شوره و دلشوره

خانمهایی هستند که از خارش مداوم چینهای دور لب و بینی رنج میبرند. آقایانی هم هستند که روی یقه پیراهن یا کتشان، انگار برف باریده است. میپرسید چرا؟ با این مطلب همراه شوید و ببنید آیا روش به وجود آمدن این اختلالات، یکی است؟  
دو عارضه وجود دارد که در رشته تخصصی پوست، در یک گروه قرار میگیرد اما در یکی التهاب وجود دارد و در دیگری اینگونه نیست. با این وجود، علت به وجود آمدنشان از نظر مسیر بیماری و همچنین روش درمان این دو عارضه یکی است. هر دوی این عوارض، موجب پوستهریزی پوست سر و خارش میشوند.
● شوره سر
شوره سر، اختلال غیرالتهابی همراه با افزایش پوستهریزی، روی پوستسر است. وقتی سلولهای پوست سر یا به اصطلاح اسکالپ را در زیر میکروسکوپ نگاه میکنیم، تعداد آنها دو برابر حالت طبیعی است و این موضوع یعنی اینکه رشد و تکثیر سلولی در این اختلال زیاد است.
● درماتیت سبوره
در این عارضه، التهاب و پوستهریزی وجود دارد و ناحیه مبتلا ممکن است قرمز شود. به طور معمول در نواحی که سبوم یا چربی زیاد است، به وجود میآید مثل پوستسر، صورت و تنه. به همین علت در دوران نوزادی و پس از بلوغ که فعالیت غدد چربی صورت زیاد است، رخ میدهد. البته هیچ ارتباطی میان افزایش یا کاهش ترشح سبوم وجود ندارد و بیماران مبتلا به درماتیت سبورهای، الزاما چربی بیشتری در صورت یا پوستسرخود ندارند.
● چرا و به چه علت؟
عوامل بروز، متعددند و شامل وجود سبوم یا چربی، مخمر میکروسکوپی پیتروسپوروم اووال، فعالیت آنزیم هضم کننده چربی یعنی لیپاز، عملکرد دستگاه ایمنی، رطوبت محیط و استرس است. درماتیت سبورهای در بیماران مبتلا به AIDS بیشتر است که شاید علت آن، ضعف دستگاه ایمنی و افزایش فعالیت گونه های بیماریزای مخمر پیتروسپوروم اووال است. به طور معمول هر عامل حساسیت زا مانند مخمر پیتروسپوروم اووال، میزان آنتی بادی IgE را زیاد میکند. افزایش این آنتی بادی با نشانه های حساسیت مانند قرمزی، التهاب و خارش همراه است. جالب است بدانید که درماتیت سبورهای در نواحی از صورت که حرارت زیاد است، بیشتر به وجود می آید. احتمال درماتیت سبورهای در بیماران مبتلا به پارکینسون بیشتر است. گاهی علت آن نامشخص است و گاهی به علت داروهایی است که این بیماران استفاده میکنند. از آنجایی که بیماران مبتلا به بیماریهای دیگر مغز و اعصاب نیز به درماتیت سبورهای دچار میشوند، پزشکان احتمال میدهند که افزایش فعالیت دستگاه سمپاتیک یا ترشح زیاد هورمون های مردانه (آندروژن) یا هورمون تحریک کننده تولید ملانین یا ملاتونین، از علتهای بروز درماتیت سبورهای است. وقتی نوزاد یا شیرخواری به درماتیت سبورهای مبتلاست، در 73 درصد موارد، مخمر پیتروسپوروم اووال وجود دارد و به طور معمول این حالت به صورت ارثی به وجود می آید و افزایش احتمال بروز آلرژی در خانواده وجود دارد. وقتی بیمار مبتلا به درماتیت سبورهای، فرد بزرگسال است، در بیشتر آنان در پوست سر و ناحیه صورت، میزان زیادی مخمر پیتروسپوروم اووال وجود دارد.
