گوش ها برای چه به صدا درمی آیند؟

وزوز گوش یک مشکل شایع شنوایی است که از قدیم الایام در آثار پزشکی پیشینیان در بابل، آشور، هند، مصر و یونان باستان به آن اشاره شده. بین 6 تا 17 درصد جمعیت جهان دچار وزوز گوش می شوند و این مشکل دست کم 5 دقیقه طول می کشد. در 3 تا 7 درصد موارد وزوز گوش به حدی است که فرد برای رفع مشکل خود، به پزشک مراجعه می کند. اگرچه تحمل وزوز گوش و تأ;ثیر آن بر زندگی، در افراد مختلف یکسان نیست، در 5 درصد مبتلایان، وزوز گوش تأ;ثیر عمده ای بر زندگی می گذارد. با دکتر بهرام ملکوتی، جراح و متخصص گوش و حلق و بینی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره همین مشکل شنوایی گفتگو کرده ایم...  
▪ آقای دکتر! وزوز گوش بیماری شایعی است؟
ـ وزوز گوش اصلا بیماری نیست؛; صرفا یک علامت است. مثلا وقتی می گوییم یک نفر تب دارد، باید بدانیم که تب یک بیماری نیست؛; بلکه یک نشانه است، نشانه ای از یک بیماری ساده مانند سرماخوردگی یا نشانه ای از یک بیماری وخیم تر مانند مننژیت که اگر به آن توجه نشود، ممکن است مشکلات جدی برای بیمار ایجاد کند. این وظیفه پزشک است که اگر یک بیمار به وی مراجعه کرد و دچار وزوز گوش بود، تشخیص بدهد که این نشانه ای از یک بیماری ساده است یا یک بیماری خطرناک. پس وزوز گوش یک علامت است، نه یک بیماری.
▪ چه اتفاقی در گوشمان می افتد که این وزوز را حس می کنیم؟
ـ ببینید، ساختمان گوش داخلی انسان در داخل استخوان گیجگاهی قرار گرفته است. سختی این استخوان بعد از مینای دندان، مقام دوم را در بدن دارد. در کنار این استخوان غشایی قرار گرفته که احشای داخلی را عایق بندی می کند. این قضیه نشان می دهد که خلقت گوش به نحوی صورت گرفته که اعضای حساس باید در محیطی ایمن قرار داشته باشند تا هیچ گونه ضربه و اختلالی در کارشان به وجود نیاید بنابراین اگر هر عاملی (مثل ضربه ، تروما یا داروها) عایق پیرامون ساختمان داخلی گوش را دچار خدشه و آسیب کند، می تواند در گوش ایجاد صدا نماید.
▪ حالا این صداها واقعا صدای وزوز است یا اینکه صداهای دیگری هم ایجاد می شود؟
ـ نه، این طور نیست که فقط صدای وزوز باشد. خیلی از بیماران وقتی به پزشک مراجعه می کنند خودشان خیلی خوب می توانند این صدا را برای پزشک توضیح بدهند. بعضی ها می گویند مثل صدای ترانس مهتابی است و بعضی دیگر صدای آرام موتور یخچال یا دیگ زودپز را مثال می زنند و جالب است بدانید با مثال هایی که بیماران می زنند ما می توانیم حتی محدوده فرکانسی وزوز را در ذهن مان تصور کنیم و این امر می تواند تا حدودی به ما کمک کند که محل مشکل را در گوش بیمار تشخیص بدهیم که آیا در داخل حلزون است یا در مناطق دیگر.
▪ علت بروز یک عارضه شنوایی که منجر به بروز وزوز گوش می شود، چیست؟
ـ گوش سازمانی است که گیرنده اش در محیط قرار دارد که همان کانال گوش خارجی، گوش میانی، پرده گوش و استخوان های ریز گوش است اما قسمتی که این صدا را تفسیر می کند، در مغز قرار دارد و بین مغز و گوش عصب شنوایی به عنوان پل ارتباطی قرار گرفته است. این عصب از گوش خارجی به گوش میانی و از سمت حلزون به سمت مغز امتداد دارد بنابراین اگر در هر کجای این سیستم از گوش خارجی تا سطوح عالی مغز مشکلی به وجود آید، می تواند عامل وزوز باشد. به عنوان مثال وقتی جرم گوش در گوش خارجی تجمع پیدا کند، می تواند عامل وزوز باشد. در گوش میانی عواملی مانند سفتی استخوانچه ها و چسبندگی بین آنها سبب ایجاد وزوز می شود. برخی از مسمومیت های دارویی به وسیله بعضی از داروها که برای گوش سمی هستند مانند برخی از داروها نظیر سالیسیلات ها، NSAIDS (ایبوپروفن، ایندومتاسین، فنیل بوتازون و...) آمینوگلیکوزیدها، فلزات سنگین مانند ارسنیک، کینین و بعضی از ضد افسردگی ها (آمی تریپتیلین، آموکساپین، دزیپرامین، دوکسپین، ایمیپرامین، نورتریپتیلین، تری میپرامین، پروتریپتلین و تزازودن) می توانند با آسیب حلزون و عصب زوج هشتم مغزی موجب وزوز گوش می شوند. در مسیر عصب شنوایی هم عواملی مانند تومورهای عصب شنوایی بسیار مهم اند.
