کلیه هایی که سنگ می سازند-مجله مادر و کودک گوپی
درد امانش را بریده بود. به زمین و زمان چنگ می زد و صدای فریادهایش به آسمان بلند شده است.هرگز گریه او را ندیده بودم اما این بار از درد به خود می پیچید و گریه می کرد. دکتر بیماریش را سنگ کلیه تشخیص داده بود و لیزر را یکی از شیوه های درمانی مورد نظر...
درد امانش را بریده بود. به زمین و زمان چنگ می زد و صدای فریادهایش به آسمان بلند شده است.
هرگز گریه او را ندیده بودم اما این بار از درد به خود می پیچید و گریه می کرد. دکتر بیماریش را سنگ کلیه تشخیص داده بود و لیزر را یکی از شیوه های درمانی مورد نظر.
با دیدن وضعیت او بیش از پیش گفته یکی از دوستان پزشکم را که می گفت درد ناشی از دفع سنگ کلیه جزو شدیدترین دردها در انسان است باور کردم.
دستگاه ادراری از دو کلیه که وظیفه تصفیه مواد زاید از بدن را برعهده دارند تشکیل شده است. حالب ها (لوله های عضلانی باریکی که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می کنند) که مواد زاید دفع شده را منتقل می کنند، مثانه به عنوان نگه دارنده و سپس دفع کننده ادرار و مجاری ادراری به عنوان مسیر دفع ادرار.دکتر محمد نوروزی متخصص اورولوژی در مورد سنگ کلیه می گوید: اگر در مسیر دفع ادرار اختلالی به وجود آید. خواه ناخواه جریان دفع متوقف می شود. به ویژه اگر این امر ناشی از انسداد یا سنگ باشد. ادرار در پشت محل مسدود جمع می شود و فشار منفی به سمت بالا ایجاد می کند که در نتیجه آن درد ناشی از کشیدگی کپسول کلیه به صورت درد کلیه بروز می کند.
وی می افزاید: این دردها معمولا یک فاز حمله شدید دارند و با تهوع و استفراغ همراه است. همچنین در نواحی دستگاه تناسلی منتشر می شوند و به تدریج که سنگ کلیه از بالا به پایین حرکت می کند ممکن است ناحیه درد از سمت پهلو به زیر شکم گسترش پیدا کند و زمانی که به نزدیکی مثانه می رسد با سوزش و تکرر ادرار همراه می شود. محل اتصال حالب به مثانه تنگ ترین جایی است که سنگ باید از آن عبور کند و در بسیاری موارد سنگ های پنج میلی متر و بزرگ تر در آن مکان گیر کرده و شانس کمتری برای دفع دارند.
هنگامی که مواد معدنی و پروتیین ها در ادرار شروع به کریستال شدن می کنند به مرور سنگ کلیه ایجاد می شود. این سنگ های کوچک سخت ممکن است در هر دو کلیه یا یکی از آنها دیده شوند. اندازه این سنگ ها معمولا از یک دانه شن تا یک مروارید متفاوت است. این سنگ ها معمولا به رنگ قهوه ای یا زردند و گاهی دارای سطحی صیقلی یا زمخت هستند.
سنگ های کلیوی دارای انواع مختلفی هستند اما بیشتر آنها از اگزالات کلسیم ایجاد شده اند. سنگ های کوچک ممکن است بدون ایجاد علامت عبور کنند و بدون اینکه فرد متوجه شود دفع شوند. این در حالی است که سنگ های بزرگ تر از پنج میلی متر آن قدر بزرگ هستند که نمی توانند از حالب عبور کنند و به تدریج با گذشت چند سال رشد می کنند. در واقع سنگ های دستگاه ادراری در ابتدا به صورت کریستال های کوچک قابل دفع هستند که اگر حجم مایع ادراری زیاد باشد این کریستال ها به راحتی دفع می شوند اما اگر کریستال ها در حد فوق اشباع قرار گیرند به ویژه زمانی که آب بدن کم است به یکدیگر متصل شده و هسته ای را تشکیل می دهند که با اضافه شدن مواد دیگری سنگ را می سازند.
رشد زیاد این سنگ ها ممکن است باعث انسداد و تورم شده، جریان ادرار را کند کرده و حتی باعث خونریزی داخل ادرار، عفونت و گاه ازکارافتادگی کلیه شود.
● علایم سنگ کلیه
درد ناشی از سنگ کلیه که به قولنج کلیوی معروف است به صورت متناوب و خنجری از پشت شروع شده و در حین عبور سنگ به طرف پایین حالب به تدریج به لگن و کشاله ران انتقال پیدا می کند. این درد با هیچ نوع تغییر وضعیتی در نشستن، ایستادن و خوابیدن تسکین پیدا نمی کند. در این مواقع ممکن است فرد دچار تهوع یا استفراغ شده و ادرار خونی داشته باشد. احساس مکرر نیاز به ادرار کردن یا درد یا سوزش هنگام ادرار از دیگر نشانه های سنگ کلیه هستند. تب و لرز هم می تواند از دیگر علایم سنگ کلیه محسوب شود که معمولا نشانه ایجاد عفونت است که نیازمند درمان طبی است.
