کمر درد و درمان آن به وسیله طب نوین و طب سنتی

کمر درد پس از سرماخوردگی شایع ترین بیماری در جهان به شمار می آید. در اکثر کشورهای دنیا 65 تا 80 درصد مردم در طول زندگی مبتلا به کمر درد می شوند به عبارت دیگر تمام مردم حداقل یکبار کمردرد را در طول عمر خود تجربه می کنند.  
شیوع این بیماری در جوامع مختلف متفاوت بوده و از 7 تا 37 درصد متغیر است.
شایع ترین علت کمردرد در جوامع مختلف فتق دیسک است که بیش از 90 درصد علل کمردردها را تشکیل می دهد. فتق دیسک عمدتاً; در سنین 35 تا 55 سالگی رخ می دهد که البته در سنین بالاتر نیز ممکن است دیده شود.
دیسک های بین مهره ای در کل یک چهارم طول ستون فقرات را تشکیل می دهند. دیسک ها در ناحیه ی گردن و کمر که حرکت بیشتری دارند، ضخیم تر هستند.
دیسک ها در افراد جوان حرکت آسان مهره های استخوانی را بر روی یکدیگر امکان پذیر می کنند.
بیماران مبتلا به فتق دیسک معمولاً; با شکایت کمردرد ناگهانی که به سمت باسن و ران و ساق یک پا تیر می کشد، مراجعه می کنند. شایع ترین سطوح درگیری دیسک بین مهره های4 L و5 L و بین مهره های5 L و1 S است که وقتی فتق دیسک به نواحی مرکزی کشیده شود، ممکن است بیش از یک ریشه ی عصبی گرفتار شود. با فتق های بزرگ، ناحیه ی دم اسبی نیز درگیر شده و در این حالت، ضعف حرکتی هر دو اندام تحتانی به وجود می آید که در این صورت احتمال می رود مثانه و روده نیز فلج شوند. درد ناشی از درگیری5 L از ناحیه ی کمر به سرین، ناحیه خلفی خارجی ران و خلفی خارجی ساق انتشار یافته، از روی قوزک خارجی پا به انگشت اوّ;ل و گاهی انگشت های اوّ;ل و دوّ;م امتداد می یابد و باعث ایجاد ضعف در خم شدن پا به سمت بالا می شود.
برای بررسی بیشتر علت کمردرد، بیمار را در وضعیت طاقباز خوابانیده، سپس با بلندکردن مستقیم پای بیمار، خم کردن مفصل ران اغلب محدود به 20 تا 30 درجه نشان می دهد در حالی که مقدار طبیعی در حد 80 یا 90 درجه است. در بیماران مبتلا به درد حاد کمری معاینه ی عصبی اندام تحتانی طبیعی است زیرا در این بیماران درگیری ریشه های عصبی وجود ندارد.
همچنین برای بررسی ریشه های عصبی5 L و1 S می توان از بیمار خواست که با پای برهنه روی پنجه و پاشنه راه برود.
عدم توانایی راه رفتن روی پنجه و پاشنه به ترتیب مؤ;ید درگیری1 S و5 L است... بنابراین، با انجام معاینة کامل بالینی می توان کمردرد دیسکی را از سایر علل ایجادکننده ی کمردرد (5 تا 10 درصد باقیمانده) افتراق داد. ویژگی های سیاتیک های غیردیسکی یا ثانویه، شروع خود به خودی و غالباً; بدون سابقه ی دیسکوپاتی مکانیکی است. در این موارد درد همیشگی بوده؛; سیر پیشرونده دارد و با خواب و استراحت بهبود نمی یابد و همچنین پاسخ مناسبی به درمان های طبی وجود ندارد و ممکن است به همراه کمردرد شواهدی دال بر عفونت از قبیل بست، علایم سیستمیک مثل تغییر وضعیت عمومی، کاهش وزن، لاغری، کم خونی،... و افزایش کلسیم دیده شود.
شناسایی موارد مطرح شده در تعیین ایتولوژی کمردرد بسیار کمک کننده است.
