ایدزهای اشتباهی

زمانی که سازمان بازنشستگان ارتش آمریکا در 4 آوریل اعلام کرد که در بیماران بیمارستان های ارتش آمریکا یک مورد ابتلا به ویروس اچ آی وی (عامل بیماری ایدز) مشاهده شده است هیچ کس نمی توانست یا نمی خواست که عمق واقعی موضوع را دریابد. اکنون و با گذشتن کمتر از 2 هفته، تخمین زده می شود که بیش از 10هزار نفر در معرض خطر ابتلا به ویروس HIV و چند بیماری دیگر بوده اند...  
در روز جمعه و با تشخیص 2 بیمار دیگر چهره واقعی فاجعه نمایان شد. این سه بیمار هر کدام در مراکز بیمارستانی ارتشی در چند شهر مختلف تحت عمل کولونوسکوپی قرار گرفته بودند.
پس از کشف ویروس HIV در سال 1983 و اثبات آنکه این ویروس عامل بیماری ایدز است، روش های انتقال ایدز مشخص شدند. از آن سال ها تاکنون روش جدیدی برای انتقال ایدز شناخته نشده و هرگونه انتقال ویروس HIV به یکی از سه شکل زیر خواهد بود:
1) انتقال از راه خون و فرآورده های خونی که شاید از آن بتوان به عنوان موثرترین روش انتقال نام برد.
2) انتقال از راه تماس جنسی که به ویژه در کشورهای پیشرفته شایع ترین روش انتقال است.
3) انتقال از مادر به نوزاد که در طول بارداری یا در طی زایمان ویروس HIV می تواند از مادر مبتلا به جنین انتقال یابد.
باتوجه به اینکه هنوز هیچ روش قطعی برای درمان کامل ایدز وجود ندارد، سعی شده است تا نسبت به پیشگیری از ابتلا به ایدز دقت و توجه کافی صورت گیرد. توصیه به کنترل روابط جنسی و وفادار بودن به اصول خانواده، پرهیز از انجام اقدامات زیبایی مانند خالکوبی یا تتو و... نمونه هایی از تلاش های انجام شده در زمینه پیشگیری از انتقال ایدز است.
بیمارستان ها از اماکنی هستند که بالقوه امکان مبتلا شدن به بیماری در آنها زیاد است. این مساله نه تنها در زمینه ایدز بلکه در مورد انواع مختلفی از امراض صادق است. دلیل این امر هم واضح است. بیمارستان محل تجمع افراد مختلف با بیماری های مختلف است. در صورت عدم رعایت نکات بهداشتی و احتیاط های لازم، امکان انتقال بیماری ها کم نیست. وسایل و ابزار پزشکی در این میان می تواند نقش بسیار مهمی در انتقال بیماری ها داشته باشد. از آن چوب بستنی کوچک- که پزشک با کمک آن ته حلق شما را می بیند گرفته تا وسایل جراحی. انتقال بیماری ایدز از طریق وسایل پزشکی در واقع نوعی از روش اول انتقال بیماری از طریق خون و فرآورده های خونی- در نظر گرفته می شود.
● یک اشتباه ساده
در دسامبر سال 2008 بازرس بیمارستان بازنشستگان ارتش در مورفریزبورو متوجه نکته مهمی شد: خدمه بیمارستان که مسوول ضدعفونی دستگاه کولونوسکوپی (دستگاهی برای بررسی روده بزرگ) بودند، به جای عمل کردن به دستورالعمل شرکت سازنده دستگاه در ضدعفونی کردن وسیله، یکی از قطعات کولونوسکوپ را که یک لوله اضافی آب بود فقط با مواد شوینده معمول می شستند! با بررسی بیشتر مشخص شد که نمونه های مشابه این دستگاه خاص در سایر بیمارستان های ارتش، به ویژه در میامی نیز وجود دارد و موارد مشابهی در این منطقه نیز مشاهده شد.
