اشتراک زیانبار با دوستان نامطمئن
آشنایی با هپاتیت های ویروسی و راه های پیشگیری از آن ...
کبد عضوی است که در بسیاری از فعالیت های حیاتی بدن مانند مقابله با عفونت ها از طریق تولید پروتیین های مخصوص، توقف خونریزی به وسیله تولید پروتیین های انعقادی، پاک کردن خون از سموم و داروها و ذخیره انرژی به شکل قند (گلیکوژن) در بدن نقش دارد. هپاتیت یا التهاب کبد دارای علل مختلفی از جمله دارو، الکل، سموم مختلف و... است. عفونت های ویروسی یکی از این علل است. شایع ترین انواع آن هپاتیت A، هپاتیت B و هپاتیت C است. تصور بر آن است که هپاتیت از قدیم الایام وجود داشته است. اثبات عفونی بودن بیماری بعد از بررسی های فراوان، درست بعد از جنگ جهانی دوم صورت گرفت و به تدریج انواع ویروس های ایجادکننده هپاتیت شناخته شدند. در حال حاضر بیماری هپاتیت مزمن ویروسی، یکی از مهم ترین مشکلات بهداشتی جهان را تشکیل می دهد. ایران جزء مناطق متوسط آلودگی به HBV (ویروس هپاتیت B) محسوب می شود و متأ;سفانه عمده افراد آلوده در سنین 30 تا 50 سالگی یعنی سنین فعال عمر خود هستند. شیوع سرمی عفونت ویروس هپاتیت C یاHCV (ویروس هپاتیت C) در سطح جهانی حدود یک درصد است. درصد عمده یی از موارد آلودگی به هپاتیتC به صورت مزمن در بدن باقی می ماند. در ایالات متحده امریکا میلیون ها نفر، هپاتیت ویروسی دارند. هپاتیت های ویروسی عامل اصلی تهدید سلامت عمومی هستند زیرا باعث بروز بیماری های خطیر شده، میلیون ها نفر را آلوده کرده و ارتباط نزدیکی با آلودگی HIV (ویروس نقص ایمنی اکتسابی و عامل ایجادکننده بیماری ایدز) دارد. این بیماری به خصوص در معتادان تزریقی مشکل جدی است. آگاهی رو به رشد نسبت به این معضل، عامل گشایش افق های جدیدی است، اما تلاش برای جلوگیری از این بیماری ها و کاهش هزینه های پزشکی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن همچنان ما را به چالش می طلبد.
هپاتیت ویروسی A (HAV، ویروس هپاتیت A) به طور عمده از طریق مدفوعی- دهانی به دنبال خوردن غذا یا مایعات آغشته با ترشحات فرد آلوده به این ویروس منتقل می شود. اپیدمی ها به راحتی در محل های تجمع (مانند سربازخانه ها، مدارس، مهدهای کودک و زندان ها) به خصوص در صورت عدم رعایت بهداشت رخ می دهد. بروز وسیع بیماری هپاتیت ویروسی A به خصوص بین معتادان تزریقی گزارش شده است. حدود یک سوم امریکایی ها سابقه عفونت با این ویروس در گذشته را دارند. هپاتیت A از طریق واکسیناسیون قابل پیشگیری است. عفونت هپاتیت ویروسی B (HBV) هنگامی رخ می دهد که خون یا مایعات بدن از فرد آلوده، وارد بدن فرد غیرآلوده شود. رفتارهای جنسی پرخطر (مانند تماس جنسی محافظت نشده یا با شرکای جنسی متعدد) و تزریق مواد، بزرگ ترین عوامل خطر ابتلا به بیماری محسوب می شوند. حدود 5 درصد جمعیت امریکا شواهدی از عفونت گذشته با HBV را دارند و تقریباً; 2/1 میلیون نفر عفونت مزمن هپاتیت ویروسی B را دارند. هپاتیت B نیز مانند هپاتیت C، به طور نابرابری افراد با رنگ پوست مختلف را آلوده می کند. در سال 2000 تخمین زده شده است که 37هزار مورد جدید ابتلا به این بیماری رخ داده است. بیشتر عفونت ها در بالغان جوان 20 تا 39 ساله رخ داده است. هپاتیت ویروسی B از طریق واکسیناسیون قابل پیشگیری است.
