با قلب خود چه می کنیم؟

در سال 1910، 10 درصد مرگ ومیرها در دنیا به علت بیماری های قلبی و عروقی بوده است، اما این وضعیت در سال 2000 به 50 درصد رسید و پیش بینی شده است این آمار در سال 2020 به 75 درصد مرگ و میرهای شایع در جهان برسد. در حال حاضر، یک سوم از مرگ ومیرهای شناخته شده انسان به علت بیماری های قلبی است و 50 درصد از کسانی که دچار سکته قلبی می شوند، پیش از رسیدن به بیمارستان جان خود را از دست می دهند. در ایران نیز بیشترین میزان مرگ ومیر در گروه سنی بالغان کشور مربوط به بیماری های قلبی و عروقی است.  
قلب، یکی از مهم ترین و کلیدی ترین اعضای بدن انسان است؛; ولی متاسفانه افزایش بیماری های قلبی گریبانگیر بسیاری از کشورهای جهان شده است. این بیماری در راس بیماری های کشنده در سطح جهان قرار دارد. این روند فزاینده به گونه ای است که پیش بینی می شود تا سال 2020 میلادی میزان بروز بیماری های قلبی به مرز بحران خواهد رسید. این بیماری ها علاوه بر افزایش آمار مرگ ومیر، بار اقتصادی و اجتماعی سنگینی را نیز بر جوامع تحمیل می کند.
بیماری ها به عنوان یک معضل جدی در کشور مطرح هستند. نزدیک به 40 درصد علت فوت جوانان در کشور به دلیل بیماری های قلبی و عروقی است و این آمار بسرعت در حال افزایش است. البته موضوع وقتی بیشتر نگران کننده می شود که بدانیم سن ابتلا به بیماری های قلب و عروق در ایران، 7 تا 10 سال جوان تر از دیگر کشورهای دنیاست.
شیوع بیماری های قلب و عروق طی سال های گذشته در کشور ما، روند صعودی داشته است.
آماری که بتازگی از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انتشار یافته نشان می دهد بیشترین عامل عمده مرگ ومیر در کشور، بیمارهای قلبی و عروقی است و روزانه 317 نفر به علت این بیماری، جان خود را از دست می دهند؛; البته این مشکل مختص ایران نیست. سالانه 15 تا 17 میلیون نفر به علت بیماری های قلبی و عروقی در جهان می میرند.
بر اساس آمار، بیش از 2 میلیون نفر از مردم کشورمان مبتلا به بیماری عروق کرونر هستند. سالانه به ازای هر 30 نفر از این تعداد مبتلایان یک سکته قلبی اتفاق می افتد.
میانگین سن بیماران که تحت عمل قلب باز یا بالن آنژیوگرافی قرار گرفته اند 55 سال است، در حالی که این سن در دیگر کشور ها 10 سال بالاتر است.در کشورهای پیشرفته، بیماری های قلبی و عروقی علت شایع مرگ ومیر هستند، اما به د لیل پیشگیری اولیه و ثانویه، سن ابتلا به آن بالاتر از کشور ماست.
● قلب شکسته زنان
به دنبال مطالعه ای از جامعه قلب آمریکا در سال 1997، مشخص شد تنها 30درصد از خانم ها از این مساله که بیماری قلبی و سکته، خطرناک ترین تهدید برای سلامت آنهاست، آگاه بودند. خانم ها اغلب به آن شکلی که مردان تجربه می کنند، حمله قلبی را تجربه نمی کنند. علایم بیماری در خانم ها می تواند خفیف تر باشد مثل کوتاه شدن نفس ها بدون هیچ گونه دردی در قفسه سینه. برخی از آنها ناگهان احساس بی رمق شدن همراه با کمترین فعالیت و ناتوانی را تجربه می کنند. درد اغلب در قسمت چپ و پایین قفسه سینه است و با یک مشکل معدی اشتباه می شود و از آنجا که علایم در خانم ها کمتر قابل مشاهده هستند، بیشتر خانم ها مدت زمان زیادی را تا درمان سپری و صبر می کنند.
تا زمانی که تشخیص بیماری قلبی در خانم ها سخت است، درمان آن هم سخت تر می شود و پیشگیری، کلیدی برای حفظ حیات بیشتر خانم هاست. لازم است خانم ها به عوامل خطرساز بیماری های قلبی نگاه دقیق تری داشته باشند. اگر آنها سطوح کلسترول یا فشار خون خود را ندانند، لازم است به پزشک مراجعه کنند.
● مراجعه دیرهنگام
علایم بیماری های قلبی در بسیاری از موارد دیر ظاهر می شوند و نداشتن علامت، دلیل بر سلامت قلب نیست.
