سندرم آپنه در خواب

اگر شخصی در خواب مبتلا به قطع تنفس شود، گروهی از اختلالات پیش می آید که تکرار می شوند که آن را سندرم آپنه در خواب می شناسیم و ممکن است با بلوکاژ زودگذر و بسته شدن گلو و راه هوایی فوقانی همراه شود که احتمالاً; در نتیجه ی اختلالات فونکسیون ناحیه یی از مغز است که تنفس را کنترل می کند.  
آپنه درخواب بیشتر در مردها دیده می شود تا زن ها، فاکتورهای چندی خطر گسترده شدن و بدتر شدن آن را افزایش می دهند از جمله چاقی، سن بالا، استعمال دخانیات، نوشیدن الکل و بیماریهای ریوی مثل امفیزم، داشتن گلو و راه هوایی باریک که شخص را در معرض ابتلا به سندرم آپنه ی تنفسی قرار می دهد ممکن است یک پدیده ی ارثی باشد که بعضی از افراد یک فامیل را دچار می کند.
● نشانه ها و تشخیص:
نشانه های این سندرم، مرتبه ی اول، وقتی ظاهر می شود که شخص در خواب است و لذا باید توسط همراه او مشاهده و شرح داده شود مثلاً; مادرش یا همسرش که در آن موقع بیدار است. خرناس کشیدن واضح ترین نشانه است و ممکن است با هق هق کردن متناوب و قطع تنفس همراه باشد که شخص را در یک حالت اضطراب بیدار می کند. رویدادها در موقعی که تنفس شخص در طول خواب بند می آید ممکن است بیشتر از 10 ثانیه دوام داشته باشد و در هر ساعت احتمالاً; 60 مرتبه تکرار شود و 30 تا 300 مرتبه در هر شب تجربه شود که البته ممکن است خطرساز باشد زیرا اکسیژنی که باید به خون و مغز برسد کاهش پیدا می کند و میزان کربن دی اکساید در بدن بالا می رود. با گذشت زمان، آپنه های جدی درخواب ممکن است باعث سردرد، بی خوابی ناتوان کننده در ساعات روز و کم شدن توانایی روانی شود و سرانجام نارسایی قلبی و ناکافی شدن تنفس به بار آید. شخص مبتلا به این سندرم فقط می تواند خواب آلودگی روزانه را جزء نشانه های اولیه ی ذکر کند ولی خرناس کشیدن شدید و خواب های غیرطبیعی به وسیله ی همراهان او گزارش می شوند.
یک اتولارنگولوژیست (متخصص ENT) باید یک آزمایش کامل بالینی از بینی و دهان، گلو، سقف دهان و گردن برای پی بردن به علل احتمالی و کشف بعضی بیماری های دیگر به عمل آورد و او را به لابراتوار مطالعه ی خواب ارجاع دهد تا تشخیص تأ;یید شود و شدت این اختلال مورد ارزیابی قرار گیرد و علت احتمالی آنالیز شود.
● درمان:
وقتی معلوم شد که نشانه ها به علت وجود بلوکاژ در حلق و راه بالایی هوایی است خط اول دسترسی به درمان این است که در روش زندگی تغییراتی داده شود: اگر شخص مبتلا سیگارمی کشد، چه مرد چه زن، باید ترک سیگار کند، از نوشیدن الکل به مقدار زیاد اجتناب کند، اگر چاق است وزن کم کند. اگر خرناس کشیدن شدید است و فرایند انسداد شدید است شخص مبتلا باید آرام بخش، قرص خواب و داروهای مسکن مصرف کند.
اگر آپنه ی خواب به علت اختلال فونکسیون در ناحیه یی از مغز است که تنفس را کنترل می کند، این آدم ممکن است احتیاج به دستگاه وسایل تنفسی مصنوعی، مادام که در خواب است، داشته باشد و تغییر در وضعیت دراز کشیدن برای خوابیدن هم ممکن است مفید واقع شود: دراز کشیدن به پهلو، یا پایین گرفتن صورت ممکن است نشانه ها را بهبود بخشند. همچنین دندان پزشک ها می توانند تدبیری طرح ریزی کنند (Custom device) که شخص در موقع خوابیدن از آن استفاده کند تا آپنه ی خواب و خرناس کشیدن کمتر شود. اگر بازهم چاره کار میسر نشد یک تکنیک درمان به نام فشار مثبت دایمی راه هوایی CPAP ممکن است ضرورت پیدا کند. خیلی ها گزارش داده اند که توانسته اند خود را به استفاده از این تدبیر مطابقت بدهند.
این وسیله مثل یک ماسک کوچک اکسیژن روی بینی قرار داده می شود که هوای تحت فشاررا از راه بینی به مریض می رساند، تنفس را در طول خواب منظم می کند و این مهم با آماده شدن دایمی راه هوایی و بازماندن آن میسر می شود. در موارد نادری که شخص به آپنه ی شدید دچار است احتمالاً; تراکیوستومی باید بشود که به موجب آن یک سوراخ دایمی در تراشه از راه گردن تعبیه می شود. در مواردی که لازم باشد راه هوایی فوقانی وسیع تر شود، عمل های جراحی دیگری پیشنهاد می شود تا احتمال قطع تنفس برطرف یا کمترشود.
نداشتن خواب کافی در ایالات متحده خیلی شایع است و این باور براثر پژوهش های متمادی به دست آمده است. خیلی از آمریکایی های بالغ فقط حدود 6 ساعت در هر شب می خوابند در حالی که بیشتر آنها به بیش از 8 ساعت خواب احتیاج دارند. نداشتن خواب کافی در شب به خواب آلودگی بیشتری در طول روز منجر می شود که در فعالیت روزانه ی شخص از جمله رانندگی اثر بدی می گذارد و روحیه ی آدم را خراب می کند و عادی و خوب بودن وضع روحی روانی را خراب می کند. نداشتن خواب کافی همچنین ممکن است به تعدادی از اختلالات خواب از جمله بی خوابی دوام دار، خرناس کشیدن و آپنه ی تنفسی منجرشود.
ارزیابی مشکلات خواب، تشخیص و درمان اختلالات خواب با پلی سومنوگرافی صورت می گیرد به این ترتیب که در لابراتوار الکترودهایی روی جمجمه واحتمالاً; در سایر نقاط بدن شخص گذاشته می شود تا امواج مغزی و سایر فونکسیون های فیزیکی در طول خواب مونیتور شده و یافته ها ثبت گردیده و آنالیز شوند. اختلالات سایکولوژیکی، مشکلات مدیکال، استفاده از دارو ممکن است رشته ی خواب را پاره کند. از فرصت استفاده می کنم و می گویم ما پزشکان لازم نیست که برای راضی کردن مریض ها که یک کیسه پر از دارو، آمپول و سرم را انتظار دارند، دنباله روی این سنت ها باشیم.

دکتر عبدالپیمان علویان بیهوشی
هفته نامه پزشکی امروز