بیماریهای ژنتیکی شبکیه

● درمان بیماریهای ژنتیکی شبکیه:  
اگر چنانچه وسیله یی داشته باشید و قطعه یی از آن خراب شود آیا آن قطعه از دستگاه خود را تعویض می کنید؟
آیا راهی برای ثبات جریان آب وجود دارد؟
در 25 سال گذشته ژنتیک دانها تلاش کرده اند تا جواب اینگونه پرسش ها را بدهند.
در واقع جواب بستگی به یافتن ژنها و بررسی آنها دارد. باید آنها را رمزگشایی نمود و نقش آنها را در دستگاه بینایی روشن نمود. در 15 سال گذشته بیش از 500 نوع ژن مسوول بیماریهای چشمی مشخص گردیده است.
به علاوه درمان خصوصاً; براساس پاتوفیزیولوژی بیماریهای ژنتیک در دوران کودکی و تستهای مربوطه استوار است. تأ;یید تشخیص در سطح ملکولی با جداسازی ژنهای مسوول از سایر ژنها که بیماری مشابه ایجاد می کنند، توانایی تست هم نژادی و تسکین هیجانات فامیلی و شناسایی حاملان ژن که بدون تعصب بوده مورد مشاوره قرارگیرد.
● انتقال ژن:
ابتدا سگ، حالا انسان، چندین سال قبل انتقال ژن در سگ گله به صورت آزمایشی انجام شد و این جهش ژنی را با نام (RPE65) Retinal Pioment Epithelium 65 که یکی از علل بیماری مادرزادی Leber (LCA) در انسان است مشخص گردید.
LCA گروه نادری از بیماریهای ارثی است که همراه با کاهش دید از بدو تولد و تغییرات گوناگون شبکیه که گاهی همراه با نیستاگموس ،ترس نور، آب مروارید و یا سایر مشکلات است تظاهر می کند.
RPE65 یکی از ژنهای 121 CA مشخص شده بود که در 70% موارد LCA دیده می شود و مسوول 20% از LCA فامیلی CEP 290 می باشد.
با استفاده از بُردار آدنو ویروسی تغییر شکل یافته، محققان RPE6S چندین میلیون الگو از ژنهای طبیعی در چشمان توله سگ استخراج کردند. یک سری بیماریهای چشمی مشابه در انسان و پستانداران وجود دارد که البته در انسان به شکل نابینایی بروز می کند. در حال حاضر دربیمارستان مورفیلد لندن و دانشگاه پنسیلوانیا در حال انتقال ژن روی چندین بیمار هستند و این اولین اقدام ژن درمانی انسانی در بیماریهای توارثی چشم می باشد.
انتقال ژن در چشم مزایای فراوانی دارد و نه تنها در درمان RPE در LCA بلکه حتی در درمان فتورسپتورها مؤ;ثر است قرار دادن آن بین شبکیه و RPE سبب قرار گرفتن ویروس به راحتی در RPE می شود. ایزولاسیون شبکیه مزایای خاص خود را دارد. جریان خون شبکیه محیط حفاظتی امنی را فراهم کرده که حامل به سرعت نمی تواند آن را خنثی سازد به علاوه چشم توسط لایه ی اسکلرا به خوبی ایزوله می شود.
● غلیظ سازی:
به حجم کوچک چشم سبب تغلیظ شدید ویروس در محل تزریق می شود و در مقایسه با خون، مغز استخوان، کبد و مغز یا مایع مغزی نخاعی که مقادیر زیادی ویروس نیاز داشته و خطر انتشار به سایر ارگانها را دارد زیاد دلخواه نیست.
▪ شرح حال:
استفاده از روشهای معتبر ابزرواسیون مانند الکترو رتینوگرافی، برای ارزیابی اثرات درمانی در طول مدت درمان روشی نسبتاً; آسان است.
چالش در جابجایی ژن در بیشتر بیماریهای چشمی وجود دارد برای مثال غالب دیستروفی های شبکیه در ناحیه یی غیر از اپی تلیوم پیگمانته شبکیه بوده یا به عبارتی دیگر رساندن پیام به طرف سلولها به مراتب مشکل تر است. گاهی بعضی بیماریهای چشمی ناشی از ژنهای بزرگ بوده مانند بیماری استارگارد.