عفونت هپاتیت ویروسی C (HCV) زمانی رخ می دهد که خون (با شیوع کمتر مایعات بدن مانند منی و ترشحات واژن) از شخص آلوده وارد بدن شخص سالم شود. تزریق مواد مخدر بزرگ ترین خطر برای ابتلا به عفونت HCV است. حدود 9/3 میلیون نفر امریکایی به این ویروس آلوده شده اند و 7/2 میلیون نفر نیز عفونت مزمن HCV دارند. هپاتیت ویروسی C افراد نژادهای مختلف را به طور نابرابر درگیر می کند؛; 2/3 درصد امریکایی های آفریقایی تبار و1/2 درصد امریکایی های مکزیکی تبار به این ویروس آلوده اند، حال آنکه در سفیدپوست های غیراسپانیایی این رقم به 5/1 درصد می رسد. به نظر می رسد این ارقام کمتر از میزان واقعی آلودگی باشد زیرا زندانیان و افراد بی خانمان را در نظر نمی گیرد. در سال 2000 حدود سی هزار مورد عفونت جدید رخ داده است. بیشتر این عفونت ها در بالغان جوان 20 تا 39 ساله رخ داده است.
● هزینه های پزشکی و مراقبت های بهداشتی
همه ساله هشت تا ده هزار نفر از عوارض کبدی ناشی از هپاتیت ویروسی C و حدود پنج هزار نفر از عوارض ناشی از هپاتیت ویروسی B می میرند. بیماری مزمن کبدی در حال حاضر دهمین علت مرگ و نارسایی کبدی ناشی از هپاتیت C مهم ترین عامل پیوند کبد است. در ایالات متحده، هزینه های پزشکی و اتلاف سرمایه ناشی از بیماری های کبدی همراه هپاتیت های ویروسی، سالانه حدود 600 میلیون دلار برای هپاتیت C و 700 میلیون دلار برای هپاتیت B تخمین زده می شود. هزینه های فردی و اجتماعی ناشی از هپاتیت A به خصوص در کشورهای در حال توسعه قابل توجه است.
● هپاتیت ویروسی می تواند تدریجی باشد
به طور شایع علایم عفونت جدید خفیف یا بدون علامت است، لذا ممکن است حتی تشخیص داده نشود که فرد مبتلا به هپاتیت ویروسی است. افراد دارای علایم، ممکن است نشانه هایی شبیه سرماخوردگی، خستگی، تهوع، درد در قسمت فوقانی شکم و گاهی اوقات زردی یا یرقان داشته باشند. افرادی که دچار هپاتیت ویروسی A می شوند، می توانند ویروس را به طور کامل از بدن پاک کرده و کامل بهبود یابند. این افراد مصونیت مادام العمر نسبت به این ویروس پیدا می کنند.وضعیت در خصوص هپاتیت های B و C کاملاً; متفاوت است.
▪ اکثر افرادی که بعد از پنج سالگی به عفونت HBV مبتلا می شوند، می توانند ویروس را از بدن پاکسازی کنند. به هرحال، حدود دو تا شش درصد مبتلایان قادر به پاکسازی ویروس نیستند و به سمت مزمن شدن بیماری پیش می روند. درصد بالایی از شیرخواران (90 درصد) و خردسالان (30درصد) دچار این بیماری می شوند.
▪ حدود 75 تا 85 درصد مردم با عفونت HCV قادر به پاکسازی ویروس نبوده و دچار عفونت مزمن می شوند.
