همه راه ها بسته است

اکسیژن برای زندگی حیاتی است و بدون آن مرگ به سرعت رخ می دهد. ریه ها به ما اجازه می دهند خون مان سرشار از اکسیژن شود. هوایی که تنفس می کنیم، در عمق ریه ها در تماس مستقیم با خون قرار می گیرد. خون سرشار از اکسیژن شده و گازکربنیک را دفع می کند. وقتی تنفس می کنیم، هوا از طریق بینی، دهان و راه های هوایی که به عنوان تراشه شناخته می شوند، عبور کرده و در ضمن این عبور، گرم و مرطوب می شود. از تراشه لوله های متعدد کوچکی به نام برونش منشعب می شود. در انتهای این لوله های کوچک، کیسه های بادکنک مانند کوچکی به نام آلویول وجود دارند. دیواره آلویول ها بسیار نازک است و در سمت دیگر این دیواره رگ های خونی کوچک وجود دارند. دیواره بسیار نازک آلویول اجازه تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن را بین خون و ریه ها می دهد. در اطراف لوله های برونشیال بزرگ تر، عضله قرار دارد. پوشش داخلی این لوله های برونشیال مواد مخصوصی به نام موکوس (خلط) ترشح می کنند. موکوس در به دام انداختن گرد و غبار موجود در هوا موثر است. این موکوس، به طور مداوم به کمک حرکات مژک های سطح داخلی مجاری تنفسی، از ریه ها به سمت قسمت های فوقانی تر در حال تخلیه شدن است.  
● تعریف آسم
به گرفتگی (اسپاسم) گذرا و منتشر راه های تنفسی آسم می گویند. آسم بیماری است که میلیون ها نفر را در سراسر دنیا درگیر کرده است. آسم وضعیتی است که سبب سختی تنفس و احساس سفتی در قفسه صدری می شود. بیماران مبتلا به آسم، به بعضی از مواد (که سبب التهاب یا تورم پوشش داخلی ریه ها می شود) حساسند. این تورم به نوبه خود، سبب باریک شدن راه های تنفسی می شود. تورم و التهاب پوشش داخلی ریه ها می تواند به علایمی مانند سختی در تنفس و احساس سنگینی در قفسه صدری منجر شود. عضلات اطراف لوله های برونشیال، ممکن است به صورت غیرطبیعی منقبض شده و به باریک شدن راه های هوایی منجر شود. وقتی یک حمله آسم اتفاق می افتد، پوشش داخلی ریه ها به سرعت متورم می شود. راه های هوایی با موکوس یا خلط غلیظ پر شده و از سوی دیگر عضلات اطراف لوله های برونشیال منقبض می شود. مجموع این اتفاقات باعث تنگی شدید مسیر عبور هوا و در نتیجه احساس خفگی می شود که می تواند تهدیدکننده حیات باشد.
● محرک ها
مواد مختلفی می توانند به التهاب ریه ها و سفتی غیرطبیعی عضلات مزبور منجر شود که به آنها عوامل تحریک کننده می گویند. تحریک کننده ها شامل موادی هستند که فرد ممکن است به آن حساسیت داشته باشد؛; مو، پشم یا ترشحات حیوانات، کپک، گرد و غبار موجود در هوا و آلودگی های صنعتی مثال هایی از این آلرژن ها (حساسیت زاها) هستند. همچنین هوای بسیار سرد یا بسیار داغ، تحریک کننده حملات آسم است. ذرات موجود در هوای ناشی از اگزوز ماشین یا دیگر آلودگی ها و بعضی داروها مثل آسپرین و بروفن نیز از عوامل محرک بروز آسم است. افزودنی های غذایی مانند رنگ ها و نگهدارنده های موجود در غذاهای فرآوری شده نیز ممکن است به عنوان محرک بروز آسم عمل کند. بعضی از بیماری ها مانند سرماخوردگی نیز عامل شروع کننده حملات آسم است. استرس، حالات هیجانی شدید مانند خنده یا گریه بلند و بعضی مواقع حرکات ورزشی شدید نیز می توانند محرک آسم باشد.
