، سنگینی، سوزش، فشار و یا ضعف خواهید کرد. معمولاً; بالا نگاه داشتن ساق های پا به بهبود این مشکل کمک می کند. ممکن است شب ها گرفتگی دردناک عضلات پشت ساق پا را تجربه کنید. پاها و مچ پاهایتان ورم می کند و ممکن است پوست اطراف ناحیه واریس دچار خارش و خشکی شده و یا بر روی آن بثوراتی پیدا شود و یا رنگ آن به قهوه ای یا آبی تغییر کند. ورید های واریسی بزرگ تر لزوماً; علایم شدیدتری ندارند. در واقع، بسیاری از مردم مدت ها قبل از بروز تغییرات قابل رویت در ورید هایشان، سایر علایم را تجربه می کنند.
اگر ورید های واریسی درمان نشوند، علایم بدتر شده و گاه عوارضی چون پارگی، زخم پوستی و ترومبوفلبیت(thrombophlebitis یا التهاب وریدی همراه با لخته شدن خون) پیدا می شود.
● ارزیابی وریدهای غیرطبیعی
پزشک درباره علایم سیوال کرده و وریدها و پوست اطراف آن ها را معاینه می کند. برای آزمایش واپس زدن خون، جریان خون را اندکی مسدود می کند(برای این کار از یک تورنیکت، بازوبند فشار خون و یا دست استفاده می کند) و مشاهده می کند که پس از رها کردن ناحیه مسدود شده چه اتفاقی می افتد. برای مشاهده وریدهای سطحی و دریچه های آن ها، پزشک از سونوگرافی داپلر استفاده می کند، یعنی چیزی شبیه به همان که در دوران بارداری مورد استفاده قرار می گیرد، و آن را بر روی سطح ساق پا حرکت می دهد. سونوگرافی داپلر، اطلاعات بیشتری در اختیار قرار می دهد، چرا که به پزشک امکان می دهد سرعت و جهت جریان و قوام خون را ارزیابی کند. این روش می تواند مکانی را که از آن جا خون شروع به پس زدن می کند، شناسایی نموده و تایید کند که جریان خون ورید عمقی به مقدار کافی است.
● راهکارهایی برای مراقبت از خود
وریدهای واریسی ساق پا نیاز به هیچ گونه درمانی ندارند، مگر اینکه علایم بروز کنند. در بسیاری موارد، روش های مراقبت از خود برای کاهش فشار وریدهای ساق پا، تقویت جریان خون و پرهیز از استفاده از روش های موثرتر و یا به تاخیر انداختن آن ها کفایت می کند. این روش ها به قرار زیر هستند:
1) پاهایتان را بالا نگاه دارید. روزی چند بار با نگه داشتن پاها در بالای سطح قلب به مدت 15 دقیقه، به آن ها استراحت دهید. بدین ترتیب ورید های شما ناچار نخواهند بود که در خلاف جهت جاذبه کار کنند.
2) فعالیت ساق پا را تغییر دهید. اگر برای مدت طولانی می نشینید یا می ایستید، چندین بار برای مدتی کوتاه به قدم زدن سریع بپردازید. عضلات پشت ساق پایتان را با فعالیت های فیزیکی از قبیل قدم زدن های سریع و تمرین های استقامتی تقویت کنید.
3) از مسکن استفاده کنید. استامینوفن، آسپیرین یا ایبوپروفن می توانند دردهای خفیف وریدهای واریسی را که گه گاه بروز می کنند، تسکین بخشند.
4) جوراب های ساق بلند کشی بپوشید. این جوراب ها با تحت فشار قرار دادن وریدهای ساق پا از بازگشت خون به عقب جلوگیری می کنند. اگر علایم خفیف باشند، جوراب های ساق بلند معمولی کفایت می کنند. اگر علایم شدیدتر باشند، پزشک شما جوراب های ساق بلند فشاردهنده ای را تجویز خواهد کرد که از مچ پا تا ران ها خاصیت کشسانی(سفتی) آنها کاهش می یابد(مانند تصویر بالا). این جوراب ها باید صبح ها قبل از برخاستن از رختخواب پوشیده شوند.
5) از پوشیدن هرگونه لباس و پوشش تنگ در ناحیه کمر یا ساق پا خودداری کنید.

زهرا عباسپورتمیجانی
تبیان

• واریس چگونه به وجود می آید؟
• وریدهای متورم و بادکرده
• وریدهای متورم
• واریس
• واریس چیست؟
• درمان واریس چیست؟