پارکینسون بیماری ناشناخته اعصاب

پارکینســــــــون (Parkinson s Disease) بعـــــــد از بیمــــــاری آلزایمر معمول ترین بیماری مخرب اعصاب است.ایــــن بیماری برای اولین بار توسط دکترجیمز پارکینسون (James Parkinson) دانشمند بریتانیایی در سال 1817 میلادی توصیف شد و به نام او نامگذاری شد.  
پارکینسون یک بیماری مزمن و همیشه در حال پیشرفت است. این بیماری نتیجه از بین رفتن یا ضعیف شدن و لطمه خوردن سلول های عصبی در قاعده مغز است. در این بیماری برخی از نواحی مغز مانند جسم سیاه دچار تحلیل می شوند و در نتیجه آن ماده دوپامین ترشح نمی شود. دوپامین پیام های عصبی را از سوبستانتیا نیگرا (مغز میانی) به بخش دیگری از مغز به نام کارپوس استراتوم (corpus stratum) می برد. بیماری پارکینسون در اثر از دست رفتن سلول های مغزی مولد دوپامین است.
این پیام ها باعث تعادل بخشیدن به حرکت بدن می شوند. وقتی سلول های ترشح کننده دوپامین در سوبستانتیا نیگرا می میرند، مراکز دیگر کنترل کننده حرکات بدن نامنظم کار خواهند کرد.این اختلال ها در مراکز کنترل بدن در مغز باعث به وجودآمدن علایم پارکینسون می شوند. دوپامین برای برقراری ارتباط بین سلول های مغزی که حرکت عضلانی را کنترل می کند، ضروری است و به همین دلیل مبتلایان به پارکینسون دچار لرزش دست می شوند.
اگر 80 درصد سلول های ترشح کننده دوپامین از بین بروند، علامت های پارکینسون پدیدار خواهند شد. این علایم در مراحل اولیه بیماری ملایم و بیشتر اوقات در یک سمت بدن دیده می شوند، تا جایی که گاه حتی احتیاج به درمان های پزشکی هم ندارند. نشانه های این بیماری معمولا نشانه های حرکتی هستند. دست ها حالت لرزش پیدا می کنند، حالتی شبیه شمردن پول و یا ردکردن دانه های تسبیح. ارتعاش در حالت استراحت یک علامت ویژه بیماری پارکینسون است، که یکی از معمول ترین علایم های پارکینسون به حساب می آید.
ولی بعضی از مبتلایان به پارکینسون هیچ وقت با این مشکل برخورد نمی کنند. بیماران ممکن است دست لرزان خود را در جیب یا پشت پنهان کنند یا چیزی را برای کنترل ارتعاش در دست نگه دارند. لرزش می تواند بیشتر از هر محدودیت جسمی دیگری اثرات روحی منفی بر فرد داشته باشد.
سفت شدن عضلات بدن از دیگر نشانه های پارکینسون است. این بیماران به نحوی خاص و غیرعادی راه می روند و قادر نیستند در برخورد با موانع هرچند کوچک پای خود را بلند کنند و از آن رد شوند و زمین می خورند. شروع حرکت و باز ایستادن آنها از حرکت با دشواری همراه است، گویی راحت تر هستند وقتی به راه می افتند برای همیشه به راه رفتن ادامه دهند.
خط بیماران پارکینسون هم دچار تغییراتی می شود، به نحوی که بسیار ریز می نویسند. آرام شدن حرکت برادیکینسیا (Bradykinesia)، سختی حرکت و خشک شدن دست و پا یا بدن و ضعف در تعادل از دیگر نشانه های این بیماری هستند.
معمولا هنگامی که حداقل دوتا از این علایم در فردی مشاهده شود، به ویژه اگر در یک سمت بدن بیشتر از سمت دیگر باشد و همزمان علایم دیگری که نشانه بیماری دیگری باشد مشاهده نشود، تشخیص پارکینسون داده می شود.
