صاعقه در مغز

صرع یکی از شایع ترین بیماری های نورولوژی است؛; یک بیماری قدیمی که راه های مواجهه و درمان آن به مرور تغییر و تکامل یافته است. 25درصد موارد صرع در سنین قبل از 5 سالگی بروز کرده و 50درصد موارد آن قبل از 25سالگی خود را نشان می دهند. دکتر ابوالفضل نجاران، متخصص مغز و اعصاب و عضو هیأ;ت علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش در رابطه با این بیماری ، عوامل پیدایش آن و راه های درمانش بیشتر توضیح می دهد.وی می گوید: عدم درمان به موقع ممکن است باعث تغییرات ساختمانی در بافت مغز شود.  
پیچیدگی این اختلال، خود ناشی از این است که در پیچیده ترین ارگان بدن انسان یعنی در مغز رخ می دهد. البته در این میان عقاید و خرافات و دیدگاه های عجیب و غریب اقوام و ملت های گوناگون راجع به این بیماری همه و همه بر ابهامات آن افزوده است.
▪ آقای دکتر، صرع ممکن است در هر دوره سنی ایجاد شود، اما چرا شیوع آن در کودکان بیشتر است؟
ـ خب، هر بیماری ممکن است یک گروه سنی خاص را بیشتر در بر بگیرد به طوری که صرع هم در کودکان و حتی کهنسالان شیوع بیشتری دارد. با این تفاوت که در زمان کودکی این بیماری ناشی از علل مادرزادی و عفونت هاست در حالی که در افراد مسن عارضه صرع بیشتر ناشی از علل عروقی و سکته های مغزی است.
▪ پس صرع در هیچ کدام از گروه های سنی علت مشترکی ندارد؟
ـ نه ولی به طور کلی از جمله عوامل صرع می توان به ضربه های مغزی، عفونت بافت و پرده های مغز، اختلالات مادرزادی، بیماری های متابولیک ارثی بافت مغز، سکته مغزی، تومور مغزی و بیماری های تحلیل برنده مغزی مانند آلزایمر است.
▪ در کدام گروه سنی این بیماری خطرناک تر است؟
ـ ببینید، سن شروع این بیماری از اهمیت خاصی برخوردار بوده و مسلما در کودکی خطرناک تر است به طوری که بروز صرع قبل از شش ماهگی حاکی از ضایعات شدید مغزی است که منجر به عقب ماندگی های شدید هم می شود. همچنین اگر این بیماری در جریان تب اتفاق بیفتد، حاکی از کم شدن آستانه تحمل مغزی بوده و در دوران بلوغ حاکی از اختلالات فیزیولوژیکی، زیستی و هورمونی است. در سن 35 سالگی به بالا نیز معمولاً; به دلیل ضایعات قلبی و عروقی است.
▪ به عوامل فیزیولوژیکی و اختلالات مختلف در بروز این بیماری اشاره کردید. عوامل بیرونی چطور؟ این عوامل هم در تشدید حملات تاثیر دارند؟
ـ صددرصد. استرس ها و اضطراب های ناشی از زندگی در جوامع شهری از جمله عوامل مهمی است که می تواند باعث تشدید حملات تشنجی در بیماران مبتلا به صرع شود. در جامعه پرشتاب امروزی وجود استرس های متعدد که ناشی از زندگی شلوغ و پرتحرک شهری است، حملات تشنجی در بیماران مبتلا به صرع را افزایش می دهد و این در حالی است که بر خلاف تصور عمومی درمان بیماران مصروع صرفا با مصرف دارو نیست بلکه با ایجاد حس اعتماد، امنیت و آرامش اجتماعی می توان گام موثری در درمان این بیماری برداشت.
▪ با این حال، این بیماری را به چند نوع اصلی می توان تقسیم کرد؟
ـ صرع انواع مختلفی دارد که شایع ترین نوع آن صرع اصلی یا صرع بزرگ است. علایم این نوع از صرع هنگامی رخ می دهد که مناطق حرکتی مغز دچار عارضه شده است و اسپاسم های شدید و بی هوشی را دربردارد. در اغلب موارد صرع اصلی ، قبل از آغاز حمله و غش به بیمار یک حالت درونی دست می دهد، یک حالت اخطار است و به آن اورا هم می گویند که می تواند به صورت روانی یا جسمی باشد.