اولین گام برای داشتن یک قلب سالم شناخت عوامل خطری است که قلب را تهدید می کند. بعضی عوامل خطر مانند سیگار کشیدن، مشخص هستند؛; اما عوامل دیگر مانند فشار خون و کلسترول خون بالا معمولا علایم واضحی ندارند و نیاز به سنجش دارند. بنابراین برای آن که مشخص شود فرد تا چه اندازه در معرض خطر بیماری های قلبی قرار دارد باید به پزشک مراجعه کند.
در سنین بالا برای اطمینان از سلامت قلب، حداقل باید سالی یک بار به پزشک مراجعه کرد. هزینه بالای خدمات درمانی، پوشش ضعیف بیمه و انتظار طولانی برای ملاقات پزشکان در مراکز وابسته به بیمه از عوامل بازدارنده برای مراجعه افراد جامعه به مراکز درمانی هستند. در صورت برطرف شدن این موانع و اطلاع رسانی مناسب، به طور قطع مردم بیشتر به مراکز درمانی مراجعه می کنند و در صورت وجود بیماری در مراحل ابتدایی می توانند جلوی آن را بگیرند.
● روزی برای قلب ها
به علت اهمیت موضوع و ضرورت جلب توجه مسوولان در برنامه ریزی برای پیشگیری از بروز این بیماری ها، اطلاع رسانی مناسب به افراد جامعه و مبارزه همه جانبه با عوامل خطرساز این بیماری، از سال 1991 از سوی فدراسیون جهانی قلب و با این نگرش که تمام کشورهای عضو این فدراسیون می توانند به ریشه کنی همه گیری جهانی بیماری های قلبی و عروقی کمک کنند، روز 3 مهر برابر با 25 سپتامبر از سوی سازمان بهداشت جهانی و فدراسیون جهانی قلب به عنوان روز جهانی قلب اعلام شده است.
● قلب و دود
به گفته متخصصان، سیگار یکی از عوامل اصلی بروز بیماری های قلبی در افراد است. آمارها نشان می دهند؛; 20 درصد مردم جهان سیگاری هستند و تاکنون جمعیت سیگاری های جهان به بیش از یک میلیارد و 300 میلیون نفر رسیده است.
این در حالی است که از یک سو بیماری های قلبی، اولین علت مرگ ومیر در جهان عنوان می شوند و از سویی دیگر، روزبه روز بر شمار افراد مبتلا به سیگار افزوده می شود؛; به طوری که روزانه 90 هزار نوجوان و جوان در جهان شروع به سیگار کشیدن می کنند.
نقش موثر سیگار در بروز بیماری های قلبی در شرایطی است که براساس آمار در 2 سال گذشته، مصرف سیگار در کشور 10 درصد افزایش یافته است.
از سوی دیگر، آلودگی هوا از عوامل زمینه ساز بروز بیماری های قلبی است و آلودگی هوا تا 13 درصد احتمال ایجاد بیماری های قلبی را افزایش می دهد. آلودگی های موجود در هوا نه تنها بیماری های قلبی را تشدید می کنند؛; بلکه موجب بروز این بیماری ها نیز می شوند.
از سوی سازمان بهداشت جهانی، پیشگیری از حملات قلبی و ممانعت از گسترش مصرف سیگار و دخانیات در دستور کار است و رسیدن به جامعه بدون دود به عنوان یک آرمان برای آینده دنیا ترسیم شده است.
● فشار خون بالا
فشار خون بالا اغلب به عنوان قاتل خاموش نامیده می شود، چون معمولا علامتی ندارد. در نتیجه مردم به آن توجه نمی کنند تا این که به طور جدی بیمار شوند.
فشار خون بالا از مهم ترین عوامل خطرساز برای بیماری قلبی است. 35 درصد جمعیت کشور های در حال توسعه و صنعتی از فشارخون بالا که یک فاکتور مهم در بروز بیماری قلب است، در رنج بوده و 25 درصد آنان از بیماری خود بی اطلاع هستند و 50 درصد مبتلایان هرگز درمان صحیح نشده اند.
نتیجه یک مطالعه در تهران نشان داد 20 درصد از جمعیت بالای 20 سال، بیماری فشار خون دارند. اگر فشار خون بالا داشته باشید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی هستید. با شروع 55 سالگی، احتمال ابتلا به فشار خون بالا در زنان زیاد است. اگر فشار خون شما بالاست، نیاز به اقداماتی برای کنترل آن دارید. فشار خون بالا را می توان با اصلاح شیوه زندگی و استفاده از دارو کنترل کرد.
