سرطان چیست؟

سرطان وقتی اتفاق می افتد که سلول های یک قسمت از بدن شروع به رشد خارج از کنترل می کنند و برای سلول های طبیعی بدن مزاحمت ایجاد می کنند. در حالت طبیعی سلول های بدن طبق قاعده اصلی تکثیر می شوند اما در سرطان ها تکثیر و رشد سلولی بدون قاعده و قانون است. این سلولها علا وه بر رشد در منطقه اولیه ممکن است از طریق خون به ارگان های حیاتی بدن رفته و با رشد خود آسیب های جدی به این اعضا وارد نموده و باعث ناتوانی و حتی مرگ بیمار شوند. این رشد در منطقه ای غیر از محل اولیه تومور را متاستاز می گویند.  
سرطان سینه از سلولهای مجاری شیری یا غدد سینه منشا گرفته واگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود چون محدود به قسمتی از سینه است به راحتی و بدون برداشتن تمام سینه قابل درمان است اما اگر این توده ها زود درمان نشوند و رشد کنند به غدد لنفاوی زیر بغل و سپس به بقیه ارگان های بدن انتشار پیدا می کنند ودر این مرحله درمان مشکل و پرهزینه و کم نتیجه است لذا توصیه می شود به محض این که متوجه توده ای در سینه شدید بدون اتلا ف وقت به پزشک مراجعه کنید.
● علایم سرطان سینه
ممکن است بخواهید بدانید که سرطان سینه چه علا یمی دارد. با شناختن این علا یم می توانید به محض بروز آن را بشناسید و برای درمان اقدام کنید.
این علا یم الزاما نشانه سرطان نیستند اما در صورت بروز باید جدی گرفته شوند ودر اولین فرصت به پزشک مراجعه شود مهمترین علا یم سرطان سینه عبارتند از:
1) وجود توده در سینه، این توده ها معمولا بدون درد هستند و به صورت یک توده گرد یا بیضی احساس می شوند.
2) سفت شدن قسمتی از نسج سینه: این سفتی اگر قبل از عادت ماهیانه شروع شود و پس از آن از بین برود طبیعی و مربوط به تغییرات هورمونی بدن است اما اگر ثابت باشد و پس از عادت به همان صورت سفت بماند حتما باید پیگیری شود.
3) فرورفتگی نوک سینه که جدید ایجاد شده باشد: بعضی از بانوان از ابتدا دارای سینه هایی با نوک فرو رفته هستند که این یک موضوع ارثی است و ربطی به سرطان ندارد.
4) فرو رفتگی قسمتی از پوست سینه که معمولا با معاینه روبه روی آینه بهتر مشخص می شود.
5) زخم یا پوسته پوسته شدن نوک سینه: که به راحتی بهبود نمی یابد و به درمان های معمول جواب نمی دهد.
6) بزرگ شدن غدد لنفاوی زیر بغل: گاهی سرطان سینه با بزرگ شدن غدد لنفاوی زیر بغل خود را نشان می دهد، بزرگ شدن غدد لنفاوی زیر بغل علل دیگری مانند عفونت نیز می تواند داشته باشد اما اگر این غدد سفت و در حال رشد باشند باید جدی گرفته شوند.
● روش های درمانی
برای درمان سرطان سینه از چند روش استفاده می شود که عبارتند از:
1) جراحی: اولین و مهم ترین اقدام در درمان این بیماری خارج کردن توده با عمل جراحی است. اگر بیمار در مراحل اولیه که توده کوچک است مراجعه کند این شانس وجود دارد که بدون برداشتن کامل سینه و فقط با برداشتن توده و حاشیه ای از نسج سالم اطراف توده، عمل را انجام داد اما اگر مراجعه به تعویق بیفتد به دلیل گسترش تومور در تمام سینه برداشتن کامل آن ضروری است. در افرادی که سینه برداشته می شود می توان از نسج شکم یا از پروتز برای بازسازی سینه استفاده کرد.
2) روش جدید عمل جراحی سرطان سینه برای جلوگیری از آسیب به غدد لنفاوی
سرطان سینه از شایع ترین سرطان های مبتلا به زنان در همه دنیا و از جمله ایران است به طوری که سالا نه حدود 7 هزار زن ایرانی مبتلا به این بیماری می شوند. برخلا ف ترسی که حتی با شنیدن اسم این بیماری در زنان به وجود می آید، در صورتی که سرطان سینه در مراحل اولیه تشخیص داده شود، درمان موفقیت آمیز و بدون عارضه ای خواهد داشت. معمولا اولین نقطه ای که پس از ابتلا ی به سرطان سینه با بیماری درگیر می شود، غدد لنفاوی زیر بغل است، بنابراین هنگام عمل جراحی از تعدادی غدد لنفاوی زیر بغل نمونه برداری می شود تا هم غدد درگیر با بیماری برداشته شوند و هم با تعیین درجه درگیری و شدت بیماری، نیاز بیمار به درمان های اضافی مانند اشعه درمانی مشخص شده و از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.
