التیامی سبز برای زخم های سرخ

تا به حال چند بار از ضایعات ریز و دردناک داخل دهان که اصطلاحا آفت نامیده می شوند ، رنج کشیده اید؟! این ضایعات گاهی آنچنان آزاردهنده می شوند که حتی بلع و تکلم را مشکل می کنند. در واقع یکی از شایع ترین ضایعات دهان ، زخمهای آفتی عودکننده است. افت ، زخم شایعی است و طبق آمار و گزارشها بین 20 تا 34 درصد افراد دچار انواع آفت هستند. این زخمها معمولا در سنین بلوغ تا 40 سالگی و بخصوص در افرادی که دچار استرس هستند ، بروز می کنند. به هر حال با وجود آن که علت اصلی ابتلا به این نوع ضایعات دهانی تاکنون مشخص نشده است ، یک دندانپزشک و محقق جوان ایرانی برای نخستین بار به نتایج درمانی منحصر به فردی ناشی از عصاره گیاه ساتوریا خوزستانیکا - که تنها در ایران می روید - بر زخمهای آفتی دهان ، دست یافته است. دکتر ندا بابایی ، استادیار دانشگاه دندانپزشکی بابل به واسطه مطالعات اخیر خود و ابداع روش جدید برای درمان زخمهای آفتی عودکننده دهان موفق به کسب رتبه نخست پایان نامه های برتر جشنواره دندانپزشکی دکتر هدایت شده است.  
گفتگوی ما با وی تا حدودی می تواند از اضطراب مبتلایان به زخمهای آفتی بکاهد:
● زخمهای آفتی دهان به کدام دسته از ضایعات تقسیم می شوند و چه مشخصاتی دارند؟
آفت ، ضایعه ای است که به صورت زخمهای دردناک و بیشتر عودکننده در مخاط دهان ظاهر می شود. این زخمها بیشتر منفرد و گاهی متعدد هستند و به طور کلی یک الی 2هفته خود به خود التیام پیدا می کنند. از این لحاظ زخم ساده ای محسوب می شوند، ولی به علت درد شدیدی که ایجاد می کنند باعث مراجعه بیمار به پزشک می شوند. زخمهای آفتی از نظر شکل به 3 نوع ، آفت کوچک ، آفت بزرگ و آفت تبخال شکل تقسیم می شوند.
▪ آفت کوچک :
شایع ترین آفت است. پیش از بروز زخم بیمار در محل ، احساس سوزش یا ناراحتی مختصری می کند و در این مرحله می توان ناحیه ملتهب کوچکی را دید که گاهی قدری برجسته نیز هست. قطر زخمها در این نوع حدود 3تا 5و حداکثر 10میلی متر است. آفت کوچک ، درد و سوزش دارد و با هر نوع تحریک از قبیل تماس با غذا، تکلم و مسواک زدن تحریک می شود. این زخمهای آفتی در مخاط نرم دهان بیشتر دیده می شوند و طی یک الی 2هفته بهبود پیدا می کنند.
▪ آفت بزرگ :
این نوع زخمها بزرگ هستند و اندازه آنها گاه بیش از 10میلی متر است و به شکل منفرد دیده می شوند. این زخمها قاعده سفت دارند و بشدت دردناکند و طی 2الی 6هفته بهبود می یابند.
▪ زخمهای تبخال شکل :
این نوع آفت به صورت زخمهای کوچک و بسیار زیادی ظاهر می شود. قطر زخم در حدود یک تا 2 میلی متر است و تعداد آنها گاهی به 30 تا 40 عدد می رسد که ابتدا گرد و مجزا از هم هستند و اطراف آن التهاب دیده می شود. پس از مدتی زخمهای مجاور هم ممکن است به هم بپیوندند و به صورت زخم بزرگتر با لبه های کنگره دار دیده شوند که شباهت زیادی به زخمهای تبخال پیدا می کنند. این زخمها طی یک تا 2 هفته بهبود می یابند.
