کوه گرفتگی

وسایل سریع نقل و انتقال سبب شیوع عوارضی ناشی از ارتفاع زیاد در افراد حساس گردیده است . کمی فرصت برای تطابق شخص با تغییر ات اختلاف ارتفاع ، فعالیت بدنی و میزان سلامتی جسمی در بروز و شدت اختلالات حاد یا مزمن ناشی از هیپوکسی مربوط به ارتفاعات بیش از 2000 متر تاثیر دارد . در افراد مختلف میزان تحمل به هیپوکسی فوق العاده متفاوت است. بیماران دچار بیماری سیکل سل در صورت صعود به ارتفاع درمعرض خطر یک بحران دردناک ناشی از هیپوکسی قرار می گیرندو در صورت عدم سابقه صعود باید از کوه نوردی احتراز کنند.  
● بیماری کوه گرفتگی حاد
مظاهر اولیه بیماری شامل گیجی ، سردرد ، سستی فوق العاده ، خواب آلودگی ، احساس سرما ، تهوع ، استفراغ ، پریدگی رنگ صورت ، تنگی نفس و سیانوز است . در مرحله بعدی بر افروختگی صورت ، تحریک پذیری ، اشکال در تمرکز حواس ، سرگیجه ، طنین گوش ، اختلالات بینایی ( گاه خونریزی شبکیه ) و شنوایی ، بی اشتهایی ، بیخوابی ، شدت تنگی نفس و ضعف عمومی هنگام حرکت ، شدت سردرد ( مربوط به خیز مغز ) طپش قلب ، تنفس شین ستوکس و کاهش وزن عارض می گردد. انجام تنفس عمیق در فواصل معین می تواند علایم را بهبود بخشد.در اکثر افراد این علایم ظرف 24 تا 48 ساعت از بین می رود اما در بعضی موارد ممکنست علایم به صورت شدید و مداوم باقی بماند تا آن حد که شخص مجبور شود به منطقه کم ارتفاع مراجعت نماید. مصرف اکسیژن غالبا علایم حاد کوه گرفتگی را مرتفع می کند.در افراد بیخواب و تحریک پذیر استعمال مواد آرام بخش و خواب آور مفید است . تدابیرپیشگیری عبارت است از استراحت و خواب کافی در روز قبل از حرکت ، مصرف غذای کم ، پرهیز از الکل ، توتون و حرکات فیزیکی غیر لازم در طول سفر .مصرف استازولامید به مقدار 250 میلی گرم هر 8 ساعت از یک روز قبل ، روز صعود و چندین روز بعد از صعود ممکنست از بروزعلایم کوه گرفتگی پیشگیری نماید یا آنها را تخفیف دهد.
● خیز ریوی حاد ناشی از ارتفاع زیاد
این عارضه خطر ناک معمولا در ارتفاعات بالاتر از 3000 متر دیده می شود . اولین آثار ریوی 6 تا 36 ساعت بعد از رسیدن به نقطه مرتفع ظاهر می شود.و شامل سرفه ها متوالی خشک ، تنگی نفس هنگام استراحت و سنگینی و فشار بر قفسه صدری است.پس از این مرحله خس خس سینه ، اورتوپنه و هموپتیزی ممکنست دیده شود.شناخت علایم اولیه ، هر چه زودتر ، شخص را قادر می سازد قبل از خیز شدید و ناتوان کننده ریوی به تنهایی یا کمک دیگران به سطوح پایین تر بر گردد.بر گشت سریع به 500 تا 1000 متر پایین تر ممکنست علایم را بهبود بخشد.
● درمان
درمان شامل استراحت در بستر به شکل تکیه دادن پشت و تجویز اکسیژن 100%با ماسک و سرعت 6 تا8 لیتر در دقیقه به مدت 15 الی 20 دقیقه است.بعد از آن برای صرفه جویی در مصرف اکسیژن می توان سرعت کمتری را استفاده کرد.تا زمانیکه بهبود یابد و بتواند به ارتفاع پست تری نقل مکان کند .در بیماران خیز ریوی برای پایین آوردن سریع از وسایلی چون هیلیکوپتر استفاده کرد .
▪ قابل توجه
کوه نوردانی که به ارتفاعات 3000 متری و بالا تر می روند باید منبع اکسیژن و تجهیزات لازم برای نیاز احتمالی چند روزه خود را همراه داشته باشند.افرادی که گرفتار بیماری های قلبی و ریوی هستند باید از رفتن به ارتفاعات پرهیز کنند.
● انسفالوپاتی حاد ناشی از صعود
این انسفالوپاتی ظاهرا مداومتی از تشدید علایم عصبی کوه گرفتگی حاد است . معمولا در ارتفاعاتی بالا تر از 2500 متر رخ میدهد . ودر افراد غیر مانوس با ارتفاع بیشتر بروز می کند. تلوتلو خوردن ، آثار نارسایی موضعی مغزی ، تهوع ، استفراغ ، و تشنجات ممکنست سرانجام به بی خبری و اغماء منجر می گردد.شناخت این انسفلوپاتی جنبه اساسی دارد. اکسیژن باید از طریق ماسک تجویز می شود . در صورتی که نزول سریع از ارتفاع امکان پذیر باشد بهبود معمولا کامل خواهد بود.
● بیماری کوه گرفتگی تحت حاد
این نوع کوه گرفتگی اکثرا در ارتفاعات بیش از 4500 متر دیده می شود . علایم این کوه گرفتگی مانند کوه گرفتگی حاد است اما مدام تر .علاوه بر آن کم آبی بدن ، خشکی پوست و خارش وجود دارد .درمان شامل استراحت ، مصرف اکسیژن و باز گشت سریع به مناطق کم ارتفاع است.
● کوه گرفتگی مزمن
در افراد مقیم کوهستان و اجتماعات کوهستانی دیده می شود. در شرایطی که سازگاری اقلیمی قبلی خود را نسبت به محیط خود از دست داده اند و تشخیص این عارضه در آنان از بیماری مزمن ریه مشکل است .کوه گرفتگی مزمن با خواب آلودگی ، افسردگی روانی ، هیپوکسمی ، سیانوز و چماقی شدن انگشتان ، آثار نارسایی بطن راست همراه است. که کلیه این اختلالات پس از اقامت
شخص در ارتفاع نزدیک به سطح دریا تدریجا از بین می رود.

منبع تخیص و درمان طبی بیماری ها ترجمه دکتر عباس ادیب تهیه و تنظیم سیمین رادفر
مجیدلرن

• کوه گرفتگی
• تغییر ات اختلاف ارتفاع
• عوارضی ناشی از ارتفاع زیاد