● اهمیت بیماری های غیرواگیر
به علت شرایط خاص کشور در دهه های گذشته، تمامی سعی مسوولان سلامت کشور در مهار بیماری های واگیردار بوده است؛; اما با بهبود وضع سلامت جامعه اولویت نظام سلامت از بیماری های واگیر که منشأ; میکروبی و ویروسی دارند، به سمت بیماری های غیرواگیر که منشا رفتاری دارند، تغییر یافت. این بیماری ها قابل ریشه کنی نبوده و فشار آنها روی سیستم خدمات بهداشتی و درمانی همواره وجود دارد، لذا با به کار بستن راهکار های موثر می توان فشار آن را تعدیل کرد و زندگی ایمن و عاری از دغدغه را برای مردم فراهم نمود. تغییر زندگی از شکل سنتی به مدرن یکی از عوامل اصلی بیماری های مزمن و غیرواگیر است. این بیماری ها کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد و سالانه هزینه های سنگینی از نظر اقتصادی، بهداشت درمان و اجتماعی به جوامع مختلف تحمیل می کند.
نظام مراقبت بیماری های غیرواگیر در کشور در سال 83 طراحی شده و اولین مطالعه کشوری روی 87 هزار نفر در مناطق شهری و روستایی از نظر عوامل خطرساز این بیماری ها (کلسترول، قندخون، فشارخون و نمای توده بدنی) صورت گرفته است.
اما کاهش بار بیماری های غیرواگیر به آسانی و در کوتاه مدت امکان پذیر نیست و هر اقدامی که صورت می گیرد، سال ها بعد ثمراتش مشاهده می شود. اطلاعات نشان می دهد کشور هایی که یک برنامه ریزی موفق انجام داده اند، توانسته اند به مرور زمان بار بیماری های غیرواگیر را کم کنند. پیشگیری از این بیماری ها نه تنها منجر به افزایش طول عمر بیماران و افزایش طول عمر توام با سلامت آنان می شود؛; بلکه فواید زیاد دیگری هم برای خانواده ها و اقتصاد کشور دربردارد. بیماری های قلب و عروق، یکی از این بیماری های غیرواگیر است که مورد توجه زیاد قرار گرفته است.
● هزینه های بالا
بیماری های قلبی علاوه بر مشکلاتی که برای سلامت جامعه ایجاد و رتبه اول مرگ ومیر را کسب می کنند، در تحمیل هزینه های اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم و ناتوانی افراد سازنده جامعه نیز رتبه بالایی دارند. هرکس دفترچه بیمه ای در دست دارد، در اولین فرصت به متخصص و فوق تخصص مراجعه می کند و انتظار دارد موثرترین و گران ترین دارویی را که دفترچه، یا جیب او توان پرداختش را دارد، دریافت کند تا با کمک آن عمر خود را طولانی کند. البته هزینه های دارو، آزمایش های مختلف، بستری شدن و جراحی، تنها قسمتی از هزینه هایی است که به جامعه تحمیل می شود. هزینه های غیرمستقیم عدم حضور یا حضور موثر افراد، در محل کار یا کاهش کیفیت کار آنها نیز باعث تحمیل هزینه های بسیار هنگفتی به جامعه می شود. قلب و عروق با دارو قابل درمانند و 25 درصد از این بیماران نیازمند اعمال جراحی باز هستند.
براساس آمار های موجود در اتحادیه اروپایی به ازای هر شهروند در سال 2003، 230 یورو برای درمان بیماری های قلبی و عروقی بیماری ها هزینه شده است. این بیماری ها با مختل کردن زندگی 4/4 میلیون نفر، یک درصد شهروندان اتحادیه اروپایی را درگیر کرده اند.
● جدی بگیرید
معمولا درد قلبی در افراد به صورت درد مبهم یا احساس فشار، سنگینی، سفتی، فشردگی یا خفگی بیان می شود تا درد واضح و اغلب به صورت احساس ناراحتی است تا درد و در صورت شدید بودن بیمار درد را به صورت خردکننده، فشارنده و له کننده توصیف می کند که نفس فرد را تنگ کرده و او را از ادامه فعالیت بازمی دارد. کیفیت این درد بیشتر فشارنده است تا سوزشی یا تیز.
اگر کسی به طور ناگهانی دچار درد قلبی شود، در هر صورت بهتر است دراز بکشد و فعالیت خود را قطع کند و استراحت مطلق داشته باشد. در صورت داشتن قرص زیرزبانی نیتروگلیسیرین یک یا چند عدد از آن تا زمان قطع درد استفاده شود و بیمار بسرعت به اورژانس قلب ارجاع داده شود. اگر هرگونه علامتی از حمله قلبی دارید، فورا کمک پزشکی بخواهید. در هر صورت دردهای ناحیه قفسه سینه را جدی بگیرید. برای پیش بینی احتمال رخداد حوادث قلبی، معیارهای مشخصی وجود دارد که با مراجعه به پزشک می توانید بفهمید آیا مشکل قلبی وجود دارد یا خیر.

علی اخوان بهبها
روزنامه جام جم