مثل شنیدن صدا، دیدن نوری درخشنده، استشمام بویی خاص. بعد از چند لحظه بیمار بی هوش می افتد که این مرحله کوتاه، تونیک است و در آن تمام ماهیچه ها متشنج و منقبض می شوند، تنفس بیمار قطع می شود و رنگش نیز ممکن است کبود شود.
▪ این حالات در انواع دیگر صرع هم به همین اندازه شدید هستند؟
ـ نه، ببینید، در صرع کوچک برخلاف صرع بزرگ یا تشنجی، فرد سقوط نمی کند، ولی فراموشی که به حالات بیخودی از خود معروف است، در این نوع صرع اتفاق می افتد. در این نوع حمله، شخص مصروع ناگهان در حالتی که هست، ثابت می ماند و فعالیتش متوقف می شود. در این حالت بیمار چیزی حس نمی کند و بینایی و شنوایی اش محدود می شود.
ولی پس از گذشت 2 تا 20 ثانیه مجدداً; فعالیتش آغاز می شود، در حالی که از اتفاقی که افتاده کاملاً; بی خبر است.
▪ این حالات از بین می روند؟
ـ این حملات ممکن است در سنین بلوغ از بین بروند ولی در اغلب موارد در صورت عدم درمان درست به صرع بزرگ تبدیل می شوند.
▪ مربی بهداشت در برابر یک دانش آموز صرعی باید چه اقداماتی را روی بیمار انجام دهد؟
ـ مسلم است که هنگام مواجهه با کودک مصروع باید نکات زیادی را رعایت کرد که به صورت فهرست وار شامل این موارد هستند:
کودک را به یک سمت بخوابانید و سرش را هم سطح یا پایین تر از بدنش قرار دهید، همچنین از تنفس آرام و منظم وی مطمین شوید و هرگز چیزی را با فشار میان دندان هایش قرار ندهید، البته در بیشتر مواقع تشنجات بعد از یک دقیقه متوقف می شوند و بعد از آن یک دوره خواب و استراحت است ولی اگر تشنجات بیشتر از چند دقیقه به طول انجامد، حتما باید بیمار را به بیمارستان رساند. هیچ وقت هم سعی نکنید عضلات و اندام های کودک را محکم نگه دارید و از زدن ضربه به صورت وی برای یافتن هوشیاری خودداری کنید.
▪ هیچ اقدامی برای بیدار کردن فرد مصروع یا دادن دارو به او نباید صورت گیرد؟
ـ نه، مربیان باید دقت داشته باشند که در اینگونه مواقع چیزی به فرد نخورانند وسعی در بیدار کردن او نکنند. البته در صورت داشتن آموزش و اطلاع کافی از علایم این حملات می توانند از شیاف دیازپام برای جلوگیری از حمله استفاده کنند.
▪ گفته می شود صرع موجب افت تحصیلی می شود. با کودکان مصروع در این خصوص باید چگونه رفتار کنیم؟
ـ نکته مهم در این رابطه این است که صرع فقط افتادن فرد و عدم هوشیاری نیست بلکه به چندین شکل می تواند دیده شود. به طور مثال صرع می تواند حتی به صورت افت تحصیلی در مدرسه باشد و متاسفانه معلم ها فکر می کنند که این دانش آموز دچار حواس پرتی است؛; در حالی که والدین و کادر آموزشی باید این مسیله را در نظر داشته باشند که به هیچ وجه فرد را تحت فشار آموزشی قرار ندهند و در حد کشش فرد از او توقع داشته باشند چون اضطراب و استرس موجب تشدید حملات می شود.
با این حال تاکید می کنم که 90 در صد افراد مصروع در دوران تحصیل مشکل خاصی ندارند و چه بسا از دانش آموزان سالم و بدون مشکل هم بالاتر هستند چون ساختمان مغز آنها مشکلی ندارد.
