آفت، آفت دهان

تا به حال برای شما پیش آمده که پس از رفتن به مطب دندانپزشکی دچار زخم های سفید و دردناکی در گوشه لب و یا دهان شده باشید؟ و یا در روزهای سخت و پراسترس امتحان سر و کله چنین زخم هایی در دهانتان پیدا شود؟ نگران نباشید اینها آفت های است که در اثر استرس و یا تماس وسایل دندانپزشکی با دهان شما به وجود آمده اند و البته دلایلی دیگری هم دارند...  
آفت، زخم دردناکی است که معمولا روی مخاط دهان پیدا می شود. اگر در آینه به این زخم در دهانتان نگاه کنید، گرد و یا بیضی است و شکلی مشابه دهانه آتشفشان دارد. به این صورت که وسط آن سفید رنگ و حاشیه اش قرمز آتشین است. شما ممکن است یک یا دو روز پیش از ظهور این زخم در دهانتان، در آن ناحیه احساس سوزش کنید. گاهی آفت به تنهایی ایجاد می شود ولی گاهی چند زخم آفتی با هم و هم زمان در دهان شما پیدا می شوند.
● چرا آفت می زنیم؟
عوامل بسیار متفاوتی پای این آفت های مزاحم را به دهان شما باز می کنند که مهم ترین علت آن ترومای موضعی است. اگر شما گونه خود را گاز بگیرید و یا اگر ترمیم یکی از دندان هایتان شکسته و یا دارای لبه های تیز باشد و گونه شما را تحریک کند، سرو کله آفت پیدا می شود. در 75 درصد موارد علت آفت، آسیب و ضربه به مخاط دهان و یا گاز گرفتن مخاط است. حدود 40 درصد از افرادی که دچار آفت می شوند، سابقه فامیلی آفت را در خانواده شان دارند بنابراین وراثت نیز در ایجاد آفت خود را نشان می دهد.
استرس و اضطراب علت مهم دیگر آفت است. دانشجویان و دانش آموزان در فصل امتحان و کنکور آفت را زیاد تجربه می کنند. نظامیان و سربازان که در شرایط سخت جنگی و نظامی قرار دارند و تحت فشار و استرس زیادی هستند نیز قربانیان دیگر این زخم دردناک اند. شاید شما آخرین باری که آدامس دارچینی می جویدید دچار زخم های آفتی شده اید. درست است شما به احتمال قوی به دارچین حساسیت داشته اید. بعضی افراد به برخی از مواد غذایی حساسیت دارند و با خوردن این خوراکی ها و برخورد آن به مخاط دهانشان، دچار آفت می شوند. قهوه، شکلات، خشکبار و مرکبات از این دسته خوراکی ها هستند.
انواع خاصی از ویروس ها نیز باعث آفت می شوند. فراموش نکنید در مواد غذایی روزانه، آهن، ویتامین B12 و اسیدفولیک را از قلم نیندازید چون کمبود این مواد در بعضی افراد باعث به وجود آمدن آفت خواهد شد. ویتامین B در نان سبوس دار، شیر، جگر و لبنیات پیدا می شود و انواع گوشت، جگر و سبزیجات منابع غنی آهن هستند.
● آفت های بزرگ
آفت ها معمولا، زخم های کوچکی هستند که اندازه آنها از یک سانتی متر تجاوز نمی کند ولی آفت های بزرگی هم وجود دارند که خوشبختانه خیلی کم به سراغ ما می آیند. این آفت های بزرگ قطری بیش از یک سانتی متر دارند و گاهی به 5 سانتی متر هم می رسند. اگر شما به این نوع زخم ها مبتلا شده باشید، حتما دیده اید که بخش وسیعی از مخاط دهانتان دچار زخم های بزرگ، عمیق و دردناک می شود. گاهی زخم های کوچک به هم پیوسته و زخم بزرگی را به وجود می آورند. کسانی که دچار این زخم ها می شوند، غذا خوردن برایشان بسیار دشوار می شود چون برخورد غذا به دهان زخمی شان بسیار دردناک است. به علاوه صحبت کردن هم به دلیل برخورد زبان با این زخم های وسیع، معمولا دردناک است. این آفت های بزرگ گاهی چند ماهی مهمان شما خواهند بود و بعضی از آنها پس از بهبودی، اثر خود را برای همیشه روی مخاط باقی می گذارند و جای زخم آفتی بزرگ باقی خواهد ماند. فراموش نکنید که زخم های آفتی بزرگ ممکن است چند هفته تا چند ماه باقی بمانند.
● آفت کی خوب می شود؟
اکثر زخم های آفتی پس از 10 روز تا 14 روز بهبود می یابند بنابراین اگر این بار دچار آفت شدید خیالتان راحت باشد که دو هفته دیگر اثری از آن باقی نخواهد ماند. اما فراموش نکنید، آفت یک بیماری عودکننده است. یعنی اگر شما دچار زخم آفتی شدید، ممکن است چند روز بعد و یا چند ماه بعد، دوباره دچار آفت شوید.
● آفت های غلط انداز
آفت ممکن است با ضایعات ناشی از بعضی بیماری های دیگر اشتباه شود. یکی از این موارد زخم هایی است که به بدخیمی منجر می شوند بنابراین اگر زخم و تورمی یا لکه های سفید- قرمزی در دهانتان ایجاد شده که بیش از 3 هفته طول کشیده است، حتما برای بررسی بیشتر به دندانپزشک مراجعه کنید. همچنین افرادی که دایم دچار آفت می شوند و این زخم های دردناک دست از سرشان برنمی دارند، باید برای بررسی از نظر بیماری های عمومی مانند سندرم(نشانگان) بهجت به دندانپزشک مراجعه کنند.
● چگونه آفت را درمان کنیم؟
اگر شما فقط گاهی دچار آفت های کوچک می شوید، اصلا نگران نباشید. برای درمان آن لازم نیست داروهای متفاوتی مصرف کنید. درمان این آفت به صورت علامتی و موضعی است. شما معمولا در هنگام غذا خوردن، دچار درد و سوزش می شوید بنابراین فقط کافی است قبل از هر وعده غذایی و همچنین قبل از خواب، دهانتان را با یک دهان شویه محتوی تتراسایلکین و یا کلرهگزیدن بشویید. این دهان شویه ها به ضدعفونی کردن محیط دهان کمک می کند. شما همچنین می توانید قبل از غذا خوردن ژل یا اسپری لیدوکایین را روی زخم آفتی خود قرار دهید. لیدوکایین محل زخم را به صورت موضعی بی حس کرده و باعث می شود شما درد و سوزش را احساس نکنید. در کنار اینها خمیرهای خاصی هم وجود دارند که می توان آنها را مانند لایه ای محافظ روی زخم آفتی قرار داد تا برخورد غذا به آن باعث تحریک زخم نشود. عصاره الوورا یک داروی گیاهی است که برای پوشاندن زخم آفتی مناسب است. در مورد زخم های آفتی بزرگ و یا آفت های بسیار عودکننده، شما باید حتما به پزشک مراجعه کنید و تحت نظر پزشک از داروهای حاوی کورتون استفاده کنید.

دکتر شکیلا نیکنام
روزنامه سلامت www salamat ir