ممکن است برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل با عوارض مختلفی چون تورم دست یا صدمه به اعصاب و عروق زیربغل همراه باشد. هم اکنون برای پیشگیری از عوارض برداشتن غدد لنفاوی، روشی با عنوان نمونه برداری از غده لنفاوی نگهبان ابداع شده است. در این روش با علا مت گذاری از طریق مواد رنگی یا مواد رادیو اکتیو بسیار ضعیف، اولین غده لنفاوی زیربغل که مربوط به سینه است، مشخص می شود و هنگام عمل جراحی، فقط همین غده لنفاوی پیش آهنگ یا نگهبان (nobe sentinel) که اولین محل آسیب پذیر از سرطان سینه است، برداشته و برای پاتولوژی ارسال می شود.
خوشبختانه ما نیز از این تکنیک جدید و دانش مرتبط با آن بی بهره نمانده ایم و هم اکنون مدتی است این شیوه درمانی از سوی بسیاری از پزشکان و متخصصان در درمان سینه به کار برده می شود.
همان گونه که گفته شد در گذشته برای درمان سرطان سینه و تشخیص غدد لنفاوی که درگیر سرطان شده اند، 10 تا 15 غده لنفاوی از طریق جراحی برداشته می شد. اما هم اکنون به شرط مراجعه زودهنگام بیماران فقط غده لنفاوی نگهبان که در بیشتر اوقات آلوده بودن آن نشانگر آلوده شدن بقیه غدد زیربغل است، برداشته و برای تشخیص به پاتولوژی فرستاده می شود. با این شیوه عوارض پس از عمل هم چون تورم دست، ضربه به عروق و اعصاب و دردهای پس از آن کاهش می یابد این شیوه درمانی 10 سال است که در دنیا به عنوان استاندارد درمانی پذیرفته شده است و در ایران نیز سه سال است که از این روش استفاده می شود البته هم اکنون مراکز استان هایی چون تهران، شیراز، مشهد، تبریز و اصفهان این شیوه درمانی را به کار می برند.
نحوه انجام این روش به این صورت است که وقتی نوبت عمل جراحی برای بیمار تعیین می شود، شب قبل یا صبح روز عمل، مقدار کمی از ماده رادیو اکتیو بسیار ضعیف که خطری برای بدن ندارد یا یک ماده رنگی آبی رنگ به نام ایزو سولفان بلو، دور هاله سینه تزریق و این ماده وارد اولین غده لنفاوی می شود و پس از آن با انجام اسکن از بیمار، محل غده لنفاوی نگهبان مشخص می شود.
با دستگاه خاص که توانایی مشخص کردن مواد رادیواکتیو را دارد، محل دقیق غده مشخص شده و این غده برداشته می شود و در همان زمان روی غده بررسی پاتولوژی صورت می گیرد. چنانچه غده درگیر با سرطان نشده باشد، بقیه غدد لنفاوی نیز برداشته نمی شود. این روش ناراحتی خاصی برای بیمار ایجاد نمی کند و دوره نقاهت آن کوتاه تر است و به بهبود زودتر بیمار کمک خواهد کرد.
● توده های خوش خیم
توده های خوش خیم توده هایی هستند که داخل آن ها با سلول های خوش خیم پر شده است که این سلول ها بیش از حد معمول رشد کرده اند و یک توده توپر را ایجاد کرده اند، این سلول ها توانایی انتشار و رشد در ارگان های دیگر را ندارند و لذا محدود به سینه بوده و تهدید کننده حیات بیمار نیستند. این توده ها در اغلب موارد تبدیل به سرطان نمی شوند ولی برای تشخیص آن ها از توده های سرطانی ( که با بررسی آن ها زیر میکروسکوپ انجام می شود)، باید آن ها را نمونه برداری یا با عمل جراحی خارج کرد. این توده ها در هر سنی حتی در دختران جوان نیز دیده می شوند و نباید موجب نگرانی شوند. در دختران جوان در صورت کوچک بودن توده می توان بدون عمل بیمار را تحت نظر گرفت اما در صورتی که توده بزرگ یا مشکوک باشد یا اگر سن بیمار بالاتر از 30 سال باشد، خارج کردن توده با عمل جراحی بهترین راه است. این عمل جراحی کاری بسیار ساده و مدت عمل بسیار کوتاه است و نیاز به بستری طولا نی مدت ندارد و چون با برش بسیار کوچکی انجام می شود، در اغلب موارد جای عمل باقی نمانده و زیبایی فرد را تحت تاثیر قرار نمی دهد. در بعضی از موارد نیز پزشک تصمیم می گیرد که از نمونه برداری با سوزن برای تشخیص استفاده کند.
● کیست های سینه
کیست ها توده های توخالی هستند که حاوی مایع می باشند. درست مانند یک توپ پینگ پنگ که از آب پر شده باشد. کیست ها در هر جای بدن از جمله در سینه می تواند ایجاد شوند و علت اصلی تشکیل آنها نامشخص است.