دکتر فربد فدایی، روانپزشک با اشاره به اینکه افسردگی از مهم ترین علایم ثانویه در بیماران پارکینسون است، می گوید: در 50 درصد موارد این بیماری با افسردگی شدید همراه است. همچنین بیمار مبتلا به پارکینسون ممکن است دچار نشانه های شناختی مانند کاهش توانایی حافظه و تمرکز و کاهش قدرت تصمیم گیری و برنامه ریزی شود .
وی در ادامه تصریح می کند: در حال حاضر هنوز علل این بیماری برای بشر ناشناخته است اما می توان گفت عوامل ژنتیکی در ابتلا به آن تاثیری ندارند. حتی شرایط روحی بیمار هم در روند پیشرفت بیماری زیاد موثر نیستند .
در این بیماران تغییراتی در حالت چهره و صورت روی می دهد. هنگامی که به چهره آنها نگاه می کنیم گویی چهره ای بی روح و ثابت دارند که کمترین احساسات را به فرد مقابل منتقل می کند. نگاه آنها معمولا خیره به نظر می رسد و کمتر پلک می زنند. خشکی شانه و لنگیدن پا در سمت تحت تاثیر قرار گرفته، تغییرات صدا (ضعیف و بم شدن صدا)، اختلال بلع و آب ریزش دهان از دیگر عوارض این بیماری است.
علایم بیماری با گذشت زمان بدتر می شود به گونه ای که یک رعشه ملایم کم کم به ارتعاشی ملموس و آزاردهنده تبدیل می شود تا جایی که به مرور فرد حتی برای انجام کارهای روزانه و عادی خود مانند غذا خوردن و لباس پوشیدن، نشستن و برخاستن هم با مشکل روبه رو می شود. سرعت پیشرفت این بیماری در افراد مختلف، متفاوت است.
● سالمندان مراقب باشند
ابتلا به پارکینسون در میان سالمندان بسیار شایع تر است. در برخی از موارد این افراد فکر می کنند ظاهر شدن نشانه های این بیماری مربوط به افزایش سن آنهاست. آنها به اشتباه گمان می کنند ارتعاش و لرزش دست و پاهایشان، لرزش معمول این سنین است و برادیکنیسا را نوعی آرام شدن عادی در سنین سالمندی قلمداد می کنند و سفت شدن عضلات را به دلیل آرتروز می دانند. حتی حالت قوزناشی از این بیماری را هم در بسیاری از موارد به سن یا پوکی استخوان (osteoporosis) ربط می دهند.
همه این موارد باعث می شود بیماران مسن و حتی بیماران جوان تر هم گاهی بعد از یک سال دست و پنجه نرم کردن با این عوارض به پزشک مراجعه کنند. تخمین زده می شود که 700 هزار نفر در کل جهان مبتلا به این بیماری هستند و هر سال 50 هزار نفر به این مقدار افزوده می شود. طبق آمار 1 درصد افراد بالای 65 سال مبتلا به این بیماری هستند.
80 درصد این بیماران مبتلا به اختلالات صوت و گفتار و بلع هستند. این افراد بسیار آرام، شل و با صدایی نفس آلود و خشن و گاهی لرزش صوت صحبت می کنند. تن صدا کاهش پیدا کرده و تولید صحیح حروف مختل می گردد که همه این موارد بر وضوح گفتار تأ;ثیر گذاراست.
این اختلالات زمانی پیش می آیند که عضلات کنترل کننده گفتار به خوبی عمل نمی کنند. تارهای صوتی معمولاً; در اثر بیماری ضعیف شده و به طور مناسبی لرزش پیدا نمی کنند تا صدایی مطلوب ایجاد شود. مشکلات گفتاری کم کم باعث انزوای بیماران پارکینسون از محیط و اجتماع گردیده و بر زندگی شخصی و اجتماعی آنها تأ;ثیرگذار خواهد بود، بنابراین برای این بیماران اغلب از گفتاردرمانی استفاده می شود.
محققان کلینیک مایو که نتایج تحقیقات خود را در مجله علمی PLoS Genetics منتشر کرده اند، کشف کرده اند بین بروز بیماری پارکینسون و برخی از گونه های DNA مربوط به ژن هایی که پروتیین های نوع خاصی از متابولیک را توسعه می دهند، ارتباط وجود دارد.