● ساکنان مناطق گرم و مرطوب بیشتر مراقب باشند
با توجه به محل سکونت افراد مبتلا به سنگ کلیه می توان ادعا کرد معمولا این بیماری در بین ساکنان مناطقی با آب و هوای گرم و مرطوب بیشتر از مناطق سرد دیده می شود.اختلالات متابولیسمی و مواد معدنی هم در این زمینه بی تاثیر نیستند. تحرک هم به نوعی می تواند عامل کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه محسوب شود.
نتایج یک تحقیق حاکی از کمتر بودن سن بروز سنگ کلیه بیماران دارای سابقه فامیلی است. دکتر یدالله احمدی عصربدر طی تحقیقی که روی 300 بیمار انجام داد به این نتیجه رسید که ارث در ابتلا به سنگ کلیه موثر است.
نتایج این تحقیق نشان داد 27 درصد بیماران مورد بررسی دارای سنگ کلیه و سابقه فامیلی سنگ کلیه بودند.میانگین سن بروز سنگ کلیه در بیماران دارای سابقه فامیلی 7/40 سال و میانگین سن بروز سنگ کلیه در بیماران فاقد سابقه فامیلی 4/43 سال بود. در این مطالعه هیچ ارتباطی بین جنس، محل سکونت، محل سنگ، تعداد سنگ، اندازه سنگ و گروه خونی بیماران با وجود سابقه فامیلی ابتلا به سنگ کلیه در بیماران یافت نشد.
جالب است بدانید در بریتانیا از هر 20 مرد 3 نفر و از هر 20 زن یک نفر در طول زندگی خود دچار سنگ کلیه می شوند. این بیماری بیشتر در سنین بین 20 تا 40 سالگی بروز می کند.
● تا می توانید آب بنوشید
همیشه برای پیشگیری از هر دردی راه هایی وجود دارد. به خصوص اگر شما مستعد ابتلا به سنگ کلیه هستید و خودتان یا یکی از اعضای فامیلتان قبلاً; به این بیماری مبتلا شده است حتماً; توصیه های ما را جدی بگیرید. قدم اول نوشیدن آب است؛; سعی کنید روزانه در حدود 8 لیوان آب بنوشید. ورزش و تحرک را فراموش نکنید. ورزش سدی است در برابر بسیاری از بیماری ها از جمله سنگ کلیه. لازم نیست خیلی سخت بگیرید و منتظر شوید تا حقوقتان افزایش پیدا کند و بعد به یک سالن ورزشی بروید، می توانید خیلی ساده از پیاده روی در یک پارک، حیاط منزل و حتی کوچه های اطراف محل کار و سکونتتان شروع کنید. کمتر فلفل و غذاهای تند و پر چاشنی و حاوی کالری بخورید.
زیاد قهوه نخورید، کافیین موجود در قهوه باعث افزایش دفع کلسیم از ادرار می شود و وجود کلسیم زیاد در ادرار باعث تشکیل سنگ می شود. غذاهای حاوی اگزالات مانند شکلات، اسفناج و نوشابه های گازدار، سبوس گندم و توت فرنگی هم می تواند در افراد مستعد زمینه ایجاد سنگ باشد.اگر در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستید رژیم غذایی کم چرب و پر فیبر برایتان بسیار مناسب است.تا قبل از سال 1980 برای برداشتن سنگ کلیه از عمل های جراحی ماژور استفاده می شد اما با پیشرفت های پزشکی در چند سال اخیر دیگر از این روش استفاده نمی شود.
درمان از طریق اشعه های آلتراسونیک (فراصوتی) این امکان را فراهم می کند که با کمی شکاف سنگ کلیه از طریق اشعه های فراصوتی، از بین برود. امواج اکستر اکورپوریل هم برای شکستن سنگ کلیه استفاده می شوند که در این روش نیازی به جراحی و بریدگی وجود ندارد.
دکتر نوروزی در این مورد می گوید: امروزه با پیشرفت تکنولوژی های جدید دیگر نیازی به عمل جراحی نیست و بسیاری از سنگ ها را می توان با استفاده از دستگاه سنگ شکن از بین برد. استفاده از دستگاه سنگ شکن که پایه اصلی آن امواج التراسون است با تمرکز بر یک نقطه سنگ ها را به قطعات بسیار ریز تبدیل می کند و امکان دفع آنها مهیا می شود البته سنگ های بسیار بزرگ را نمی توان سنگ شکن کرد و ممکن است نیاز به استفاده از سنگ شکن های داخل بدنی و یا عمل جراحی باشد.
این متخصص اورولوژیست در ادامه می گوید: اگر سرویس های مناسبی برای این دستگاه ها انجام شود و به طور مرتب قطعاتی که تولیدکننده انرژی هستند تعویض شود دستگاه ها قادر خواهند بود 80 درصد سنگ هایی را که قابلیت سنگ شکن دارند از بین ببرند.این درحالی است که متاسفانه به علت محدودیت امکانات در بسیاری از مراکز میزان موفقیت دستگاه ها کاهش پیدا می کند.
شهرزاد عبدیه
روزنامه تهران امروز