خوشبختانه کیست ها در اغلب موارد خوش خیم هستند و مشکلی برای بیمار ایجاد نمی کنند. در خانم هایی که کیست سینه دارند اگر این کیست ها کوچک باشند نیاز به درمان خاصی ندارند و فقط در صورتی که بزرگ شوند می توان آنها را به راحتی و به صورت سرپایی با استفاده از یک سرنگ معمولی تخلیه کرد. اگر کیست های کوچک مشکوک باشند می توان آنها رابا هدایت سونوگرافی تخلیه کرد و نمونه را جهت بررسی سلولی به آزمایشگاه فرستاد. در چند مورد کیست ها نیاز به عمل جراحی یا نمونه برداری دارند:
1) اگر مایع داخل آنها خونی باشد.
2) اگر پس از چند بار تخلیه و به فاصله کوتاه از زمان تخلیه عود کنند.
3) اگر قسمتی از آنها سفت یا توپر باشد.
4) اگر مشکوک به بدخیمی باشند.
● راه های پیشگیری از ابتلا به سرطان سینه
سرطان نوعی ایجاد هرج و مرج و خارج شدن سلول های بدن از روند طبیعی است. سرطان پستان جزو سرطان های نسبتا شایع و خطرناک در بین زنان می باشد. سینه از انواع غدد مترشحه می باشد که وظیفه آن تولید شیر است مانند سایر سلول های بدن سینه نیز به طور متناوب رشد کرده و زمانی را نیز به استراحت می پردازد.
دوره رشد و استراحت توسط ژن هایی که در مغز قرار گرفته اند کنترل و اداره می شوند.
هنگامی که ژن ها دارای عملکرد مناسبی باشند به خوبی توانایی کنترل رشد سلول ها را دارند اما زمانی که در عملکرد آنها نوعی ناهنجاری یا بی قاعدگی بروز کند تسلط خود را بر روی رشد سلول ها از دست می دهند.
درمان موفقیت آمیز این سرطان بستگی به تشخیص اولیه و مراقبت های پزشکی دارد.
علت اصلی بروز آن در ایران بیشتر به تغذیه نامناسب و چرب و غذای بیرون، عدم تحرک و ناراحتی روحی بر می گردد.
● بهترین راه های پیشگیری از سرطان سینه
در تست پزشکی سالانه خود، از پزشکتان بخواهید که ریسک ابتلا به سرطان سینه را در شما محاسبه کند.
اگر از ریسک متوسطی در ابتدا به بیماری برخوردار هستید، هر ماه سینه خود را به طور متوسط چک کنید. بهتر است این کار را از بیست سالگی شروع کنید. از 20 تا 39 سالگی نیز هر سه سال یک بار به کلینیک های تخصصی مراجعه کرده و از سلا مت خود آگاه شوید و از 40 سال به بالا هر سال این کار را انجام دهید.
اگر ریسک شما در ابتلا به بیماری بالا است می بایست در مورد چگونگی انجام آزمایشات و فاصله زمانی بین آن ها با پزشک متخصص مشورت کنید.
وزن بدن خود را همواره متعادل نگه دارید، هنگامی که به سن شما افزوده می شود باید میزان کالری را در رژیم خود کاهش دهید و زمان ورزش و نرمش را زیاد کنید.
در طول روز در شش وعده غذایی از میوه و سبزیجات تازه استفاده کنید البته اگر این تعداد را به نه مرتبه در روز افزایش دهید کار بی نظیری را انجام داده اید.
به دنبال راه هایی باشید که بدن شما را همواره به فعالیت وادارد چه در محیط کار، چه در خانه و چه در اوقات فراغت.
اگر مادر یا خواهر یا دختر شما سرطان سینه دارند نزد مشاور ژنتیک رفته و آزمایشات اولیه را انجام دهید.
● ورزش و سرطان سینه
به اعتقاد پژوهشگران تندرستی، زنان در هر گروه سنی می توانند با انجام حرکات ورزشی به طور منظم میزان خطر ابتلا به سرطان سینه را کاهش دهند.
مطالعات علمی بارها نشان داده است که ورزش منظم به بدن انسان در مقابله با بیماری ها کمک می کند.
محققان دریافته اند ورزش های متداول مانند پیاده روی، دوچرخه سواری یا شنا که در هفته پنج بار تکرار شود بیش از هر فعالیت دیگر موثر بوده است.
فعالیت همگانی همچنین خطر سرطان سینه را در زنانی که احتمال آن ها به این سرطان بیش از سایر افراد است نیز کاهش می دهد.
در دو گروه خطر احتمال ابتلا ی آن ها به سرطان سینه بالا است.
یکی آن دسته که در خانواده آن ها سابقه سرطان سینه بوده است و گروه دیگر کسانی که از درمان جایگزینی هورمونی استفاده می کنند که تحقیقات نشان می دهد که ورزش برای زنان لا غر تا وزن متعارف و حتی آن هایی که کمی چاق هستند بیش از دیگر زنان سودمند است.
مطالعات نشان می دهد از بین هر سه زن یک نفر در طول زندگی خود دچار سرطان می شود و سرطان سینه هم از شایع ترین علت مرگ و میر در زنان است امید است که با تشخیص سریع درمان قطعی آن صورت پذیرد.

نویسنده صغرا نداف غلا م علیزاده
روزنامه مردم سالاری