شناخت سیاتیک درمان وپیشگیری آن

آمار نشان می دهد که حدود 90 درصد بالغین در طول زندگی خود کمردرد را تجربه می کنند. بنابراین به احتمال زیاد شما هم دچار چنین وضعیتی شده اید. یادتان می آید؟ کمی فکر کنید... 3-2 روز از شدت کمردرد نمی توانستید خم و راست شوید، حتی پایتان را هم نمی توانستید بلند کنید.  
پسرخاله تان که برای دیدن شما آمده بود، می گفت حتما دیسک کمر دارید، اما شوهرخاله تان مخالف بود. اول کمی شما را ورانداز کرد و بعد با یک حالت فیلسوف مابانه گفت:<قطعا مشکل از سیاتیک است.> شما هم بالاخره بعد از یک هفته خوب شدید و آخرش هم نفهمیدید مشکل شما سیاتیک بوده یا چیز دیگر. اما یک توصیه مهم: اگر یکی از دوستان شما کمردرد گرفت و شما خواستید کلاس بگذارید و بگویید مشکل او سیاتیک است، به این هم فکر کنید که تنها علت 5 درصد کمردردها، سیاتیک است!
● سیاتیک، نام یک عصب است
اصطلاح سیاتیک در حقیقت مربوط به دردی است که در طول عصبی به همین نام انتشار می یابد. این عصب طولانی ترین عصب داخل بدن شما است که از لگن تا انتهای پا ادامه دارد و در طول مسیر خود به شاخه های متعددی تقسیم می شود.
هرگونه فشار بر روی این عصب می تواند باعث ایجاد درد در تمام طول عصب شود (یعنی مسیری که از کمر شروع می شود و از پشت پا پایین می آید و تا پاشنه پا می رسد.) البته علایم ممکن است از یک درد خفیف تا ناتوانی و از کارافتادگی کامل متغیر باشد و گاهی ممکن است با احساس خارش، سوزش، بی حسی و ضعف عضلانی هم همراه باشد.
این درد به طور تدریجی شروع شده و با گذشت زمان افزایش می یابد و در هنگام نشستن، برخاستن، عطسه و یا سرفه کردن بدتر می شود. ویژگی آن هم این است که معمولا فقط یکی از اندام های تحتانی شما را درگیر می کند. در موارد خیلی شدید بیماری، شاید حتی کنترل مثانه و یا روده نیز از دست برود. این وضعیت اخیر، بسیار نادر، اما بسیار خطرناک است.
● درد سیاتیک از کجا می آید؟.
شایع ترین علت بیماری سیاتیک، بیرون زدن دیسک بین مهره ای و فشار آن بر روی ریشه های عصبی است که به آن فتق دیسک بین مهر ه ای نیز گفته می شود. دیسک های بین مهره ای صفحاتی از جنس غضروف هستند که مهره ها را از هم جدا می کنند.
دیسک های سالم، ستون مهره ها را انعطاف پذیر نگاه داشته و کمک می کنند تا مهره ها بتوانند به راحتی بر روی هم بلغزند.
با افزایش سن، این دیسک ها شروع به تحلیل رفتن می کنند و خشک و تاحدی شکننده می شوند. این مسیله موجب بیرون رانده شدن دیسک از محل خود (فتق) و فشار آن بر روی ریشه عصبی و در نتیجه بروز علایم بیماری سیاتیک می شود.
البته به غیر از فتق دیسک بین مهره ای، عوامل دیگری نیز باعث ایجاد درد سیاتیک می شوند. مثلا تنگی ستون مهره ها در قسمت کمری و نیز بیماری اسپوندیلولیستزی (که در آن یک مهره به آرامی بر روی مهره دیگر و رو به جلو می لغزد) می توانند باعث ایجاد علایم بیماری شوند. نشانگان پیریفورمیس هم نام اختلالی است که در اثر اسپاسم عضله ای به همین نام ایجاد می شود.
