شروع کمردرد از 30 سالگی

متخصصان ارتوپدی و فیزیوتراپیست ها می گویند در سال های اخیر، شایع ترین بیماری مفصلی که به خصوص جوانان را درگیر کرده است، آرتروز و ساییدگی مفاصل است که مخصوصا در زانو، گردن، کمر و ستون فقرات رایج شده است.  
از این مهم تر این که سن شیوع این بیماری ها کاهش پیدا کرده است؛; طوری که یکی از بحث های عمده این متخصصان در کنگره فیزیوتراپی امسال نیز همین بود که تا حدود 20 سال قبل، اکثر افرادی که برای درمان دردهای عضلانی اسکلتی به درمانگاه های فیزیوتراپی و ارتوپدی مراجعه می کردند، افراد بالای 55 تا 60 سال بودند و در واقع تخریب غضروف مفصلی در سنین بالا شروع می شد؛; ولی امروزه این سن به 30 سال کاهش پیدا کرده و پزشکان شاهد مراجعه بیمارانی با سنین 30 تا 50 سال با دردهای گردن، زانو، کمر و مفاصل مختلف به مراکز درمانی هستند.
● مقصر؛; سبک زندگی
دکتر عباس رحیمی، دبیر هجدهمین کنگره فیزیوتراپی ایران، دلیل کاهش سن ابتلا به آرتروز و دردهای مفصلی را نحوه زندگی نامناسب و وضعیت کاری و شغلی افراد ذکر می کند و به همشهری می گوید: بی تحرکی در محیط های اداری و عدم فعالیت های فیزیکی در زندگی، از دلایل اصلی این بحران اجتماعی است.
دکتر مصطفی نجاتیان، فیزیوتراپیست هم با اشاره به اینکه یکی از عوامل کاهش سن ابتلا به بیماری های مفصلی در ایران، اشکال در وضعیت حرکتی به خاطر زندگی شهرنشینی است، می گوید: نشستن، خوابیدن، نوع راه رفتن و نوع کفش انتخابی در میان مردم ما اصلا استاندارد نیست. این در حالی است که حتی آموزش های لازم به افراد برای اصلاح کردن این سبک زندگی در کشور ما وجود ندارد. در کشورهای پیشرفته به همه افراد آموزش های لازم برای کار در اداره ها و... از طریق مجلات و بروشورهای مختلف داده می شود، ولی در ایران هیچکدام از این اقدامات صورت نمی گیرد.
این فیزیوتراپ با بیان اینکه مسیله دیگر شیوع این بیماری ها، نداشتن فعالیت های ورزشی است، طوری که کمتر از 10 درصد افراد جامعه به طور روزمره ورزش می کنند، ادامه می دهد: در بسیاری از افراد هماهنگی میان عضلات وجود ندارد و این امر می تواند یا به علت عوامل ژنتیکی باشد یا به علت چاقی بیش از حد. همچنین تغذیه نیز از جمله عواملی است که به خصوص در کودکان از وضعیت نابسامانی برخوردار است.
امروزه کودکان بجای خوردن آب، نوشابه مصرف می کنند. مصرف نوشابه به خاطر اسید فسفریک موجود در آن، جذب کلسیم را کاهش می دهد. لذا اگر هر روز از نوشابه استفاده شود، در سنین جوانی افراد به سرعت دچار بیماری های مفصلی می شوند. همچنین امروزه در بین کودکان به خصوص در مدارس، یا شیر عرضه نمی شود یا با کیفیت بسیار پایین عرضه می شود که این امر خود زمینه را برای افزایش بیماری های مفصلی در جوانی آماده می کند.
● درد زانو، رایج ترین درد
به گفته متخصصان، به ازای هر یک کیلو اضافه وزن در سطح صاف، حدود 3 تا 5 برابر فشار بیشتری به زانو وارد می شود که در مواقع بالا و پایین رفتن از پله این فشار 10 برابر می شود. همچنین شایع ترین دردهای مفاصل مربوط به کشکک زانوست که در واقع استخوانی است که داخل تاندون عضله چهار سر ران قرار گرفته و در هر خم و راست شدن زانو حدود 7 تا 8 سانتیمتر این استخوان روی زانو حرکت می کند.
هرچه این حرکت طبیعی تر باشد، مشکلات آن کمتر خواهد بود، ولی اگر در مسیر حرکت کشکک روی زانو، مقداری انحراف به طرف داخل یا خارج وجود داشته باشد، باعث خراش غضروف یا نرم شدگی آن می شود که موجبات درد و ناراحتی را در قسمت جلوی زانو فراهم می کند.