علل ایجاد کننده ی سیاتیک های ثانویه عبارتند از: درد سیاتیکی و کمردردهای ناشی از تومورها، عفونت ها، بیماری های متابولیک و درگیری مفاصل. در نهایت می توان برای تشخیص از آزمایشات تکمیلی شامل CBC، ESR، ... و گرافی های ستون فقرات، CT اسکن، MRI و EMG استفاده کرد. در طب نوین جهت درمان کمردرد از انواع و اقسام روش های زیر استفاده می شود: استراحت مطلق و نسبی، داروها، تزریقات موضعی، سرما درمانی، گرما درمانی، ماساژ، کایروپراتیک و درمان های امروزی مثل مدرسه کمردرد، سایکوتراپی و جراحی.
در مجموع در کمتر از دو درصد موارد فتق دیسک، انجام عمل جراحی ضروری تشخیص داده می شود. بهبود بیشتر بیماران با درمان غیرجراحی، در حد بازگشت به فعالیت اولیه است ولی گاهی امکان عود علایم با فشار یا کار سنگین وجود دارد.در طب سنتی اسلامی از این بیماری با عنوان عرق النساء یاد می شود. از قول شیخ الرییس ابوعلی سینا آمده است: عرق النساء قسمتی از درد مفاصل است که از مفصل باسن شروع و از پشت ران به پایین انتشار می یابد و هرچه مدت زمان درگیری بیشتر باشد، انتشار بیشتری به سمت پایین را دارد. حتی ممکن است انگشتان پا را در بر گیرد و باعث لاغری پای درگیر شده شود که این امر بستگی به کم و زیادی ماده نیز دارد. آنچه که در تشخیص و درمان بیماری عرق النساء مهم است، شناخت مزاج بیمار است...اگر عرق النساء از ماده خلط خونی به وجود آمده باشد، ممکن است جای درد سرخ رنگ باشد که درد مفاصل در طول انتشار می یابد. همچنین تپش و احساس سنگینی از علایم این خلط است که با فصد فوراً; تسکین پیدا می کند. چنانچه در لمس کردن جای درد، حرارت شدید حس شد و درد به طرف سطح پوست انتشار داشت و با سرد شدن تسکین یافت، ماده تولیدکنندة عرق النساء مادة صفرایی است.
اگر ماده به وجود آورنده درد، خلط بلغمی باشد، رنگ جای به درد آمده تغییر نمی کند و یا طوسی رنگ می شود. حالت التهابی کم و همیشگی و درد در پهنا شدت می یابد. اگر مادة سبب درد، خلط سودایی باشد، درد مخفی است و کمتر انتشار می یابد.
جای درد سفت و خشک است و رنگ جای به درد آمده روشن نیست... در درمان بیماران در صورتی که پیوست داشته باشند، باید پیوست آنان برطرف شود به همین خاطر می توان از زیتون، انجیر، خاکشیر با آب گرم، بادکش گرم وسیع شکم و یا در نهایت از سنا و گل سرخ استفاده کرد.
در تمام بیماران جهت تسکین درد و نرم کردن و رفع اسپاسم می توان از ترکیب روغن بادام تلخ و اسانس نعناع برای ماساژ دادن کمر استفاده کرد.
در بیماران گرم مزاج به خصوص صفراوی ها و همچنین در سودایی مزاج ها بعد از قراردادن منضج برای بیمار (که معمولاً; از ترکیب عسل، سرکه و عرق نعناع استفاده می شود)، درمان به وسیله ی حجامت عام و ساکرال به فواصل 3 تا 7 روز انجام می شود و همچنین می توان از بادکش گرم سیاتیک نیز استفاده کرد و در مراحل انتهایی از فصد نیز بهره گرفت. در ضمن بیماران بلغمی و سودایی باید از مصرف سردی ها پرهیز کنند. در بیماران بلغمی ماساژ با روغن بادام تلخ و اسانس نعناع مؤ;ثر بوده است.
در پایان باید به این نکته اشاره کرد که بیماران مبتلا به عرق النساء برای مداوای خود باید کاملاً; دقیق و با نظر پزشک عمل کند.

دکتر سیدمسعود قطب پزشک عمومی ـ گردآوری و تنظیم رشید بهنام
روزنامه اطلاعات www ettelaat com