همچنین نتایج این تحقیق این امکان را فراهم می کند که پزشکان سنی را که افراد مختلف اولین علایم این بیماری را بروز می دهند، پیش بینی کند. بنابر این گزارش، این محققان موفق شدند با آزمایش یک خوشه از ژن های مرتبط به این بیماری مشخص کنند، افرادی که دارای این خوشه هستند به طور متوسط 90 برابر بیشتر در معرض خطر توسعه این بیماری قرار دارند.
این دانشمندان براین اساس موفق شدند مدل پیش بینی کننده بسیار موثری را برای پیش بینی این بیماری ارایه کنند.این مدل نشان می دهد که تا سن 60 سالگی 91 درصد ازبیماران طبقه بندی شده با خطر بالای ابتلا به این بیماری و 9 درصد با خطر پایین مواجهند تا سن 70 سالگی تمام اعضای گروه پرخطر و دو سوم افراد گروه کم خطربه این بیماری مبتلا می شوند. افرادی که در گروه پرخطر قرار دارند اولین علایم بیماری خود را در متوسط سن 20 سالگی بروز می دهند.
به گفته این دانشمندان به کمک این مدل ژنتیکی حتی می توان بیماری های دیگری چون آلزایمر، شیزوفرنی، صرع و بیماری اختلال در یادگیری خواندن و نوشتن (دیسلکسی) را پیش بینی کرد.
با توجه به ناشناخته بودن علل ابتلا به پارکینسون، راه های پیشگیری و درمان آن برای انسان امروز مجهول است و آنچه هست فقط می تواند تا حدودی در زمینه کاهش علایم و به کنترل درآوردن عوارض آن مفید باشد.
اگرچه این بیماری قابل درمان نیست و از بین نمی رود اما به گفته دکتر فربد فدایی با استفاده از برخی داروها می توان در مراحل اولیه ابتلا به کاهش لرزش و سفتی عضلات بیمار کمک کرد. برخی از داروها هم باعث ساخته شدن دوپامین در بدن می شوند و در مراحل اولیه و متوسط بیماری می توانند موجب تخفیف نشانه ها شوند.
این روانپزشک در ادامه می گوید: در سال های اخیر پژوهش هایی به صورت کاشت سلول های جنینی در زایده مغز این بیماران انجام شده است که گاهی با موفقیت همراه بوده است. برای درمان افسردگی حاصل از پارکینسون هم داروهای ضد افسردگی و درمان تشنجی توصیه می شود .
هدف از درمان برای بیماران از بین بردن علایم نیست بلکه تحت کنترل درآوردن عوارض است. این امر می تواند به بیمار تا حدودی در جهت مستقل عمل کردن کمک کند. این بیماری از بین نخواهد رفت ولی کنترل عوارض آن تا حد زیادی جلوی ناتوان کردن و از کار افتادگی را می گیرد.
بیماران پارکینسون اغلب از این موضوع که بیماری آنها همواره در حال پیشرفت است، آگاه هستند و این موضوع می تواند باعث نگرانی شدید آنها شود.
مبتلایان پارکینسون ممکن است بخواهند خود و مشکلات خود را بیش از حد نیاز تحت کنترل درآورند و خود را با دیگر افراد مبتلا مقایسه کنند. درمان فیزیکی ، امیدوارکردن و اطمینان دادن به بیماران و درمان بیماری های همراه نظیر افسردگی از اصول کلی مراقبت این بیماران هستند. در مورد این بیماران گاهی روان درمانی یا مشاوره جهت کمک به کاهش افسردگی و کار درمانی و گفتار درمانی توصیه می شود.
استفاده مکرر از حمام گرم و ماساژ دادن جهت پیشگیری از ایجاد سفتی عضلانی، استفاده از کفش های بدون بند، نظیر کفش های راحتی ، کفش های زیپ دار یا کفش های چسبی، طراحی منزل به گونه ای که تا حد امکان زمین خوردن فرد را به حداقل برساند و در صورت زمین خوردن هم فرد آسیبی نبیند.

شهرزاد عبدیه
روزنامه تهران امروز