این عضله در نزدیکی عصب سیاتیک قرار دارد و اسپاسم آن باعث فشار بر عصب و بروز درد سیاتیکی می شود. سایر علل ایجادکننده بیماری سیاتیک عبارتند از: تومورهای نخاعی که بر روی ریشه های عصبی فشار وارد می کنند، سوانحی نظیر تصادفات اتومبیل و یا ضرب دیدن ستون مهره ها که موجب آسیب به اعصاب می شوند و تومورهای خود عصب سیاتیک که البته بسیار شایع هستند. در برخی موارد هم هیچ گاه علتی جهت بیماری سیاتیک یافت نمی شود.
● چه کسانی دچار درد سیاتیک می شوند؟
مهم ترین عوامل خطر برای بیماری سیاتیک عبارتند از:
▪ سن:
تغییرات وابسته به سن درستون مهره ها شایع ترین علت بیماری سیاتیک هستند. تحلیل رفتن دیسک های بین مهره ای کمری از سن 30 سالگی شروع می شود ولی تنگی های ستون مهره ای که یک علت دیگر بیماری سیاتیک هستند اغلب افراد را در سنین بالاتر از 50 سال درگیر می کنند.
▪ شغل:
افرادی که شغلشان نیاز به چرخش مکرر کمر دارد، آنهایی که بارهای سنگین حمل می کنند و کسانی که به مدت طولانی رانندگی می کنند، بیش از سایر افراد دچار بیماری سیاتیک می شوند.
▪ فعالیت های فیزیکی:
افرادی که برای مد ت های طولانی می نشینند و یا یک زندگی راکد و کم فعالیت را دنبال می کنند نسبت به افراد فعال تر، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیک هستند.
▪ فاکتورهای ژنتیکی:
دانشمندان 2 ژن را شناسایی کرده اند که تصور می رود وجود آنها باعث استعداد برخی افراد به بروز بیماری سیاتیک می شود.
علاوه بر موارد فوق، افراد مبتلا به بیماری دیابت نیز به دلیل آسیب و تخریب عصبی که در اثر دیابت در آنها ایجاد می شود، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیک هستند.
● زمان مراجعه به پزشک
بیماری خفیف معمولا با کمی صبر و حوصله خودبه خود از بین می رود. ولی اگر بیماری شما با کارهایی که انجام دادید بهبود نیافت و یا آنکه درد شما بیش از 6 هفته طول کشید،باید به پزشک مراجعه کنید. در مواردی هم که درد شما از ابتدا بسیار شدید است و یا روزبه روز بدتر می شود، باید به پزشک مراجعه کنید.
در مواردی هم که درد شما به دنبال یک آسیب شدید نظیر یک تصادف اتومبیل ایجاد شده و یا اگر علاوه بر درد، دچار مشکلاتی در اجابت مزاج شده اید و یا اینکه درد شما شدید و ناگهانی و همراه با بی حسی و ضعف عضلات کمر و یا پا است، هیچ گونه تاخیری در مراجعه به پزشک جایز نیست.
برای تشخیص بیماری سیاتیک، پزشک از شما در مورد سابقه بیماریتان سوال خواهد کرد و سپس یک معاینه بالینی کامل با توجه ویژه به ستون مهره ها و پاهای شما انجام خواهد داد. در طی معاینه به طور معمول چندین آزمون پایه ای، جهت بررسی قدرت عضلات و رفلکس های شما انجام می شود. مثلا پزشک از شما می خواهد که بر روی انگشتان پا و یا پاشنه پایتان راه بروید و یا اینکه به صورت طاق باز دراز بکشید و به آرامی یک پای خود را به صورت مستقیم بالا ببرید. دردی که در اثر بیماری سیاتیک ایجاد می شود، معمولا در اثر این فعالیت ها بدتر می شود. تصویربرداری هم از رایج ترین اقداماتی است که برای تشخیص بیماری شما انجام می شود.
