وقتی روده ها از کوره در می روند!

سندرم روده تحریک پذیر، یک اختلال شایع، مزمن و راجعه عملکردی روده هاست که با علایمی شامل درد شکم، سوءهاضمه و حرکات غیرعادی روده ها که باعث اسهال، یبوست یا دوره های متناوب اسهال و یبوست می شوند، تشخیص داده می شود. با وجود پیشرفت های فراوان در تکنیک های تشخیص و درمان بیماری ها، هنوز هم پزشکان و بیماران از درمان سندرم روده تحریک پذیر ناتوان هستند. هدف از درمان سندرم روده تحریک پذیر، برطرف کردن علایم اصلی گوارش است. در اولویت اول غلبه بر علایمی نظیر درد شکم، سوءهاضمه، اسهال یا یبوست مطرح است و سعی بر آن است که فاکتورهای تشدید کننده علایم، تحت کنترل قرار گیرند. استراتژی های مدیریت این سندرم شامل پیشگیری از بروز علایم با استفاده از عوامل غیر دارویی، درمان مستقیم علایم با تجویز دارو و بهره گیری از فلور طبیعی روده است.  
● پیشگیری با کمک عوامل غیردارویی
رفتار شناخت درمانی، روان درمانی و هیپنوتراپی ممکن است در برخی از بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر موثر باشند. روا ن درمانی به خصوص در بیمارانی که به درمان مستقیم علایم با دارو پاسخ نداده اند، توصیه می شود. استفاده از تکنیک های کاهش اضطراب و آرامش، هرچند که در افراد مختلف نتایج متفاوتی داشته است ولی در نهایت در اغلب بیماران، کیفیت زندگی را بهبود می بخشد. پرهیزهای غذایی در گرو هی از بیماران موثر شناخته شده اند. محدودسازی مصرف لاکتوز به جز در افراد مبتلا به کمبود آنزیم لاکتاز، چندان در بهبود علایم موثر نبوده اند. کاهش مصرف شیرین کننده ها و هضم دهنده های مصنوعی، فروکتوز و نوشابه های قنددار (یا سایر نوشیدنی ها یا غذاهای تولیدکننده گاز)می تواند در کاهش اسهال، نفخ و احساس سنگینی بیماران موثر باشد.
● درمان مستقیم علایم
برای درمان مستقیم علایم سندرم روده تحریک پذیر، به طرح علایمی می پردازیم که بیشترین شکایات بیماران را شامل می شوند. این علایم به طور معمول
▪ درد شکم
▪ اسهال
▪ یبوست
درمان مستقیم علایم در دو گروه دسته بندی می شوند:
1) درمان های دارویی سنتی که هدف از آنها بهبود علایم خاصی است
2) داروهایی که روی عوامل اجتماعی ایجادکننده بیماری تاثیر می گذارند
هرچند که بیشتر، درمان های سنتی مورد استفاده قرار می گیرند و می توانند در بهبود علایم خاصی موثر باشند، اما داروهای جدید که بر میزان سروتونین تاثیر می گذارند، به مراتب اثربخش تر هستند. بسیاری از بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر از داروهایشان رضایت چندانی ندارند، زیرا در کنترل علایم، موفقیت چندانی نداشته اند یا عوارض جانبی داروها برای آنان قابل تحمل نیست. به علاوه، در بیشتر موارد با قطع دارو، مجددا علایم عود می کنند.
● علایم اصلی، درمان های موثر
1) درد شکم:
داروهای ضد اسپاسم نظیر دی سیکلومین و هیوسیامین به طور گسترده ای برای درمان درد شکم و احساس سنگینی ناشی از سندرم روده تحریک پذیر کاربرد دارند. این گروه داروها فعالیت عضلات روده ها را کاهش می دهند و درد ناشی از اسپاسم عضلات صاف روده را برطرف می کنند. هرچند نتایج حاصل از مطالعات بالینی نشان داده اند که داروهای ضد اسپاسم در برطرف کردن درد شکم در این بیماران برتری چندی بر دارونما ندارند، اما اگر بیمارتان از مصرف داروهای ضد اسپاسم رضایت دارد، لزومی ندارد که داروی او را قطع کنید. داروهای ضد افسردگی برای درمان این بیماران که علایم اصلی آنها درد شکم و سوءهاضمه است و علایم آنها با استرس تشدید می شود، کاربرد دارند. داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین، بر حرکات لوله گوارشی موثرند اما تحریک پذیری احشاء را کاهش نمی دهند.
2)اسهال:
داروهای ضد اسهال برای کاهش ترانزیت روده در این بیماران کاربرد دارند. داروهای ضد اسهال باید در حدود نیم ساعت قبل از صرف غذا مصرف شوند. آلوسترون، آنتاگونیست گیرنده 5HT3 است و ترانزیت روده کوچک را کاهش داده، از حساسیت احشایی می کاهد. آلوسترون اخیرا در آمریکا برای درمان زنانی که مبتلا به اشکال شدید سندرم روده تحریک پذیر هستند و به سایر درمان های دارویی پاسخ نداده اند، به کار می رود هرچند مصرف آن به دلیل احتمال بروز عوارضی نظیر کولیت ایسکمیک و یبوست شدید، محدود شده است.
3) یبوست:
مکمل های محلول (پسیلیوم) و غیرمحلول (متیل سلولز و پلی کربوفیل)، به مدفوع حجم می دهند و اغلب در این بیماران برای افزایش دفعات دفع و تسهیل عبور مدفوع، تجویز می شوند. تگاسرود که یک آگونیست انتخابی گیرنده 5HT4 است، ترانزیت روده را تسهیل می بخشد و از حساسیت احشایی می کاهد، اما FDA اعلام کرده است مصرف آن ممکن است به بروز حوادث ایسکمیک قلبی عروقی بینجامد.
بهره گیری از فلور طبیعی روده
اخیرا گزارشات متعددی در مورد اثربخشی تجویز پروبیوتیک ها (زیست یار) و آنتی بیوتیک ها در بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر به دست آمده است. بیشتر پروبیوتیک ها شامل گونه های تولیدکننده اسید لاکتیک هستند. پروبیوتیک ها را می توان به مواد غذایی حاوی شیر اضافه کرد یا آن را به شکل کپسول، قرص یا پودر تجویز کرد.

دکتر شیرین میرزازاده
هفته نامه سپید