دربیماری استارگارد یک ژن عظیم الجثه در کار بوده و هیچکدام از حامل های ویروس معمولی قادر به نگهداری آن نیستند و گوی پرتاب کننده قادر به ورود در تمام ژن نمی باشند. بیماری استارگارد ناشی از جهش بیهوده ی ژنی نبوده که بتوان با جابجایی ژن کارآمد جانشین شود. در عوض ژن بیماری استارگارد پروتیین غیرطبیعی تولید می نماید که هدف درمان قرار می گیرد: یکی از مراکز ژن درمانی، تولید Star Gene و جابجایی و درمان بیماری استارگارد و همچنین سایر بیماریهای مخرب شبکیه را مورد مطالعه قرار داده است.
● نظری به سایر پیشرفت ها:
از هنگام وعده های درمانی بن یاخته ها (سلولهای بنیادین) که همراه با افتراق در سلولهای فتورسپتور و RPE بود تا پتانسیل درمانی داروهای گلوکوم (دورزولامید) در تغییر شکل برخی از زنجیره ی X، رتینوسکیزیس جوانان و ترجمان آزمایشگاهی آن به شکل بالینی، هیجان انگیز و پر زحمت است.
کشف اخیر مجموعه ی پلی مرفیسم چند ژنتیکی همراه با AMD، محققان را به مسیر تازه یی راهنمایی کرد که روی سیستم ایمنی تمرکز داشت تا بر ژنهای موثر بر زوال شبکیه توجه کنند. درک گونه های ژنتیک که کدامیک از بیماران به طرف نوع پیشرفته ی AMD سیر می نمایند، امکان غربالگری هدف و نظارت دقیق تر بر افرادی فراهم آورد که تغییر عادت داده اند مانند عادات سیگار کشیدن، کنترل وزن و محدودیت دریافت چربی های اشباع شده. شناسایی ژن از نظر کمک در پیشگیری هم مفید است. شناسایی ژن در استرابیسم ممکن است ما را به هم نژاد نژادهای اولیه راهنمایی کرده و با تجویز عینک و تحت نظر قرار دادن آنها می توان از پیشرفت تنبلی و اختلال دید دو چشمی جلوگیری کرد.
هر چقدر پیشرفتهای درمانی ژنتیکی بیشتر شود، نقش چشم پزشکان در تشخیص بیماریها مهمتر می شود.
در واقع ظرف زباله استحاله های شبکیه تحت عنوان دژنرسانس شبکیه بوده و جواب چشم پزشک هم: متأ;سفم کاری نمی توان کرد می باشد.
● پیام امید:
حالا می توان گفت که پسر شما موتاسیون CRX داشته که تیپ 1 تا12 از LCA است امیدواریم در سالهای آینده، درمانی برای موتاسیون CRX پیدا کرده و بتوانیم شدت اختلال بینایی را در پسر شما کم کنیم؛; صادقانه صحبت کردن راجع به درمان، خود تشخیص دقیقی است.
یا مانند عدم تشخیص یا بد تشخیص دادن RP (شب کوری) LCA، سندرم Usher و باروت بیدل سندرم همچنین بیماریهای متابولیک مانند Refsum را به عنوان R.P تشخیص می دهند.
بیمار با RPE6S شاید توسط چشم پزشک عمومی تشخیص LCA داده شود چرا که تصویر یک کودک کاملاً; نابینا است ضرورت دارد که مشخص شود آیا با یک مشکل چشمی و یا یک بیماری عمومی که تظاهرات چشمی دارد روبرو هستیم.
مخصوصاً; در سندرمهایی مانند باروت بیدل که علایم متعددی مانند چاقی، عقب ماندگی ذهنی، بیماری کلیه، آتاکسی، پلی داکتیلی،آسم و مشکلات گفتاری همراه است باید به کل بدن بیمار نگاه کرد و نه فقط چشم او مثلاً; در همین سندرم باروت بیدل، اختلال گفتاری آنقدر مشخص است که تشخیص را آسان می کند.
تکنولوژی پیشرفته DNA که جهش های ژنی را بررسی می نماید بسیار آسان در دسترس می باشد.
این تست ها در 24 مورد بیماری ژنتیکی چشمی کاربرد دارند که در حال افزایش است.

دکتر محمدحسین کوچک زاده چشم
هفته نامه پزشکی امروز