● درمان سیاتیک، راحت و آسان
درد سیاتیک بیشتر وقت ها به خوبی به درمان های سرپایی جواب می دهد. در واقع شما می توانید زندگی روزمره تان را ادامه دهید و فقط بایستی از انجام فعالیت هایی که ممکن است درد شما را بدتر کنند، پرهیز کنید. اگر چه استراحت به مدت یک تا چند روز سبب بهبودی نسبی بیماری می شود، ولی توجه داشته باشید که استراحت در بستر به مدت طولانی و عدم فعالیت علایم شما را بدتر خواهند کرد. قبل از اینکه به یکسری توصیه ها برای بهبود درد شما اشاره کنیم، تاکید می کنیم که چنانچه درد شما با گذشت زمان بهتر نشد، حتما به پزشک مراجعه کنید زیرا درصورت عدم درمان، ممکن است دچار عوارضی مثل آسیب دایمی عصب، از دست رفتن حس و حرکت در اندام مبتلا و یا حتی از بین رفتن عملکرد روده و یا مثانه شوید.
اقدامات معمول جهت درمان بیماری سیاتیک در منزل عبارتند از:
1) استفاده از کیسه یخ :
مقداری یخ در یک حوله تمیز قرار دهید و آن را به مدت حداقل 15 تا 20 دقیقه بر روی ناحیه دردناک قرار دهید. این عمل را روزی 4 مرتبه تکرار کنید. کیسه یخ باعث کاهش التهاب در محل می شود.
2) استفاده ازکیسه آب گرم:
پس از 48 ساعت از شروع درد، بهتر است در نواحی آسیب دیده، از گرما استفاده کنید. چنانچه درد شما ادامه داشت، سعی کنید به طور تناوب کیسه های گرم و سرد را بر روی ناحیه مبتلا قرار دهید.
3) انجام حرکات کششی:
ورزش های کششی غیرفعال به شما کمک می کنند تا زودتر خوب شوید . از انجام حرکات پرتابی و یا پیچشی جدا پرهیز کنید.
4) داروهای ضددرد:
آسپرین، استامینوفن و بروفن معمول ترین داروهای ضددردی هستند که مورد استفاده قرار می گیرند، ولی استفاده بیش از مقادیر توصیه شده، نه تنها نفعی برای شما ندارد، بلکه بسیار زیان آور است، زیرا این داروها در صورت استفاده بیش از حد دارای عوارض جانبی نظیر تهوع، خونریزی از معده و یا زخم های دستگاه گوارشی هستند. برای جلوگیری از چنین حالتی، استفاده از پمادهای پیروکسیکام و دیکلوفناک هم مناسب است.
علاوه بر این داروها در برخی از موارد ممکن است پزشک با توجه به علایم بیماری از داروهای دیگری نظیر شل کننده های عضلانی، داروهای ضدافسردگی و... استفاده کند، ولی استفاده از این گونه داروها فقط با دستور پزشک امکان پذیر است.
5) فیزیوتراپی:
اگر دیسک شما از جای خود بیرون زده است، فیزیوتراپی نقشی اساسی در بهبودی شما دارد.
هدف از انجام ورزش هایی که به طور معمول در فیزیوتراپی انجام می شوند، کمک به قرار گرفتن بدن و اندام شما در وضعیت صحیح، تقویت عضلاتی که از کمر شما حمایت می کنند و نیز کمک به تقویت انعطاف پذیری بدن شما است.
6) انجام ورزش های معمولی: ورزش موجب آزاد کردن اندورفین ها (مورفین درونی بدن) می شود. اندورفین ها واسطه های شیمیایی هستند که از رسیدن پیام های درد به مغز جلوگیری می کنند. ورزش با تحریک آزاد شدن اندروفین ها در مقابله با ناراحتی های مزمن کمک بسیاری می کند.
در مورد درد سیاتیک، ترکیب ورزش های هوارسان با ورزش هایی که انعطاف پذیری شما را بهبود می بخشند، می تواند در جلوگیری از تغییرات وابسته به سن در کمر شما موِ;ثر باشد.