▪ آیا این افراد یا کسانی که سابقه تشنج دارند، باید از رژیم غذایی خاصی پیروی کنند؟
ـ بله، بهتر است این افراد مواد غذایی که طبیعت سرد دارند را کمتر مصرف کنند شود، همچنین لبنیات به ویژه ماست را به دلیل نفاخ بودن و سرد بودن کمتر مصرف کنند. با این حال، شیر گوسفند و گاومیش که طبیعتی گرم دارند، برای این بیماران مفیدتر است و در صورتی که مواد غذایی سردی خورده اند، از عرقیات گرم مثل عرق نعناع استفاده کنند.
▪ این اقدامات در مورد رژیم غذایی بودند. درمان بیماران نیز حتما شامل درمان های دارویی و غیر دارویی می شود. با این حال کدام یک از این روش های درمانی برای بیماران ارجحیت دارند؟
ـ مسلما درمان های دارویی و غیر دارویی در کنار هم هستند ولی درمان های غیر دارویی از اهمیت بیشتری برای ما برخوردارند و آن هم به این جهت که این درمان ها شامل حذف عوامل خطرناک به خصوص برای پیشگیری از آسیب های مغزی هستند که از زمان جنینی شروع می شود.
درمان ها شامل خودداری از مصرف دخانیات، عدم مصرف الکل، دوری از محیط های آلوده مثل رادیواکتیو هستند. البته انجام ورزش و پیاده روی به طور غیرمستقیم نیز آمار تشنج های ناشی از صرع را پایین می آورد. علاوه بر این، برای جلوگیری از تشنج، فرد باید خواب منظم و کامل داشته باشد چون بی خوابی یکی از مهم ترین عواملی است که باعث تشدید تشنج می شود.
▪ در چه بیمارانی ممکن است بیماری بهبود نیابد یا کنترل نشود؟
ـ ببینید این ها بیمارانی هستند که آسیب های شدید مغزی دارند، مانند بیماران عقب مانده ذهنی یا افراد دچار ناهنجاری های شدید مغزی مادرزادی. اکثر افراد با درمان دارویی یا غیردارویی در زندگی هیچ مشکلی نخواهند داشت؛; چه بسا افراد به ظاهر سالم ممکن است در برخورد با مشکلات زندگی عاجز باشند ولی این افراد در زندگی خود هیچ مشکلی نداشته باشند.
▪ انجام آزمایش های دوره ای برای افرادی که تحت درمان دارویی هستند چقدر ضروری است ؟
ـ انجام آزمایش های دوره ای به فواصل 6 ماه یک بار که شامل تست های کبدی، خون و در برخی موارد سنجش استخوان ضروری به نظر می رسد. همچنین ممکن است مصرف داروها سنگ کلیه ایجاد کنند که انجام معاینات و آزمایش های مربوط به آن هم لازم به نظر می رسد.
▪ عدم درمان به موقع این بیماری چه عواقبی ممکن است داشته باشد؟
ـ عدم درمان به موقع باعث می شود که کانون ایجاد تشنج (کانون شورشی تشنج) به صورت فونکسیون و فیزیولوژیک دچار اختلال شده و اگر درمان نشود ممکن است باعث تغییرات ساختمانی در بافت مغز شود و نواحی دیگر مغز را نیز درگیر کند. بنابراین درمان این بیماران الزامی است.
اما در مجموع چون صرع یک بیماری خوش خیم است، بهتر است در صورت ثابت شدن این بیماری توسط پزشک متخصص، اقدامات درمانی انجام گیرد و مطمین باشید که درصد بسیار زیادی از این افراد (بالای 95درصد) به طور کامل درمان خواهند شد.
▪ گاهی بروز صرع را به وجود تومور های مغزی نسبت می دهند. توجیه شما در این باره چیست؟
ـ به هیچ وجه این طور نیست. بروز تشنجات مکرر تا قبل از 18 سالگی، کاملا صرع محسوب می شود؛; البته بین سنین 30 تا 50 سال احتمال اینکه تشنج با وجود تومورهای مغزی مرتبط باشد وجود دارد که با انجام ام آر آی این مسیله مشخص می شود. با این حال بروز تشنجات پس از 50 سالگی نیز ممکن است مربوط به سکته های مغزی باشد.

سلامت نیوز