بعضی از وزوزهای گوش با بالا رفتن سن ایجاد می شود زیرا دیواره عروق سخت شده و در نتیجه عروقی که حلزون گوش را تغذیه می کند، مسدود یا تنگ شده و سبب کم خونی در قسمتی از حلزون می شود که خود، عامل ایجاد وزوز گوش است. یک سری اختلالات عروقی هم هستند که می توانند عامل وزوز باشند. مثلا وقتی بیمار سر خود را پایین می آورد یا در حالت درازکش قرار می گیرد فشار وریدی ناحیه جمجمه بالا می رود و بالا رفتن این فشار وریدی همراه با نازک شدن یا وجود نداشتن دیواره نازک استخوانی که بین شریان های مغز وجود دارد، سبب می شود صدای ضربان یا نبض به حلزون منتقل شده و صداهای داخلی در گوش ایجاد کند. ولی به طور کلی، بیشترین علت بروز وزوز گوش، آلودگی های صوتی در محیط های صنعتی و محیط زندگی است.
▪ آیا بیماری های زمینه ای هم در ابتلا به وزوز گوش موثرند؟
ـ بله، برخی بیماری ها مانند فشارخون، دیابت، بیماری های عروقی، آلرژی و حساسیت، مشکلات روحی و روانی مانند افسردگی و... در این زمینه موثرند. یک سری عوامل هم سبب بدتر شدن وزوز گوش می شوند؛; مانند استعمال دخانیات، مصرف الکل و قرارگیری در معرض اصوات بلند.
▪ در چه صورتی وزوز گوش آزاردهنده محسوب می شود و حتما به درمان احتیاج دارد؟
ـ این مطلب را ما این طور از بیمار سوال می کنیم که آیا این صدا، تمرکز شما را به هم می زند؟ آیا مانع خواب تان می شود؟ آیا در شنوایی شما اختلال ایجاد می کند؟ اگر جواب این سه سوال بله باشد، ما می فهمیم که وزوز شدید و آزاردهنده است. وزوز گوش گاهی شدت زیادی دارد و سبب آشفتگی و پریشانی فرد شده و زندگی طبیعی فرد را مختل می کند. اما اگر وزوز بیمار با یک صدای دیگر مانند صدای رادیو یا تلویزیون، دیگر شنیده نمی شود و نیمه شب هم بر اثر وزوزگوش بیدار نشود، یعنی اینکه آزاردهنده نیست و خفیف است.
▪ آیا بیماری هایی که به وزوزگوش منجر می شوند، می توانند موجب کاهش شنوایی هم بشوند؟
ـ بله، می توانند. به عنوان مثال، بیماریی به نام منییر که فشار گوش داخلی را بالا می برد و ایجاد وزوزگوش هم می کند. اگر این بیماری پیشرفت کند، به کاهش شنوایی منجر خواهد شد و خود کاهش شنوایی اثر وزوز را بیشتر می کند و چون کاهش شنوایی سبب می شود صداهای محیط اطراف کمتر شنیده شود در نتیجه وزوز به نظر بلندتر شنیده می شود، در حالی که صدای آن تغییری نکرده است.
▪ آیا عفونت گوش هم می تواند سبب ایجاد وزوز گوش شود؟
ـ بله، عفونت های گوش هم ممکن است موجب جذب سم از پشت دریچه گرد به گوش داخلی شود و این عفونت ها ممکن است سبب ایجاد وزوز شوند. اگر عارضه برگشت ناپذیر نباشد با درمان عفونت، وزوز از بین می رود ولی اگر برگشت ناپذیر بوده و صدمه خیلی شدید باشد صدا از بین نخواهد رفت.
▪ پس با توضیحاتی که دادید خیلی ها این مشکل را تجربه می کنند؟
ـ حدود 8 تا 15 درصد افراد ممکن است صدایی را به صورت کوتاه مدت یعنی کمتر از 5 تا 8 دقیقه در گوش شان حس کنند و اگر بررسی شود که این صدا مربوط به عارضه یا بیماری خاصی نیست، ارزش زیادی ندارد و نیازی به درمان نخواهد داشت و نباید نگران شد.
▪ آیا درمانی هم برای وزوز گوش وجود دارد؟
ـ البته راه های درمانی متفاوتی برای وزوز گوش وجود دارد. یکی از راه های درمانی، استفاده از داروها است. البته ما با دادن دارو، صدای وزوز را از بین نمی بریم، بلکه تحمل بیمار را زیاد کرده یا او را نسبت به صدا بی تفاوت می کنیم. این داروها معمولا داروهای آرام بخش هستند ولی در هر صورت ابتدا باید بیماری ایجادکننده وزوز گوش را تشخیص داد تا بتوان مشکل را به صورت ریشه ای درمان کرد.
● اگر وزوزگوش دارید...
▪ آرامش داشته باشید و به وزوز فکر نکنید. یادتان باشد که هر چه بیشتر به این مشکل فکر کنید، طنین صدا را در گوش خودتان بیشتر خواهید شنید.
▪ برای کنترل وزوز گوش باید توجه کنید که چه فعالیت هایی در طول روز، شما را از دقت به صدای گوش تان باز می دارد.
▪ وزوز گوش می تواند با تحریک پذیری، عصبانیت، اضطراب و افسردگی شدت پیدا کند. بنابراین بر اعصاب خودتان مسلط باشید و بدانید که با خونسردی و آرامش، مشکلتان کمتر می شود.
▪ از قرار گرفتن در معرض اصوات بلند خودداری کنید.
▪ مرتب فشارخونتان را کنترل کرده و در صورت وجود مشکل به پزشک مراجعه کنید.
▪ سیگار نکشید، کمتر نمک بخورید و در مصرف چای، قهوه و نوشابه های گازدار افراط نکنید.

مریم منصوری
روزنامه سلامت www salamat ir