خطر تب کریمه کنگو جدی است

در میانه تابستان و زمانی که تیتر اول تمام رسانه های حوزه بهداشت، مربوط به همه گیری آنفلوآنزای خوکی بود، خبر از شیوع یک بیماری دیگر، شوکی بود که ترس مردم را بیشتر از گذشته کرد. خبر واردات دام زنده (بز) از مرزهای شرقی به خصوص افغانستان، عدم کنترل سلامت دام ها و شیوع بیماری تب کریمه کنگو نگرانی های جدیدی را برای مردم به دنبال داشت. پس از رسانه ای شدن این خبر، سازمان دامپزشکی که در واقع متولی سلامت این محصول وارداتی بود، در مقام دفاع برآمد و جوابیه ای را در چند بند خطاب به رسانه ها صادر کرد. جوابیه ای که در آن از عملکرد سازمان در مورد بررسی کیفیت دام های وارداتی ای که از مبادی قانونی وارد کشور شده بودند، دفاع شده بود. به همین بهانه در گفتگویی با دکتر محمدرضا شیرزادی، رییس اداره بیماری های مشترک انسان و دام وزارت بهداشت و متخصص بیماری های عفونی، به روشن ساختن نکته هایی درباره این بیماری، نحوه انتقال، علایم و راه های تشخیص آن پرداختیم...  
▪ آقای دکتر! اساسا ماهیت بیماری تب کریمه کنگو چیست؟
ـ تب خون ریزی دهنده کریمه کنگو (CCHF) یک بیماری با منشأ; ویروسی است که از طریق دام های آلوده به این ویروس به انسان منتقل می شود. میزبان واسط ویروس این بیماری، جنس ماده نوعی کنه است که با گزش دام ها، آنها را آلوده می کند. انتقال بیماری به انسان به سرعت صورت می گیرد و در صورت عدم درمان به موقع، خطر مرگ و میر در آن بالاست. بیماری تب خون ریزی دهنده کریمه کنگو معمولا افراد ساکن مناطق روستایی، افرادی که با دام ها سر و کار دارند و کسانی که کشتار دام انجام می دهند را در معرض خطر ابتلا قرار می دهد.
▪ آمار ابتلا به این بیماری در کشور چگونه است؟
ـ در سال جاری 63 مورد از ابتلا به این بیماری گزارش شده است که از این تعداد، 8 نفر بر اثر ابتلا و عدم درمان به موقع جان خود را از دست داده اند. موارد ابتلا به این بیماری در ماه اخیر (مرداد ماه) نیز 11 مورد بوده است. موارد گزارش شده، بیشتر از استان های شرقی کشور بوده و در میان این استان ها، سیستان و بلوچستان بیشترین آمار ابتلا را داشته است.
▪ آیا واردات دام زنده به خصوص بز در سال جاری از مرزهای شرقی کشور در میزان ابتلا به بیماری موثر بوده است؟
ـ این سوال علی رغم اهمیت از دو جنبه دارای ایراد است. اول اینکه تعداد مبتلایان به تب خون ریزی دهنده کریمه کنگو نسبت به سال گذشته نه تنها افزایش نداشته بلکه کاهش هم یافته است. سال گذشته آمار مبتلایان به این بیماری 120 نفر گزارش شده بود، در حالی که امسال این آمار به 63 نفر کاهش پیدا کرده است.تعداد مبتلایان به تب کریمه کنگو در کشور ما معمولا رقمی است که بین 30 تا 120 نفر در سال های مختلف متغیر است. دوم اینکه واردات دام زنده از این کشورها، بحثی نیست که مربوط به امسال باشد چون در سال های گذشته هم واردات وجود داشته است. البته جدا از مساله بزرگنمایی رسانه ای که امسال در مورد واردات دام زنده انجام شده است، باید قبول کرد که خطر بیماری تب کریمه کنگو و ابتلا به آن، به دلیل سرعت انتقال، یک بحث کاملا جدی است.