● تشخیص
حملات تکرارشونده سختی تنفس و خس خس (ویزینگ) می توانند نشانگر وجود آسم در یک فرد باشند. پس از گرفتن شرح حال کامل پزشکی و سمع ریتین، پزشک با درخواست آزمایش ها و بررسی عملکرد ریوی (اسپیرومتری) می تواند تشخیص خود را تایید کند. این آزمایش ها توانایی عملکرد ریه شما را مشخص می کند.
اندازه گیری حداکثر جریان خروجی هوا از ریه ها از طریق بازدم عمیق، جزیی از آزمایش هایی است که بیماران مشکوک به آسم باید انجام دهند. در این آزمایش، بیمار باید با حداکثر توان به داخل یک لوله بدمد. سرعت هوای خروجی ریه ها به کمک یک شاخص سنجیده می شود. ممکن است عکسبرداری ساده ریه، برای رد دیگر علل بروز علایم مشابه آسم انجام شود. در بعضی افراد در اثر شک به بروز آسم آلرژیک، ممکن است از تست های پوستی شناسایی آلرژن ها نیز کمک گرفته شود.
● انتخاب های درمانی
مهم ترین قسمت درمان آسم، جلوگیری از بروز حملات شدید آسم است. اگر حمله آسم رخ داده باشد، درمان های سرپایی برای توقف حملات و حفظ وضعیت تنفسی طبیعی انجام می گیرد. علاوه بر نظارت دوره یی پزشک و انجام آزمایش های مربوطه تحت نظر وی اجتناب از عوامل محرک بسیار مهم است. نظافت منزل، تهویه مناسب هوا، دور نگه داشتن حیوانات از فضای درون منزل و استفاده از سیستم های تهویه هوا مثال ها یا راه هایی از کنترل محرک ها هستند. استفاده کافی از داروها در درمان آسم مزمن و جلوگیری از حملات آسم بسیار مهم است. درمان آسم مزمن معمولاً; شامل استفاده از داروهای کاهنده التهاب لوله های برونشیال و نیز کاهش حساسیت ریه ها به مواد آلرژن است. این داروها شامل کورتیکواستروییدها (کورتن) است که به اشکال خوراکی (قرص)، استنشاقی و نیز تزریقی به کار می روند. بعضی از داروهای غیراستروییدی مانند کرومولین نیز در پیشگیری از حملات آسم به کار می رود. برای پیشگیری و درمان حملات آسم از داروهای گشادکننده برونش (سالبوتامول) استفاده می شود. عمل این داروها شل کردن عضلات برونشیال است. بعضی از اشکال این داروها به طور استنشاقی مصرف می شود و سریعاً; اثر می کند، درحالی که بعضی از آنها به صورت خوراکی مصرف می شوند و در مدت زمان بیشتری اثر می کنند. (به طور مثال اسپری سالبوتامول برای برطرف کردن حملات حاد و قرص یا شربت آن برای پیشگیری از بروز این حملات است) به دلیل اینکه بعضی از حملات آسم با ورزش تحریک می شوند، بنابراین فعالیت های ورزشی باید تحت نظارت پزشک و با تایید و تجویز وی انجام شود.
● نتیجه
آسم بیماری مزمن مجاری هوایی بوده که می تواند بالقوه بسیار خطرناک باشد. پیشرفت های بارز در درک بیماری زایی و نیز در درمان آسم در سال های اخیر، سبب شناخت بهتر بیماری و انتخاب های درمانی متنوع شده است که مبتلایان به آسم زندگی بهتر و سالم تری را از سر بگذرانند.

افسانه طاعتی کارشناس مامایی دکتر رامین علاسوند متخصص اطفال و نوزادان
روزنامه اعتماد