تخمین های اولیه نشان می دهد که از سال 2004 تاکنون بیش از 6000 نفر در مرکز بیمارستانی مورفریزبورو و بیش از 3 هزار نفر در مرکز میامی با این دستگاه ها تحت کولونوسکوپی قرار گرفته اند. به این عدد باید بیش از هزار بیمار را که در مرکز درمانی گوش و حلق و بینی تحت بررسی قرار گرفته اند نیز اضافه کرد.
بیانیه روز جمعه که توسط سازمان بازنشستگی ارتش آمریکا صادر شد عملا اولین عکس العمل آنها پس از کشف اولین مورد HIV در 3 آوریل بود. در این بیانیه آمده است که تاکنون نیمی از این 10 هزار نفر تحت بررسی و آزمایش های لازم قرار گرفته اند و تلاش برای تماس با سایر بیماران به ویژه آن دسته از بازنشستگانی که بی خانمان هستند ادامه دارد.
در حال حاضر علاوه بر 3 مورد بیمار آلوده به HIV، 6 بیمار آلوده به ویروس هپاتیت B و 19 بیمار آلوده به ویروس هپاتیت C مشاهده شده اند.
گرچه سازمان بازنشستگی شانس ابتلا به بیماری را بسیار کم توصیف کرده و حتی ذکر کرده است هنوز نمی توان ثابت کرد که این بیمارن در این مراکز درمانی آلوده شده اند اما این سخنان نتوانسته است از میزان نگرانی جمعی درباره این موضوع بکاهد. عده ای از فعالان در فلوریدا، از جمله سناتور بیل نلسون از ایالت فلوریدا، با نوشتن نامه ای خواستار بررسی بیشتر این موضوع و ابعاد آن توسط بازرسی کل شده اند. سناتور نلسون می گوید: سیستم بازنشستگی ارتش، نشان دهنده تلاش سیستم برای کمک به سربازان این کشور است و وقتی چنین اشتباهاتی صورت می گیرد، همه چیز زیر سوال می رود.
سامویل مندز 60 ساله، یکی از افسران سابق جنگ ویتنام با نا امیدی می گوید: امیدوار بودم هیچ گاه چنین اتفاقی نیفتد. مشکل از آن چه به نظر می رسد بسیار بزرگ تر است.
● ضد عفونی
در بیمارستان ها از روش های متفاوتی برای ضدعفونی محیط و ابزار پزشکی استفاده می شود. در مورد وسایل فلزی مانند ظروف، استفاده از حرارت به روش های خشک یا تر مرسوم است. برای مثال در دستگاه هایی به نام اتوکلاو از بخار برای ضدعفونی استفاده می شود. معمولا با استفاده از حرارت 125 درجه سانتی گراد برای 15 دقیقه تقریبا تمام عوامل بیماری زا نابود می شوند. با این وجود این روش در مورد وسایل غیرفلزی و حساس مانند کولونوسکوپ (برای دیدن روده بزرگ)، آندوسکوپ (برای بررسی قسمت فوقانی دستگاه گوارش) و برونکوسکوپ (برای بررسی ریه) غیرممکن است چون حرارت باعث نابودی این وسایل می شود. در مورد این گونه موارد از مایعات ضدعفونی کننده مخصوص که معمولا بر پایه ترکیبی شیمیایی به نام گلوتارآلدیید ساخته می شوند، استفاده می گردد.
دستگاه های مشابه در مطب دندانپزشکان برای ضدعفونی استفاده می شود.
● خون در رتبه اول
در میان روش های مختلف انتقال ایدز، میزان موفقیت این روش ها و همچنین میزان شیوع این روش ها در مناطق مختلف جهان متفاوت است. در کشورهای اروپایی و آمریکایی، معمولا انتقال از راه تماس جنسی، شایع ترین روش انتقال ایدز به شمار می رود.
