دنیای سیاه و سفید
رنگ هایی که دیده نمی شوند
دنیای اطراف ما انسان ها پراست از رنگ های مختلف. رنگ های گرم، سرد، تیره، روشن، رنگ هایی که تاثیری شگفت در زندگی و حالات روحی و روانی و حتی جسمی ما دارند اما آیا تاکنون فکر کرده اید اگر ما هم مانند برخی از حیوانات دنیا را یکسره سیاه و سفید می دیدیم، چه اتفاقی می افتاد و این امر چه تاثیری در زندگی ما داشت؟
در این کره خاکی هستند تعداد بسیار کمی که دنیا را سیاه و سفید و خاکستری می بینند و هستند کسانی که یکی دو رنگ را نمی توانند تشخیص دهند. بیماری این افراد تحت عنوان کوررنگی معروف است که به دلیل بار منفی این اصطلاح پزشکان از اصطلاح نقص دید رنگ استفاده می کنند.
● گیرنده های نوری - مخروط ها و میله ها
گیرنده های نوری شبکیه به دو دسته تقسیم می شوند؛; مخروط ها و میله ها. این نامگذاری بر اساس شکل تقریبی مقطع عرضی این گیرنده ها زیر میکروسکوپ انجام شده است. میله ها مسوول بینایی ما در شب هستند و مخروط ها بینایی رنگی در روز را تامین می کنند.
بیش از صد میلیون گیرنده در شبکیه وجود دارد. این گیرنده ها از بعضی جهات شبیه موهایی هستند که به عنوان گیرنده صوت در گوش کار می کنند اما یک تفاوت عمده بین آنها وجود دارد؛; مخروط ها و میله ها در چشم توزیع شده اند و این به مغز کمک می کند تا موقعیت اشیا را نسبت به هم به سادگی درک کند. در صورتی که برای تشخیص موقعیت منبع صوت با استفاده از گوش، به پردازش پیچیده تری نیاز است.
سلول های مخروطی در درک رنگ ها نقش مهمی برعهده دارند.
به طور کلی سه نوع سلول های مخروطی به سه گروه اصلی تقسیم می شوند که هرکدام از آنها به یک نوع رنگ اصلی (قرمز، سبز و آبی) پاسخ می دهند. در افرادی با بینایی سالم هر سه نوع این سلول ها فعال هستند و آنها می توانند در کنار تشخیص این سه رنگ اصلی تمام طیف رنگی را تشخیص دهند.
در داخل گیرنده های نوری چشم یک ماده شیمیایی وجود دارد که نسبت به تغییرات نور حساس است. این ماده را رنگدانه بصری می نامند. هرکدام از این رنگدانه ها نسبت به طول موج خاصی حساس هستند. گیرنده های نوری چشم نسبت به طول موج های 400 تا 700 نانومتر( تقریبا) واکنش نشان می دهند. میله ها و هر کدام از سه نوع مخروطی که در چشم ما قرار دارد رنگدانه خاص خود را دارند و در نتیجه هر کدام نسبت به طول موج خاصی عکس العمل نشان می دهند. این عکس العمل متفاوت، اساس بینایی رنگی ماست.
● این چه رنگی است؟
کسانی که دچار نقص دید رنگ هستند، قادر به تشخیص برخی از رنگ ها نیستند. این امر مربوط به فقدان یک گروه از سلول های مخروطی گیرنده رنگ در چشم است.این ناهنجاری در مردها 8درصد و در زن ها خیلی کمتر یعنی 5/0درصد است.
اختلال دید رنگ ارثی است و همراه با فقدان ژن های مخصوص در کروموزوم x به وجود می آید. در بررسی های جدید ژن مخروط حساس به آبی در کروموزوم y و ژن های دو مخروط دیگر روی کروموزومx قرار
گرفته اند.
کوری قرمز protanopia یا Daltonism و کوری سبز Deutranopia شایع ترین اختلال دید رنگ یا نوع کوررنگی است. کوررنگی نسبت به رنگ آبی و زرد بسیار کمیاب است، البته موارد نادری از کوری بنفش Tritanopia هم مشاهده شده است. افرادی که کوررنگی کامل دارند، دنیای اطراف خود را به رنگ خاکستری البته با درجات مختلفی از تیره و روشنی می بینند، در واقع دنیای فراروی آنها شبیه رنگ های موجود در یک عکس یا فیلم سیاه و سفید است. در تیوری یانگ هلمهولتز، کوری رنگ به نبود سلول های شبکیه ای حساس به قرمز یا سبز یا بنفش وابسته است.
جالب است بدانید این افراد اغلب از اختلال دید رنگ خود آگاه نیستند و گمان می کنند آنچه آنها از رنگ های طبیعت می بینند همان چیزی است که سایرین هم می بینند و دنیا به همین رنگ های قابل تشخیص برای آنها محدود می شود.
البته این امر اغلب برای آنها مشکل ساز نیست و اگر شغلی را که به تشخیص درست رنگ ها نیاز نداشته باشد برگزینند می توانند به راحتی و بدون مشکل زندگی خوب و بی دغدغه ای داشته باشند.
شغل هایی مانند خلبان، مهندس نساجی،نقاش، طراحی با رایانه و انیمیشن شغل خوبی برای این افراد محسوب نمی شود. جالب است بدانید در بین طیف افرادی که دچار نقص دید رنگ هستند و کسانی که به طور کامل رنگ ها را تشخیص می دهند، گروهی وجود دارد که به درجات مختلف دچار شدت و ضعف قدرت تشخیص هستند.
دکتر منصور میرصمدی، چشم پزشک در این زمینه می گوید: اگرچه اختلال نقص دید رنگ به خودی خود مشکلی را برای افراد ایجاد نمی کند اما باید توجه کرد که آیا این اختلال در رابطه با شغل آینده فرد مهم هست یانه؟ انتخاب برخی مشاغل مانند قالیبافی در صورت ابتلا به این اختلال مانع از پیشرفت در کار می شود و حتی در برخی از مشاغل مانند خلبانی ممکن است باعث ایجاد خطراتی برای سایرین شود.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به بررسی های انجام شده در زمینه شیوع این اختلال در تهران می گوید: طی بررسی حدود 2500 دانش آموز مقطع راهنمایی مشخص شد بیش از 8 درصد پسرها و کمتر از نیم درصد دخترها به نقص دید رنگ مبتلا هستند که این آمار تفاوت چندانی با آمار جهانی ندارد.
در حال حاضر تست های مختلفی برای تشخیص کوررنگی وجود دارد که متداول ترین آنها تست ایشی هارا است. در این تست از تصاویری با رنگ های مختلف مانند سبز، آبی، قرمز، نارنجی و غیره به صورت دایره های ریز و درشتی که در نهایت عدد یا مسیری را نشان می دهد، استفاده می کنند.
اگر این شکل را به کسی که نسبت به رنگ سرخ و سبز کوری رنگ دارد نشان دهید، نمی تواند تشخیص دهد که این رنگ به کدام عدد یا مسیر ختم می شود.
شهرزاد عبدیه
روزنامه تهران امروز