چنانچه مجموعه درمان های فوق در طی چندین ماه نتوانند درد شما را کاهش دهند، ممکن است انجام درمان های دیگرنظیر تزریق کورتن به پرده های نخاعی و یا انجام عمل جراحی ضرورت پیدا کند.
● پیشگیری
اگرچه تنها در 5 درصد موارد علت کمردرد، سیاتیک است، اما اگر دچار آن شوید، واقعا آزارتان می دهد. انجام اعمال زیر می تواند نقش کلیدی در مراقبت از کمر شما داشته باشد:
▪ ورزش کردن به طور منظم:
مهم ترین کاری که بر سلامت کمرتان و البته سلامت کلی بدنتان می توانید انجام دهید، ورزش کردن است. در طی ورزش، بهتر است تمرکز شما بیشتر بر روی عضلات شکم و کمرتان باشد، زیرا این عضلات جهت راست ایستادن و قرار گرفتن شما در وضعیت مناسب بدنی ضروری هستند.
انجام ورزش هایی نظیر یوگا، استفاده از دوچرخه های ثابت و تردمیل به قوی نگاهداشتن این عضلات کمک می کنند. البته می توانید دوچرخه سواری را در خارج از منزل هم انجام دهید ولی ابتدا باید مطمین شوید که صندلی و دستگیره های دوچرخه در وضعیت مناسبی برای بدن شما تنظیم شده اند.
▪ درست بنشینید:
یک صندلی خوب باید بتواند به خوبی از قوس کمری شما حمایت کند. اگر چنین نیست، برای حفظ این قوس در هنگام نشستن، بهتر است از یک بالش نرم در پشت کمرتان استفاده کنید. سعی کنید در فواصل بین فعالیت های نشستنتان حتما به طور تناوب استراحت کنید، حتی اگر استراحت کردن شما فقط به صورت راه رفتن در اداره باشد. در حین رانندگی هم سعی کنید صندلی شما وضعیت مناسبی داشته باشد و وضعیت آن را طوری تنظیم کنید که لازم نباشد جهت دسترسی به پدال گاز، پای خود را به سمت آن پرتاب کنید!
▪ وضعیت بدنی مناسبی داشته باشید:
آگاهی از اینکه چگونه باید درست بایستید و درست بخوابید و نیز آشنایی با صحیح بلند کردن اجسام سنگین، تا ثیر بسیاری جهت حفظ و نگهداری کمر شما دارد.
اگر قرار است برای مدت زمان طولانی بایستید، سعی کنید به طور تناوب بر روی یک پایتان تکیه کنید و به پای دیگر استراحت دهید و یا اگر قرار است در حالت ایستاده چیزی را بخوانید، به جای آنکه جهت خواندن آن، به سمت جلو خم شوید، کتاب را بلند کرده و جلوی چشمانتان بیاورید.
جهت حفظ بهترین حالت هنگام خوابیدن بهتر است روی یک تشک سفت بخوابید و از بالش جهت حمایت کمرتان استفاده کنید، ولی از بالش هایی که موجب می شوند گردن شما بیش از حد بالا رفته و زاویه تندی ایجاد کند، به هیچ وجه استفاده نکنید.
▪ بلند کردن یک جسم سنگین:
ابتدا تصمیم بگیرید که آن را کجا می خواهید قرار دهید و چگونه قصد دارید آن را به آن نقطه برسانید. جهت بلند کردن یک جسم سنگین، کمرتان را خم کنید بلکه زانوهای تان را خم نکنید و آن جسم را بلند کنید. جسم سنگین را نزدیک به بدنتان حمل کنید و هیچ گاه بر روی کمرتان نچرخید، بلکه سعی کنید با محور کردن پاهایتان، بر روی پاهایتان بچرخید. هنگامی که خسته هستید از حرکت دادن اجسام سنگین جدا خودداری کنید زیرا خستگی موجب می شود با سختی و رنج بیشتری حرکت کنید. هرگز سعی نکنید جسمی را که احساس می کنید سنگین تر از توانایی شماست، بلند کنید.

پارسی طب