● آنچه دیده و حس میشود
در عارضه شوره سر به طور ساده فقط پوسته ریزی پوست سر بدون التهاب اما به صورت منتشر مشاهده میشود. در درماتیت سبوره، قرمزی، پوسته ریزی و گاهی ترشحات وجود دارد. گاهی پوسته ریزی خفیف با پوستههای ظریف و خشک روی ابروها، مژه ها، چین میان لب و بینی و پشت گوش، موهای صورت آقایان (ریش و سبیل) و ناحیه جلوی جناغ سینه وجود دارد. چین های زیر پستانها، کشاله ران، باسن و ناف نیز ممکن است درگیر باشد. به طور معمول، شکل ضایعات به اینگونه است که پوسته های ضخیم کمی به هم چسبیده، زرد و چرب وجود دارند. گاهی به علت خارش و انتقال آلودگی و میکروب به ناحیه خراش پوست، ممکن است عفونت ثانویه به صورت فولیکولیت یا عفونت فولیکول مو رخ دهد. گاهی اوقات التهاب لبه پلک به وجود می آید و قرمزی و پوسته ریزی لبه پلک و مژه ها مشاهده میشود و ممکن است قرمزی و التهاب چشمها نیز وجود داشته باشد. درماتیت سبوره در نوزادان به این شکل است که پوسته های بزرگ قرمز در پوست سر، ناحیهای که پوشک بسته میشود و ناحیهای از دست و پا که خم میشود مانند چین جلوی آرنج و پشت زانو به وجود می آید. گاهی اوقات وقتی رژیم غذایی بدون ویتامین B مصرف میشود، احتمال بروز درماتیت سبورهای یا عارضه ای شبیه آن بیشتر میشود.
● چه کار کنیم؟
▪ سلنیوم سولفاید و قطران یا شامپوی تار، موجب از بین رفتن فعالیتهای تکثیر سلولهای پوست یا از بین رفتن مخمر میشود. پریتیون زینک خاصیت میکروبکشی دارد و عفونتها و آلودگیهای مخمری و میکروبی را از بین میبرد.
▪ شامپو کتوکونازول 2 درصد موثر است. شامپو کتوکونازول یک درصد هم بدون نسخه در دسترس است و برای اطفال موثر و بیخطر است.
▪ شامپو سلنیوم سولفاید 5/2 درصد و ترکیبات حاوی یک تا دو درصد پیریتیون زینک مانند شامپوی هداندشولدر موثر است.
▪ شامپوهای گوگردی که حاوی اسید سالیسیلیک است، کمتر تاثیر دارند.
▪ شامپوهای غیرطبی به خصوص آنهایی که حاوی سورفاکتان و دترژانها هستند، پوستهها را پاک میکنند و به بهبود علایم و کاهش پوستهریزی در مدت چهار روز منجر میشود.
▪ اگر ضایعات، گسترده یا بسیار ملتهب باشد، پزشک از محلول یا لوسیون کورتون استفاده میکند. گاهی از کرم ترکیبی شامل گوگرد، سالیسیلیک اسید و مواد دیگر برای کنده شدن دلمه های ضخیم استفاده میشود. ضایعات درماتیت سبوره روی نواحی دیگر بدن، با استفاده از کرم کورتون مانند هیدروکورتیزون یک درصد درمان میشود. در پایان شایان ذکر است که کنترل چربی پوست با مراقبت صحیح از پوست، موجب کاهش موارد عود اگزمای سبورهای میشود. بسیاری از پزشکان از ایزوتره تینویین خوراکی استفاده میکنند تا اندازه غدد سبابه یا تولیدکننده چربی را تا 90 درصد کاهش دهند. میزان تولید چربی پس از چهار هفته درمان، 75 درصد کاهش مییابد ولی بیماران تا سالها ممکن است دچار بازگشت اگزمای سبورهای باشند.

شهر الکترونیک یزد