بسیاری از افراد دچار عفونت مزمن (60 درصد افراد با عفونت HBV و 70 درصد با عفونت HCV) دچار بیماری مزمن کبدی می شوند که ویروس در این حالت به کبد آسیب می رساند. آسیب ممکن است به سمت بیماری شدید مثل سیروز کبدی، سرطان کبد و نارسایی کبد پیشرفت کند. بیماری پیشرونده کبدی به آهستگی در طول بیست تا سی سال نمود می یابد. به خاطر کمی یا فقدان علایم، اکثر افراد با عفونت مزمن HBV و HCV از آلودگی خود خبر ندارند و می توانند بیماری را به دیگران انتقال دهند. در بسیاری از موارد علایم و نشانه ها زمانی ظاهر می شود که بیماری پیش رفته و درمان کمتر موثر است.
● شیوع هپاتیت ویروسی بین معتادان تزریقی
چون HBV و HCV از طریق تماس مستقیم با خون یا مایعات آلوده بدن منتقل می شود، معتادان تزریقی در خطر بالایی از اکتساب هر دو بیماری هستند.
● راه های انتقال هپاتیت B وC
آلودگی به هپاتیتB وC به طور عمده در نتیجه تماس با خون و ترشحات جنسی آلوده به روش های زیر صورت می گیرد؛;
تماس جنسی حفاظت نشده (عدم استفاده از کاندوم) با فرد آلوده، استفاده مشترک از ابزار آلوده تیز و برنده نظیر سرنگ و سوزن، تیغ اصلاح و مسواک، خالکوبی، حجامت و سوراخ کردن گوش در محل های نامطمین و آلوده، خدمات پزشکی و دندانپزشکی (در صورت رعایت نکردن شرایط استریلیزاسیون)، تزریق مکرر خون یا فرآورده های خونی آلوده، تولد از مادر آلوده، دیالیز با وسایل آلوده و پیوند اعضای آلوده.
اغلب موارد آلودگی به هپاتیتC مربوط به افرادی است که با استفاده از سرنگ و سوزن مشترک اقدام به تزریق مواد مخدر می کنند. هپاتیت B و C از طریق دست دادن، در آغوش گرفتن، بوسیدن و نشستن در کنار فرد آلوده و دیگر تماس های معمولی منتقل نمی شود و حضور افراد آلوده در محیط های کار و اجتماع بلامانع است.
● واکسن هپاتیت B
کلیه نوزادان بلافاصله در بدو تولد، دو ماهگی و شش ماهگی باید واکسینه شوند. (در کشور ما کلیه کودکان متولد شده از 1/1/72 علیه این بیماری واکسینه شده اند.) در سال های اخیر افراد جوان حدود 17 تا 18 سالگی به طور رایگان علیه این بیماری واکسینه می شوند.
پزشکان، دندانپزشکان و پیراپزشکان، افراد تحت دیالیز، افرادی که به علت ابتلا به بیماری های زمینه یی نظیر هموفیلی و تالاسمی، بارها خون یا فرآورده های خونی دریافت می کنند و افراد خانواده فرد آلوده که با وی هم منزل هستند نیز باید واکسینه شوند. عفونت هایHBV و HCV بین معتادان تزریقی نسبتاً; سریع گسترش می یابد. 50 تا 70 درصد معتادان تزریقی طی پنج سال از ابتدای تزریق به HBV آلوده می شوند. طی همین زمان آلودگی به HCV در این افراد به 50 تا 80 درصد می رسد. چندین عامل، انتقال سریع HCV را بین معتادان تزریقی تغییر می دهد؛;
▪ عوامل وابسته به ویروس HCV :
از طریق تماس خونی به طور موثری منتقل می شود.
▪ عوامل وابسته به میزبان؛;
تعداد زیادی از افراد آلوده هستند که این به نوبه خود شرایط انتقال از طریق تزریق مشترک را افزایش می دهد.
▪ عوامل وابسته به اشتراک تزریق؛;
معتادان تزریقی معمولاً; دارو و سرنگ و... را با هم تهیه و مصرف می کنند. همه این عوامل دست به دست هم می دهد و خطر انتقال ویروس به تک تک افراد را در صورت آلودگی هر کدام از وسایل تزریق مشترک افزایش می دهد.
متخصص اطفال و نوزادان دکتر رامین علاسوند کارشناس مامایی افسانه طاعتی
روزنامه اعتماد