آن دم که دمت سخت شود

بیش از 22 میلیون نفر از مردم آمریکا از بیماری آسم رنج می برند و آسم یکی از شایع ترین بیماری های مزمن دوران کودکی است. آسم کنترل نشده فعالیت های روزمره مانند کار، درس خواندن در مدرسه و خواب را مختل می کند، اما مهم ترین نکته آن است که سالانه بیش از 5 هزار مرگ در نتیجه آسم رخ می دهد، بنابراین هرگونه سرمایه گذاری در یافتن داروهای جدید و موثر برای درمان آسم، ارزشمند است...  
● داروهای سریع الاثر
از آنجا که آسم بیماری است که شروع ناگهانی دارد، داروهای سریع الاثر در انواع متعدد آن، برای کنترل حملات حاد تجویز می شود. داروهای بتا دو آگونیست کوتاه اثر، که اثر گشادکنندگی برونش ها را دارند، عضلات صاف مجاری تنفسی را شل کرده و در درمان مرحله یک آسم متناوب، انتخاب برتر هستند. به علاوه، در مورد اسپاسم برونش ناشی از ورزش، می توان با تجویز بتا دو آگونیست های کوتاه اثر (پانزده دقیقه پیش از شروع ورزش) از حملات پیشگیری کرد.
ترکیبات این گروه شامل آلبوترول، پیربوترول، لوالبوترول به شکل استنشاقی با قابلیت کنترل دوزاژ و آلبوترول و لوالبوترول به شکل محلول داخل دم یار هستند. به هر حال تجویز شکل خوراکی آگونیست های بتا دو سیستمیک و مصرف مرتب داروهای بتا دو آگونیست کوتاه اثر استنشاقی به دلیل افزایش خطر بروز عوارض ناخواسته و ناکارآمدی آن در کنترل آسم، توصیه نمی شود، بنابراین تجویز داروهای بتا دو آگونیست کوتاه اثر بیش از دو روز در هفته برای برطرف کردن علایم، به جز در برونکواسپاسم ناشی از ورزش، اغلب با کنترل ناکافی آسم همراه بوده و در اغلب موارد نیاز خواهد بود که داروهای طولانی اثر نیز اضافه شوند. باتوجه به قابلیت کورتیکواستروییدهای سیستمیک خوراکی (مانند پردنیزون، متیل پردنیزولون و پردنیزولون ) در مهار التهاب سلول های مهاجر و فعال، کاهش حساسیت بیش از حد مجاری تنفسی و مهار واکنش تاخیری به آل رژی، می توان این گروه داروها را در بیمارانی که مبتلا به حملات متوسط تا شدید آسم با وجود مصرف داروهای سریع الاثر یا طولانی اثر هستند، تجویز کرد.
داروهای ضد التهاب می توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند و بهبود علایم را تسریع بخشند. همچنین از عود بیشتر حملات جلوگیری نمایند. حاصل چنین روندی، کاهش تعداد دفعات مورد نیاز مراجعه به اورژانس های بیمارستانی است. در مورد کورتیکواستروییدها، در صورتی که درمان تنها برای یک دوره، آن هم برای کمتر از دو هفته ادامه داشته است، نیازی به کاهش تدریجی دارو نخواهد بود.
● کوتاه مدت یا طولانی مدت
در دوره های درمانی کوتاه مدت در مقایسه با داروهای درمانی طولانی مدت، احتمال بروز عوارض ناخواسته دارویی به دنبال مصرف روزانه کورتیکواستروییدهای خوراکی برای برطرف کردن سریع علایم، بیشتر است. مصرف دوره های کوتاه مدت کورتیکواستروییدها به تحریک گوارشی، گرگرفتگی صورت، تحریک اشتها، افزایش وزن، سردرد، تغییرات خلق، هیپرگلیسمی ، افزایش گلبول های سفید خون و هیپرکالمی منتهی می شود. با وجود این عوارض ناخواسته، به تازگی خطرات احتمالی تجویز کورتیکواستروییدهای سیستمیک را با درنظر گرفتن فواید آنها پذیرفته اند. کنترل مناسب آسم در طولانی مدت، از تشدید بیماری و نیاز به کورتیکواسترویید پیشگیری کرده و در نتیجه، احتمال بروز عوارض جانبی متعاقب مصرف آن را کاهش می دهد.
● داروهایی برای کنترل طولانی مدت
مصرف روزانه داروهای با قابلیت کنترل طولانی مدت آسم برای کنترل و خاموش نگه داشتن آسم پایدار، ضروری است. داروهای مورد استفاده در کنترل طولانی مدت آسم به دو گروه گشادکننده های برونش و ضدالتهاب ها تقسیم می شوند.
داروهای گروه ضدالتهاب عبارت اند از کورتیکواستروییدهای استنشاقی، ضد لوکوترین ها، کرومولین سدیم و ندوکرومیل (Nedocromil). گشادکننده های برونش شامل داروهای بتادوآگونیست طولانی اثر و متیل گزانتین ها هستند. هم چنان که شدت آسم از آسم متناوب به آسم پایدار افزایش می یابد، داروهای با قابلیت کنترل طولانی مدت برای کنترل بیماری و به حداقل رساندن علایم به رژیم دارویی بیمار اضافه می شود. نکته مهمی که باید به یاد داشته باشید آن است که اغلب فواید مثبت درمان با داروهای با قابلیت کنترل طولانی مدت، طی هفته های اول و دوم شروع درمان مشاهده نمی شود.
کورتیکواستروییدهای استنشاقی تقریبا موثرترین داروها برای کنترل طولانی مدت آسم در تمامی مراحل آسم پایدار هستند. آنها آسیب را کاهش داده و خطر وقوع حمله را به حداقل می رسانند. دوز روزانه اندک کورتیکواستروییدهای استنشاقی برای افزودن به رژیم درمانی بیماری که شدت بیماری اش از شکل متناوب به آسم پایدار خفیف پیشرفت کرده، مطلوب است.
انواع کورتیکواستروییدهای استنشاقی مورد استفاده در این زمینه عبارت اند از: اسپری بکلومتازون، داروی بودزوناید (Budesonide)، داروی فلونیزولاید، فلوتیکازون، مومتازون و تریامسینولون. کاربرد کورتیکواستروییدهای استنشاقی با عوارض جانبی متعددی مانند تنگی نفس و عفونت های قارچی دهانی- حلقی مانند کاندیدیازیس همراه است. این عوارض را می توان با تشویق بیمار به استفاده از دم یاری که دوز مصرفی را به دقت اندازه گیری کرده و در هر بار استفاده، به دقت شسته و خشک می شود، کاهش داد.
در مورد بیمارانی که در آنها تجویز دوز اندک کورتیکواستروییدهای استنشاقی برای کنترل علایم کافی نیست، می توان دوز متوسط یا بالای آنها را شروع کرد، البته افزایش دوز کورتیکواسترویید استنشاقی ممکن است بیمار را در معرض خطر مواجهه با عوارض جانبی مصرف طولانی مدت کورتیکواستروییدها قرار دهد. عوارض مصرف طولانی مدت کورتیکواستروییدهای خوراکی سیستمیک شامل سرکوب آدرنال، پوکی استخوان و کاتاراکت هستند.

دکتر شیرین میرزازاده
هفته نامه سپید