▪ سازمان دامپزشکی کشور که متولی این کار و تایید سلامت دام های وارداتی است، در مورد ورود دام به صورت قانونی، تدابیر لازم برای کنترل دام ها از نظر سلامت اندیشیده است و می توان گفت دام هایی که از طریق قانونی وارد کشور می شوند از نظر بهداشتی سالم هستند، پس نگرانی های موجود برای چیست؟
ـ یکی از مشکلات ما در چند سال اخیر در مورد این بیماری، ورود دام از طریق قاچاق و غیرقانونی به کشور و فرهنگ غلط استفاده از گوشت در کشور بوده است. گستردگی مرزهای شرقی کشور باعث می شود که فرصتی برای قاچاقچیان دام فراهم شود. بیماری تب کریمه کنگو در کشورهای پاکستان و افغانستان به صورت بومی درآمده و ورود دام به صورت غیرقانونی می تواند برای مصرف کنندگان خطرناک باشد. در واقع مساله ای که باید از آن نگران بود افزایش این نوع قاچاق دام است.
▪ پس اگر نگرانی اصلی در مورد دام های قاچاق است، چگونه می توان از انتقال بیماری جلوگیری کرد؟
ـ با توجه به ورود چند ساله دام قاچاق از مرزهای شرقی به کشور، عامل بیماری وارد کشور شده و نمی توان تنها با جلوگیری از ورود دام، مانع از بروز بیماری شد. بیماری تب کریمه کنگو در بدن دام، تظاهرات بالینی ندارد و فرد عادی نمی تواند دام سالم را از آلوده تشخیص دهد. اما می توان با رعایت دو نکته تا حد زیادی از انتقال بیماری جلوگیری کرد. اول اینکه از گوشت دام هایی استفاده شود که در کشتارگاه های معتبر ذبح شده اند و بعد اینکه در صورت نیاز به دام زنده، این دام ها از مراکز مورد تایید سازمان دامپزشکی تهیه شوند. رعایت این دو نکته نه تنها در مورد تب کریمه کنگو بلکه در جلوگیری از بروز بیماری هایی مثل تب مالت و سیاه زخم هم موثر است.
▪ راه های انتقال بیماری چیست؟
ـ تماس با دام آلوده، ذبح دام آلوده و گزش کنه از مهم ترین راه های انتقال تب کریمه کنگو است اما این بیماری، در بیمارستان ها نیز می تواند از بیمار به کادر درمانی منتقل شود. بیماری به راحتی از طریق پوست منتقل می شود و تماس با لاشه، خون و ترشحات بدن حیوان آلوده نقش مهمی در انتقال بیماری دارد.
▪ اگر ممکن است کمی هم در مورد علایم این بیماری توضیح دهید؟
ـ حدود 20 درصد از مبتلایان علایم ظاهری دارند و باقی افراد بدون مشخصات بالینی و به صورت خفیف به این بیماری دچار می شوند. اولین مرحله در بیماری، دوره کمون است. این مرحله فاصله بین ورود عامل بیماری به بدن تا ظهور علایم اولیه بیماری است و حدود دو هفته طول می کشد. مرحله دوم بروز علایم اولیه است. این علایم به طور عمده عبارت اند از: تب، درد عضلانی، سردرد و گاهی دل درد و حالت تهوع. مرحله بعد بیماری خون ریزی های وسیع زیرجلدی، خون ریزی از بینی، لثه و خون ریزی از محل سرم است و در صورتی که فرد مبتلا تحت درمان قرار نگیرد، بیماری به مرگ خواهد انجامید. البته سوابق اپیدمیولوژیک در تشخیص بیماری برای پزشک اهمیت زیادی دارد. سوابقی نظیر تماس با دام، ذبح دام و سکونت در مناطق روستایی که می تواند زمینه بروز بیماری باشد.
▪ با تمام مواردی که ذکر کردید، آیا می توانیم نسبت به کاهش ابتلا به این بیماری در کشور و به خصوص استان های شرقی امیدوار باشیم؟
ـ بله. این مساله نیاز به فرهنگ سازی دارد. برخی از فرهنگ های سنتی در بین ما وجود دارد که خطر ابتلا به این نوع بیماری ها را بیشتر می کند. مراسم خاصی مثل قربانی کردن نیاز به اصلاح دارند. تهیه دام زنده برای این نوع مراسم باید از مکان هایی باشد که سلامت دام های آن توسط مراجع مربوط تایید شده باشد. خرید گوشت نیز باید از جایی باشد که گوشت کشتار آن از کشتارگاه های معتبر بوده باشد. در حال حاضر بسیاری از مردم دام های خود را برای قربانی کردن از محل های بدون تایید بهداشتی تهیه می کنند و در حیاط و محیط زندگی خود قربانی می کنند که این برای ابتلا به تب کریمه کنگو و بیماری هایی از این دست، جزو عوامل خطرساز محسوب می شود.

پیمان صفردوست
روزنامه سلامت www salamat ir