در کشور ما به علت شیوع بلای خانمانسوز اعتیاد و به ویژه شیوع مواد مخدر تزریقی، استفاده از سرنگ های مشترک بین معتادان مهم ترین علت انتقال ویروس HIV به شمار می رود. به همین دلیل از سال 82 تلاش هایی برای توزیع رایگان سرنگ در میان مصرف کنندگان مواد مخدر تزریقی صورت گرفته است و حتی با موافقت آیت ا..شاهرودی، رییس قوه قضاییه، توزیع سرنگ بین معتادان زندان ها نیز انجام گردید. همچنین به صورت آزمایشی دستگاه های خودپرداز سرنگ در چند منطقه آسیب خیز تهران نصب شد. ضمن آنکه خالکوبی یا تتو که به ویژه در میان معتادان بسیار شایع است، یکی دیگر از روش های انتقال ایدز به شمار می رود.
● فاجعه هموفیلی
با توجه به استفاده گسترده از فرآورده های خونی در سرتاسر جهان، امنیت این محصولات و عدم آلودگی آنها به عوامل بیماری زا همواره مورد توجه بوده است. بیماران هموفیلی به دلیل میزان مصرف بالای فرآورده های خونی، در سرتاسر جهان در معرض ابتلای ناخواسته به بیماری های منتقله از راه خون بوده اند.
در اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 میلادی، در سرتاسر جهان تعداد زیادی از بیماران هموفیلی با فرآورده های دارویی آلوده، مبتلا به بیماری ایدز شدند.
گرچه در آن زمان امکان آزمایش و تشخیص ویروس HIV در این محصولات خونی وجود نداشت اما سه شرکت از شرکت های تولیدکننده این محصولات به علت عدم رعایت قوانین و دستورالعمل های تنظیم شده جهت اطمینان از سلامت محصولات خونی محکوم شدند.
● سینما: فاکتور 8
فیلم سینمایی فاکتور 8 یا رسوایی خونی زندان آرکانزاس در سال 2005 توسط فیلم ساز سینمای مستند، کلی دودا ساخته شد. این فیلم سعی دارد پرده از یکی از بزرگ ترین فجایع دارویی جهان بردارد. دودا در این فیلم سعی کرده است که نشان دهد برای بیش از 2 دهه، زندان آرکانزاس خون زندانیان خود را که بسیاری از آنها مبتلا به بیماری های مختلف از جمله ایدز، هپاتیت B و هپاتیت C بوده است به شرکت های دارویی فروخته است. این فیلم با استقبال قابل توجه منتقدان مواجه شد و جایزه فیلم مستند جشنواره AFI را به دست آورد.
● در ایران
برای اولین بار در سال 1366 وجود ایدز در ایران تایید شد. یکی از مهم ترین پرونده ها در مورد انتقال ایدز از راه محصولات خونی، پرونده بیماران هموفیلی ایران است که به نظر می رسد به دنبال تزریق فاکتور های 8 وارد شده از کشور فرانسه بوده است.
به گفته قویدل، رییس کانون هموفیلی ایران، متاسفانه تا مدت ها اطلاع رسانی صحیح در این باره انجام نشده و اقدام مفیدی نیز تا سال 1386 صورت نگرفت. در سال 1386 پدر یکی از این بیماران نامه ای به مقام معظم رهبری نوشت و با تاکید ایشان، قوه قضاییه پیگیری این پرونده را تسریع کرد. با این وجود هنوز ابعاد دقیق این فاجعه مشخص نیست و رییس کانون هموفیلی ایران مرتبا وزارت بهداشت را به سستی در مورد این پرونده متهم می کند. در آخرین اظهارنظر ها، دکتر کامران باقری لنکرانی، وزیر بهداشت اعلام کرد اظهارنظر های نسنجیده بعضی افراد ما را از کار دقیق حقوقی در سطح بین الملل بازمی دارد.

دکتر روزبه بخیت
روزنامه سلامت www salamat ir