سینوس ها چه بلایی به سر ما می آورند

سینوزیت، بیماری سینوس های هوایی است که در آن یک یا چند عدد از سینوس ها دچار التهاب می شوند.  
سینوزیت حاد معمولا 3 تا 8 هفته طول می کشد در حالی که سینوزیت مزمن دوره طولانی تری دارد.
● علایم و نشانه ها
علایم کلاسیک سینوزیت عبارتند از احتقان بینی، ترشحات سبزرنگ بینی، درد در صورت یا دندان ها، درد چشم ها، سردرد و سرفه های شبانه. بعضی از بیماران از تب، بی حالی، بوی بد دهان و گلودرد هم شکایت دارند، سینوزیت معمولا به دنبال یک سرماخوردگی که پس از 5 تا 7 روز خوب نشده و یا بدتر شده است، دیده می شود. تشخیص سینوزیت مزمن کمی سخت تر است. در سینوزیت مزمن علایمی که در بالا ذکر شد به شکل خفیف تر اما طولانی تری وجود دارد. سینوزیت مزمن در افرادی که آلرژی دارند، شایع تر است.
● علل و عوامل خطرساز
چهار جفت سینوس در اطراف حفره بینی قرار دارد. این سینوس ها توسط مجاری ریزی به بینی راه دارند. سینوس های بینی حفراتی در درون استخوان های صورت هستند که توسط یک لایه مخاط مفروش شده اند. سینوس ها به طور طبیعی ترشحات موکوس (مخاطی) تولید می کنند که به درون بینی تخلیه می شوند. سینوزیت (التهاب سینوس ها) معمولا وقتی رخ می دهد که حداقل یکی از سه حالات زیر رخ دهد:
▪ منفذ سینوس ها بسته شود.
▪ مژک های سلول های مخاطی که باعث حرکت موکوس به خارج از سینوس می شوند درست کار نکنند.
▪ مقدار زیادی موکوس تولید شود. این حالت معمولا التهاب سینوس ها است.
▪ هر نوع ترکیبی از حالات فوق می تواند باعث سینوزیت شود.
● علل بروز سینوزیت
سینوس ها حفره های بسته ای هستند که یک روزنه (مجرای) کوچک به سوی بینی دارند. ده هزار لیتر هوایی که روزانه استنشاق می کنیم ابتدا توسط بینی قبل از اینکه وارد این مجراها شوند، تصفیه، گرم و مرطوب می شوند. هنگامی که مخاط بینی احتقان پیدا می کنند، هوا دیگر داخل سینوس ها نمی شود، بنابراین آنها محل مناسبی برای رشد باکتری ها و عفونت های گوناگون می شوند. برخی از عوامل نیز بروز این حالت را تسهیل می کنند. این علت ها عبارتند از:
▪ زکامی که خوب مداوا نشده است:
5 تا 10 درصد از زکام هایی که در درمان آنها بی توجهی شده به صورت سینوزیت در می آیند. اگر شما مستعد ابتلا به این نوع عفونت هستید، زکام خود را قبل از اینکه سینوس هایتان درگیر شوند، درمان کنید ( به وسیله قطره های ضدعفونی کننده، داروهای استنشاقی و...)
▪ عامل محیطی:
سرما، اتمسفر مرطوب یا خیلی خشک (فضای بسیار گرم، هوای راکد اتاق و...) تغییرات اقلیمی شدید، آلودگی هوا و... عواملی هستند که اهمیتشان با توجه به حساسیت هر شخص تغییر می کند.
▪ آلرژی:
آلرژی تمام مواد حساسیت زا (پشم گربه، حشرات و...) نیز می توانند مؤ;ثر باشند.
▪ عفونت دندان:
دندان های آسیا و پیشین فک بالایی نزدیک به سینوس های فکی آرواره ای هستند. دو حالت وجود دارد؛; یا دندان عفونت دارد و یا با آمالگامی پر شده که یک قسمت از آن وارد یکی از مجاری سینوسی آرواره ای شده است. در صورت احتمال چنین پیشامدی حتما با دندانپزشک تان مشورت کنید. با این حال حتی با مداخله دکتر ممکن است سینوسی که منشأ; آن عفونت دندانی است باز هم تداوم پیدا کند.
▪ بروز سینوزیت بر اثر یک ناهنجاری کالبدشناختی (آناتومیک)، مادرزادی و یا سانحه:
انحراف تیغه بینی، مجراهای سینوسی بسیار تنگ، پولیپ بینی (که معمولا منشأ; آلرژی دارد) نیز می تواند اتفاق بیفتد. بعضی مردم اصلا دچار سینوزیت نمی شوند در حالی که بعضی دیگر مکررا دچار سینوزیت می شوند. (مثل آنهایی که سیستیک فیبروزیس دارند.) سینوزیت معمولا به دنبال عفونت تنفسی مثل سرماخوردگی به وجود می آید. عفونت راه های تنفسی فوقانی یا واکنش های آلرژیک باعث التهاب و تورم بافت های اطراف منافذ سینوس ها و بسته شدن آنها می شود. بسته شدن سینوس ها باعث تجمع موکوس در آنها می شود که در نتیجه آن سینوس ها جای بسیار مناسبی برای رشد باکتری ها و قارچ ها می شود. افرادی که دارای ضعف سیستم ایمنی هستند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا هستند.
همان طور که اشاره شد شایع ترین دلایل سینوزیت عفونت راه های تنفسی فوقانی و رینیت آلرژیک است.
عوامل فوق به طور معمول باعث بسته شدن منافذ سینوس ها می شوند و به دنبال آن سینوزیت رخ می دهد. بیماری هایی که باعث ضعف سیستم ایمنی می شوند و بیمار را مستعد ابتلا به بیماری های عفونی می کنند. این بیماری ها عبارتند از ابتلا به ایدز، سرطان و بیماری هایی که برای درمان آنها از شیمی درمانی یا داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مثل کورتون استفاده می شود. بعضی بیماری های ژنتیکی که باعث اختلال کارکرد مژک های سلولی معروف به سلیاها می شوند نیز جزو عوامل خطر سینوزیت محسوب می شوند. این بیماری ها عبارتند از بیماری سیستیک فیبروزیس، سندرم کارتاژنر و سندرم سلیای غیرمتحرک. به خاطر داشته باشید که بیماری های فوق افراد را مستعد ابتلا به سینوزیت می کنند چرا که آنها باعث می شوند سینوس ها جای مناسبی برای رشد باکتری ها و دیگر عوامل بیماری زا بشود و همه افراد مبتلا به یکی از بیماری های ذکر شده، الزاما دچار سینوزیت نخواهند شد.
● پیشگیری
▪ عفونت های راه های هوایی و آلرژی هارا به خوبی درمان کنید.
▪ از سیگار کشیدن و آلودگی های محیطی اجتناب کنید.
▪ از دمای بالا یا پایین (تغییرات شدید دمای محیط) پرهیز کنید چرا که باعث افزایش درد سینوس ها می شود.
▪ از آنجا که رطوبت باعث رقیق شدن موکوس و راحت تر تخلیه شدن آن می شود بهتر است از بخور استفاده کنید تا باعث مرطوب شدن سینوس هایتان شود. همچنین توصیه به مصرف مایعات فراوان سودمند است.
▪ استفاده از دکونژستان ها در هنگام عفونت مجاری هوایی ممکن است احتمال ابتلا به سینوزیت را کاهش دهد.

مریم صابونی
روزنامه تهران امروز