بیماری قند و چشم

بیماری قند (دیابت) یکی از بیماریهای نسبتا شایع و جدی است که بعلت بالا بودن میزان قند خون در طولانی مدت سبب تغییراتی در عروق خونی تمام اعضای بدن می شود که این تغییرات باعث عوارض کوچک و بزرگ در ارگانهای حیاتی مانند مغز، قلب، کلیه، چشم و دیگر اعضای بدن می گردد که نهایتا ممکن است به مشکلاتی همچون سکته مغزی ، سکته و نارسایی قلبی، نارسایی کلیوی، و نابینایی منجر گردد.  
عوارض چشمی بیماری قند : عوارض چشمی بیماری قند می تواند شامل موارد زیر باشد : آسیب به عروق خونی شبکیه که اصطلاحا رتینوپاتی دیابتی خوانده می شود و سبب ورم مرکز بینایی چشم (ماکولا،( خونریزی های متعدد در شبکیه و زجاجیه چشم می گردد که اگر به موقع درمان نگردد، منجر به کم بینایی یا نابینایی دایمی می گردد.
آب مروارید (کاتارکت) زودرس که خوشبختانه این عارضه بخوبی با عمل جراحی اب مروارید قابل درمان است.
آب سیاه (گلوکوم) که بعلت افزایش فشار داخل چشم ایجاد می شود و اگر به موقع درمان نگردد سبب آسیب دایمی به عصب چشم و کم بینایی و یا نابینایی می گردد.
شروع رتینوپاتی دیابتی معمولا بدون علامت است، اما بتدریج پیشرفت کرده و سبب افت بینایی می گردد. اگر این عارضه به موقع تشخیص داده شود و به موقع درمان گردد بیش از 90 درصد از بیماران می توانند از خطر نابینایی نجات یابند.
اما یادمان باشد علی رغم پیشرفتهایی که در تشخیص و درمان این عارضه صورت گرفته است، اما غالبا بعلت بی توجهی بیماران و عدم مراجعه به موقع، رتینوپاتی دیابتی هنوز یکی از دلایل نابینایی در بزرگسالان می باشد. بنابراین لازم است کلیه بیماران دیابتی حداقل سالی یک بار تحت معاینه کامل چشم که با استفاده از قطره های گشاد کننده مردمک صورت می گیرد، قرار گیرند.
گرفتاری شبکیه ای بیماری قند به دو مرحله تقسیم بندی می شود:
مرحله نخست که بنام رتینوپاتی دیابتی زمینه ای نامیده می شود که در این حالت بیماری محدود به شبکیه است و خونریزی های کوچک و تورم و رسوب چربی در شبکیه دیده می شود. در این مرحله اگر ناحیه مرکز بینایی (ماکولا) گرفتار نباشد، این وضعیت بدون علامت است و بیمار ممکن است هیچگونه علایم بینایی نداشته باشد و غالبا نیاز به درمان هم ندارد. اما نکته مهم در این مرحله این است که بیمار باید با فواصل نزدیکتر (هر چهار ماه) مورد معاینه چشم قرار گیرد و یا با دیدن اولین علایم بیماری بلافاصله به پزشک مراجعه نماید.
مرحله دوم که بنام رتینوپاتی دیابتی پیشرونده نامیده می شود که در این حالت عروق خونی جدید و غیر طبیعی در شبکیه، سر عصب، و همچنین در زجاجیه ایجاد می شود که بعلت شکننده بودن این عروق، شانس خونریزی داخل شبکیه و زجاجیه بسیار بالاست و اگر در این حالت درمان صورت نگیرد در عرض مدت کوتاهی منجر به عوارض ثانویه دیگر یعنی خونریزی داخل چشم، پارگی شبکیه، و آب سیاه می گردد که نهایتا سبب از بین رفتن کامل بینایی خواهد شد.
بنابراین مهم است که بیمار در شروع این مرحله تحت درمان با لیزر قرار گیرد تا این عروق جدید قبل از اینکه سبب عوارض بعدی گردند، از بین بروند . باید توجه داشت که در مرحله رتینوپاتی پیشرونده، تعداد دفعاتی که بیمار ممکن است به لیزر احتیاج داشته باشد، معمولا بیش از یک بار است و عمده این بیماران برای کنترل بیماری حدود چهار جلسه لیزرتراپی نیاز دارند.
گاهی لیزر به تنهایی ممکن است کافی نباشد و یا بعلت خونریزی زجاجیه، امکان انجام لیزر درمانی وجود نداشته باشد که در اینصورت بیمار به عمل جراحی ویترکتومی نیاز پیدا می کند. این عمل بعلت طولانی بودن زمان عمل، معمولا تحت بیهوشی عمومی انجام می گیرد. البته انجام آن با بی حسی موضعی نیز امکان پذیر می باشد.
● لیزر درمانی: لیزرهای مختلفی برای مقاصد متفاوت در چشم پزشکی استفاده می شوند. بعنوان مثال لیزری که در درمان عوارض چشمی بیماری قند استفاده می شود متفاوت از نوعی است که برای درمان نزدیک بینی کاربرد دارد.
لیزر درمانی یکی از اصلی ترین درمانهای عوارض چشمی بیماری قند می باشد. از لیزر درمانی هم در مرحله نخست بیماری یعنی در رتینوپاتی زمینه ای در صورتی که تورم مرکز بینایی وجود داشته باشد استفاده می شود، و هم در مرحله دوم که رتینوپاتی پیشرونده است، بصورت فراگیر استفاده می شود. نکته ای که باید توجه داشت این است که لیزر درمانی در درمان عوارض چشمی بیماری قند باعث کنترل بیماری می گردد، اما معمولا بینایی از دست رفته را نمی تواند برگرداند.
حتی لیزر درمانی در بیماری قند تا حدودی موجب کاهش دید محیطی، کاهش قدرت تطابق، کاهش دید شب، و کاهش تمایز رنگها می شود.

دکتر محمد حسین دستجردی
پاراسات