● آیا درمان قطعی برای زخمهای آفتی دهان وجود دارد؟
برای درمان قطعی یک ضایعه ، باید علت اصلی آن را شناخت. درباره آفت و بسیاری از ضایعات دهان که هنوز علت واقعی آنها معلوم نیست ، درمان هایی که انجام می گیرد بیشتر جنبه علامتی دارد و درمان ها فقط برای کاهش درد و سوزش بیماران و جلوگیری از عفونت ثانوی زخمها انجام می شود. با وجود آن که علت اصلی ابتلا به آفت تاکنون مشخص نشده است ، فرضیه های متعددی تا به حال برای آن مطرح شده است که مهمترین آنها شامل وراثت ، استرس ، تروما و حساسیت به بعضی غذاها می شود.
● موثرترین درمان موجود برای آفت با چه ترکیباتی صورت می گیرد؟ این ترکیبات بیشتر شیمیایی هستند یا گیاهی؟
آفت زخمی است عود کننده ، بنابراین در درمان آن باید از دارویی استفاده کرد که هم موثر و هم عوارض جانبی آن کم باشد.داروهای گیاهی برای این دو هدف موثرتر هستند زیرا ممکن است فردی در سال 4 تا 8 بار یا حتی بیشتر به این زخمها مبتلا شود؛; بنابراین باید تا حد امکان از داروهایی استفاده کرد که عوارض جانبی کمی دارد.استفاده از کورتون یا آنتی بیوتیک به صورت مداوم برای بهبود زخمهای آفتی که به صورت دهان شویه استفاده می شود، به مدت طولانی می تواند باعث بروز قارچ در دهان شود ولی ترکیبات گیاهی احتمال بروز قارچ و عوارض ثانوی کمتری دارد.
● استفاده از عصاره یا اسانس گیاهان به صورت موضعی تا چه اندازه در درمان زخمی های آفتی موثر است؟
عصاره یا اسانس گیاهان به صورت موضعی یعنی فقط به صورت دهان شویه یا ریختن چند قطره از آن روی پنبه یا به صورت چسب بهتر است تا خوردن و بلع عصاره یا اسانس گیاه زیرا هم مستقیم روی زخم اثر می کند و هم عوارض جانبی آن کمتر است.استفاده از عصاره یا اسانس گیاهان زخم آفت را به طور کلی از میان نمی برد ، یعنی از به وجود آمدن دوباره این زخم برای آینده جلوگیری نمی کند.علت اصلی آفت شناخته نشده است که بتوان برای آن یک درمان قطعی در نظر گرفت و به طور کلی آن را ریشه کن کرد ، فقط داروهای گیاهی آن زخمی را که به وجود آمده زودتر خوب می کنند.
● گیاه ساتوریا خوزستانیکا در کدام دسته از گیاهان طبقه بندی می شود و چه اثرات درمانی در ارتباط با زخمهای آفتی دهان دارد؟
این گیاه که فقط در ایران و حوالی خرم آباد می روید ، جزو دسته گیاهان تیره نعناع است و اثرات درمانی ضدویروسی و ضدقارچی دارد.گیاه ساتوریا خوزستانیکا فقط در ایران و حوالی خرم آباد می روید و دارای اثرات ضدویروسی وضد قارچی است در واقع میزان ماده اصلی اسانس این گیاه (کارو اکرول) 90درصد است که در گیاهان مشابه ، این میزان از 30 تا 40درصد تجاوز نمی کند. (کارو اکرول خاصیت ضدعفونی کنندگی دارد).تحقیق انجام شده نیز فقط روی زخمهای آفت صورت گرفته و دیده شده است که اثرات خوب و قابل توجهی دارد. تحقیقات دیگری نیز روی دیگر زخمهای دهانی مانند لیکن پلان دهانی (نوعی بیماری پوستی - مخاطی) و زخم ناشی از دنچر (دست دندان یا دندان های مصنوعی در بی دندان ها) انجام و دیده شده که این گیاه بر چنین زخمهایی نیز موثر واقع شده است.استفاده از عصاره این گیاه در 2 الی 3 روز اول زخم به درمان بهتر پاسخ می دهد و سیر دوره زخم را کوتاه تر می کند و در طول دوره زخم آفت هم استفاده از عصاره این گیاه مفید است و باعث کاهش درد و سوزش می شود.
● آیا برنامه ای برای تولید انبوه عصاره این گیاه در دست است؟
بله ، شرکتی در شهر خرم آباد - که زایشگاه اصلی این گیاه است - کار تولید آن را به صورت انبوه انجام داده و بعضی از هزینه این طرح پژوهشی و تحقیقاتی به وسیله این شرکت پرداخت شده است.

جامعه پزشکان ایران