دکتر ترکمان، متخصص زانو در این باره توضیح می دهد: بیشترین دردهای زانو در افراد جوان، به خصوص خانم های جوان به وجود می آید و شایع ترین علتش یکی ضعف عضله چهار سر ران است که این عضله به طور طبیعی در زنان ضعیف تر است و دیگری رعایت نکردن برخی اصول نشستن و برخاستن مثل دو زانو یا چهار زانو نشستن، یا از سطح شیب دار بالا رفتن به مدت طولانی، یا خم بودن زانو به مدت زیاد در نتیجه کارهای اداری است. البته از همه مهم تر ضعف عضله چهار سر ران است که نیاز به تقویت دارد.
وی تصریح می کند: البته یک سری ریز فاکتور وجود دارد که باعث می شود آرتروز زودتر یا شدیدتر به وجود آید. این ریز فاکتورها شامل افزایش وزن و چاقی فرد است که ارتباط مستقیم با دردهای زانو دارد. علاوه بر آن انحراف زانو به شکل پرانتزی یا ضربدری موجب می شود که وزن بدن به طور یکسان روی سطح زانو پخش نشود و یک طرف فشار بیشتری را تحمل کند و در نهایت این فشار باعث ساییدگی آن طرف مفصل می شود. البته انحراف از نوع پرانتزی در ایران بیشتر از ضربدری شایع است.
● بی تحرکی درمان نمی کند
برخی از مردم به اشتباه تصور می کنند که صرفا با حذف فشار روی مفصل و ثابت نگه داشتن آن، مشکلشان حل می شود، در صورتی که به گفته متخصصان عدم تحرک مناسب، خود خطرات جدی مانند آرتروز مفصل را در پی دارد چرا که تغذیه مفصل از طریق تحرک صورت می گیرد.
دکتر محمد رضا هادیان دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران هم فشارهای طولانی و ثابت روی مفصل را مانند فشار روی یک اسفنج آغشته به آب می داند که در اثر فشار، آب خود را از دست می دهد و مفصل در این شرایط ، آماده ی تخریب می شود.
وی عادت های غلط در زندگی روزمره مانند نحوه نشستن به صورت چهار زانو و استفاده از توالت های ایرانی را از جمله موارد تشدید کننده آسیب به مفصل زانو ذکر کرده و می گوید: عضلات در بدن همانند کمک فنرها در ماشین عمل کرده و مانع از ایجاد فشار روی اسکلت استخوانی و مفاصل بدن می شوند. برای همین تقویت عضلات چهار سر ران و عضلات پشت ران، هماهنگی در تقویت عضلات، کاهش وزن، تغذیه صحیح، تحرک مناسب و انجام ورزش های درست و حتی الامکان با نظارت متخصصین فیزیوتراپی و طب ورزش از جمله راه کارهای پیشگیرانه و درمانی مفصل زانو است.
وی یکی از مهم ترین موارد پیشگیرانه و درمان آسیب های مفصل زانو را کاهش وزن می داند: به عنوان مثال فشار وارد بر مفصل زانو در هنگام بالا رفتن از پله ها معادل 3 برابر وزن بدن و در هنگام پایین آمدن 7 تا 8 برابر وزن بدن است و این امر خود دلیل محکمی در کاهش وزن اضافی بدن برای حفظ سلامت مفاصل، به خصوص مفصل زانو خواهد بود.
● پیشگیری مهم تر از درمان
متخصصان بهترین راه درمان آرتروز را کاهش عوامل بوجود آورنده آن می دانند و توصیه می کنند افراد از دو زانو و چهار زانو نشستن و عادت به آن پرهیز کنند. همچنین افرادی که مشکل زانو دارند، راه رفتن در سطح صاف را برنامه زندگی خود قرار دهند، چرا که هیچ آرتروزی مانع راه رفتن افراد در سطح صاف نیست.
البته در موارد شدیدتر، درمان های دارویی و جراحی زانو هم از درمان های مفید و ضروری آسیب های مفصل زانو هستند. در عمل جراحی زانو که رویه مفصلی تعویض می شود، در واقع مفصل مصنوعی برای فرد گذاشته می شود و درد تا حد زیادی کاهش می یابد.

دانیال تارمست
علوم ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند