آموزش و پرورش در بلژیک

آموزش و یا تحصیلات اجباری در کشور بلژیک دوازده سال است و از شش تا هجده سالگی به طول می انجامد. این دوره تحصیلی تا پانزده سالگی اجباری است و دانش آموزانی که حداقل نخستین دوره دو ساله مقطع متوسطه را تکمیل کنند و یا مایل به ادامه آن تا سن هجده سالگی نباشند، می توانند از طریق آموزش اجباری پاره وقت به این کار مبادرت کنند. همچنین دانش آموزانی که دوره سه ساله آموزش متوسطه را تکمیل نکرده باشند موظف هستند تا سن شانزده سالگی در دوره تحصیلات اجباری تمام وقت شرکت کنند. نوع اول یا آموزش جدید متشکل از آموزش متوسطه در دو سطح بوده که به چهار رشته تحصیلی عمومی. فنی، حرفه ای و هنری و دو شاخه اصلی تقسیم می شود که یکی از این شاخه ها به آموزش عالی و دیگری به اشتغال ختم می شود.  
نوع دوم یا آموزش سنتی مربوط به مقطع متوسطه در دو سطح سه رشته عمومی، فنی و حرفه ای است. آموزش نوع اول تقریباً در تمامی مدارس فرانسه زبان وآلمانی زبان رواج دارد.آموزش نوع اول وآموزش نوع دوم درجامعه هلندی زبان کشور بلژیک توسط یک ساختار متحدالشکل جایگزین شده اند. برای ورود به دانشگاه باید دانش آموز در دوره یک ساله پیش دانشگاهی شرکت کند. همچنین چنانچه دانش آموز مایل به ورود به بازار اشتغال باشد موظف است بعد از شش سال تحصیلی در دوره متوسطه در یک دوره یک ساله تخصصی و یا فوق العاده شرکت کند. آموزش پاره وقت یا مستمع آزاد مختص افراد شش تا پانزده ساله بوده و تنها برای آخرین سال دوره تحصیلات اجباری در دسترس است. سال اول این دوره 360 ساعت و سال های بعد 240 ساعت است.آموزش نظری کارآموزان به همین ترتیب در سال اول آموزش پاره وقت 360 ساعت و در سال های بعدی 240 ساعت به طول می انجامد.
● آموزش پیش دبستانی
حضور در دوره آموزش پیش دبستانی برای کودکان اختیاری و این دوره مختص کودکان سنین (دو نیم تاشش) ساله است. این دوره آموزشی کاملاً رایگان و نرخ شرکت کودکان سه ساله92 درصد، کودکان چهار ساله 97 درصد و کودکان پنج سال به بالا صددرصد است.
همانگونه که از نام این دوره پیداست، دوره آمادگی برای آموزش ابتدایی به شمار می رود.
● اهداف آموزشی
از جمله اهداف کلی آموزش پیش دبستانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
▪ پرورش خلاقیت های ذهنی و تعادل فیزیکی کودکان.
▪ پرورش مهارت های فکری کودکان.
▪ پرورش مهارت های ارتباطی و گفتاری کودکان.
▪ پرورش استقلال و خلاقیت کودکان.
در ایالت فلاندر مدارس پیش دبستانی استثنایی ویژة کودکان عقب مانده ذهنی وجسمی نیز وجود دارد. مدارس پیش دبستانی مختلط و در بیشتر موارد در یک مدرسه ابتدایی هستند. در بیشتر مدارس پیش دبستانی براساس وسعت مدرسه، کودکان در سه گروه سنی طبقه بندی و هر گروه به دست یک مربی سپرده می شود. سال تحصیلی مدارس پیش دبستانی مانند مدارس ابتدایی است. در این قبیل مدارس ارزیابی عمدتاً براساس مشاهدات مربی صورت می گیرد و کودکان به طور خودکار به کلاس بالاتر ارتقا می یابند. مراکز مشاوره همگام با یک تیم آموزشی میزان پیشرفت کودکان را مورد بررسی قرار می دهند.
در جامعه فرانسه زبانان کشور بلژیک آموزش پیش دبستانی یکی از اجزا ثابت و انفکاک ناپذیر نظام آموزشی است آموزش پیش دبستانی اختیاری، آزاد به صورت مختلط بوده ومختص کودکان سنین(دو نیم تاشش) ساله ـ و در بعضی از موارد استثنایی هفت ساله ـ است.
آموزش پیش دبستانی درکودکستان ها ـ که به مدارس ابتدایی وابسته است ـ ارایه می شود.
در هر شبکه آموزشی جامعه فرانسه زبانان کشور بلژیک، کودکستان ها حضوری فعال دارند. دربیشتر موارد کودکستان ها بنا به اندازه خود و براساس سن کودکان کلاس بندی شده ولی در برخی از مناطق روستایی که تعداد کودکان برای گروه بندی آنان براساس جدول سنی ویژه این دوره کافی نیست.
از الگوی خانوادگی یا همان مختلط استفاده می شود. در مدارس پیش دبستانی برای تشویق کودکان به رشد و پیشرفت روانی، جسمی، هنری، زبانی و عقلانی و اجتماعی از فعالیت های متنوع استفاده می شود.
دردوره پیش دبستانی هیچگونه ارزشیابی رسمی صورت نمی پذیرد و کودکان به طور خودکار به کلاس بالاتر می روند.
هر هفته تحصیلی مدارس پیش دبستانی متشکل از حدود پنج شیفت صبحگاهی و چهار شیفت عصرگاهی است و بعد از ظهرهای روزهای چهارشنبه کودکان آزاد هستند. سال تحصیلی مدارس پیش دبستانی از اول سپتامبر آغاز و در 30 ژوین به پایان می رسد. علاوه بر تعطیلات رسمی سنتی، مدارس پیش دبستانی یک هفته در ماه های فوریه و نوامبر در اعیاد کریسمس و عید پاک تعطیل هستند.
در بخش آلمانی زبان بلژیک، آموزش پیش دبستانی یا کودکستان یک بخش ثابت از نظام آموزشی است. این دوره آموزشی کاملاً اختیاری و بدون هزینه و مختص بچه های سنین (دو نیم تاشش) سال است. کودکان سه ساله به بالا بیشترین حضوردراین دوره را به خود اختصاص داه اند که این میزان به 95 درصد بالغ می شود.
آموزش پیش دبستانی دارای یک عملکرد اجتماعی ویژه بوده وبرای ورود به آموزش ابتدایی یک دوره آمادگی محسوب می شود.
کودکان در کودکستان ها زیرنظر مربیان مهد کودک قرار می گیرند. هر مربی مهد کودک عهده دار یک کلاس از کودکان است ولی دربرخی مواقع بنا به مقررات داخلی مهدکودک، مربیان کلاس های مختلف با یکدیگر همکاری می کنند. جدول زمانی کودکستان ها تغییرپذیر است و هیچگونه آموزش رسمی به کودکان ارایه نمی شود.
البته کودکان دراین قبیل مراکز به انجام فعالیت های متنوعی نظیر فعالیت های هنری، ذهنی، زبانی، موسیقایی و علمی وادار می شوند. اما به آنان درس رسمی داده نمی شود. همچنین در این سطح هیچگونه ارزیابی تحصیلی و یا امتحان کتبی ازکودکان بعمل نمی آید و ارزیابی عمدتاً بر اساس مشاهدات مربیان مهد از عملکرد رفتاری کودکان صورت می پذیرد.
مراکز PMS همراه با تیم آموزشی مهدکودک میزان درجه بلوغ و رشد فکری و جسمی کودک را ارزیابی می کند. کودکان چهار روز و نیم در هفته به مهدکودک می روند و در سال اول کودکستان، چنانچه والدین آنها مایل باشند، می توانند در شیفت صبحگاهی به مهدکودک بروند.
طول دوره تحصیلی کودکستان همانند دوره تحصیلات پایه است که در آن دوماه تعطیلات تابستانی و دو هفته تعطیلات عید کریسمس وجود دارد.
● آموزش ابتدایی
از جمله مهمترین اهداف آموزش ابتدایی می توان از موارد زیر نام برد:
▪ توسعه فردی دانش آموزان در شناخت هویت خود
▪ سرعت بخشیدن به شکل گیری اجتماعی آنان
▪ مشارکت فعال در آموزش
▪ کمک به آنان در کسب دانش و مهارت ها،
▪ مبارزه با نابرابری ها در آموزش و پرورش
● ارزیابی تحصیلی
ارزشیابی به صورت مشاهده و آزمون است. میزان پیشرفت دانش آموزان بر اساس کارهای کلاسی آنان، تکالیف منزل و آزمون های معلم، که به طور مرتب به اجرا گذاشته می شوند، مورد بررسی و اندازه گیری قرار می گیرد. نتایج این ارزشیابی ها در کارنامه دانش آموزان تنظیم و به اطلاع خود دانش آموز و والدین او رسانده می شود. در پایان سال، معلم با استفاده از تمامی اطلاعات تصمیم می گیرد که دانش آموز آمادگی ارتقاء به پایه بالاتر را دارد یا ندارد.
در جامعه هلندی زبان بلژیک نیز آموزش ابتدایی ویژه کودکان سنین شش تا 12 سال بوده و به سه دوره دوساله تقسیم بندی شده است. این مقطع تحصیلی هیچگونه هزینه ای برای والدین دربرندارد. دانش آموزان دراین دوره تحصیلی به صورت مختلط در مدرسه حضور به هم می رسانند. البته در این بین مدارسی نیز وجود دارند که به صورت منفرد ـ دخترانه یا پسرانه ـ فعّالیّت می کنند.
کلاس های این دوره براساس سن دانش آموزان طبقه بندی می شود. در این مقطع نیز نسبت شاگرد / معلّم بر اساس نظام نسبت معلّم / زنگ تحصیلی تعیین می کنند. دانش آموزان پایه ابتدایی پنج روز در هفته در دو شیفت صبح و عصرـ به استثنای بعدازظهر چهارشنبه ـ به مدرسه می روندکه در مجموع سال تحصیلی آنان182 روز طول می کشد.
دانش آموزان مقطع ابتدایی 28 هفته در سال در زنگ های تحصیلی 50 دقیقه ای درکلاس های درس شرکت می کنند. سال تحصیلی پایه ابتدایی از اول ماه سپتامبر آغاز می شود و در30 ژوین به پایان می رسد. مدارس این مقطع سه بار - عید کریسمس، عید پاک، تعطیلات دو ماه تابستان و یک تعطیلی کوتاه مدت میان ترمی ـ تعطیل هستند.
● دوره های آموزشی
برنامه درسی مقطع ابتدایی متشکل از دروسی نظیر دین و اخلاق، مشاهده محیط زیست، زبان هلندی، ریاضیات، نقّاشی و رسم، کارهای دستی، تربیت بدنی، موسیقی و نوشتن است.
در شهر بروکسل آموزش زبان فرانسه در سال اوّل آزاد ولی از سال سوّم به بعد اجباری است ولی در دیگر مدارس فلاندری زبان فرانسه ممکن است از سال پنجم و ششم به بعد آموزش داده شود. دراین مقطع به دانش آموزان آموزش صحیح مصرف کردن نیز ارایه می شود.
● ارزیابی و تأیید مدارک تحصیلی
همانگونه که قبلاً نیز بدان اشاره شد، ارزشیابی زمینه ای است که درآن آزادی تعلیم و تربیتی تمامی کودکان توسط نهادهای سازمان دهنده آموزشی ضمانت شده است. به عبارت دیگر هر نهاد سازمان دهنده می تواند نوع و روش ارزیابی مورد دلخواه خود را با مّد نظر قراردادن دستورات و قوانین مربوطه انتخاب و به آن عمل کند. در طول سال تحصیلی معلّمان مقطع ابتدایی برای نظارت بر پیشرفت تحصیلی شاگردان خود در زمینه تکالیف شفاهی و کتبی از روش ارزشیابی مستمر بهره می گیرند. در پایان سال تحصیلی معلّم می تواند از دانش آموزان خود برای انجام ارزشیابی نهایی آزمون بگیرد. بعد ازاین مرحله معلم یا گروهی از معلمان با ارزیابی نتایج به دست آمده از آزمون ها و ارزشیابی های مستمر راجع به ارتقاء تحصیلی تک تک دانش آموزان تصمیم گیری می کند. این گروه علاوه بر موارد فوق الذکر، مهارت های تجزیه و تحلیلی، توانایی فکری، روحیه همکاری و مشارکت دانش آموزان را نیز در ارزشیابی نهایی خود مّد نظر قرار می دهند. همچنین،مدرسه با تنظیم کارنامه های تحصیلی، والدین دانش آموزان را به طور منظم ازپیشرفت تحصیلی و وضعیّت اخلاقی وانضباطی دانش آموزمطّلع می کند.
در مقطع ابتدایی دانش آموزانی که با مشکلات آموزشی مواجه باشند ازکمک یک معلم جبرانی بهره مند خواهند شد. دانش آموزان به محض اینکه دوره ابتدایی را با موفقیّت پشت سرگذاشتند، گواهینامه پایان دوره تحصیلات ابتدایی دریافت دارند. البته مدارس هم می توانند با رعایت قوانین و دستورالعمل های مربوطه این گواهینامه را صادر کنند و یا دانش آموزان را برای شرکت درامتحان جامع ایالتی ثبت نام کنند. این گواهینامه همچنین به دانش آموزانی اعطاء می شود که نتوانسته اند با موفقیّت دوره آموزش ابتدایی را تکمیل کنند، البته این به شرطی است که دانش آموز با موفقیّت سال اوّل دوره متوسطه و یا سال دوّم دوره آموزش حرفه ای راپشت سر گذاشته باشد.
در جامعه فرانسه زبان آموزش ابتدایی مختص کودکان شش تا دوازده ساله است. این دوره آموزشی 6سال به طول انجامیده و به سه دوره دوساله تقسیم بندی شده است آموزش ابتدایی درمدارس ابتدایی به دانش آموزانی ارایه شده و از نقطه نظر سازمانی مدارس ابتدایی به یکی از سه شکل زیر مشغول فعالیتند:
▪ مدارس ابتدایی مستقل
▪ مدارس ابتدایی وابسته به مدارس متوسطه
▪ مدارس ابتدایی وابسته به مراکز تربیت معلم
در جامعه فرانسه زبان بلژیک در راستای تدابیررسمی و قانونی و برای ایجاد فرصت های آموزشی برای آموزش دختران و پسران،آموزش ابتدایی هم اکنون به صورت مختلط اجرا می شود. البته هنوز هم چندین مدرسه منحصراً پسرانه و یا دخترانه وجود دارد که به بخش های مختلف اجتماع وابسته هستند.کلاس های دوره ابتدایی براساس سن دانش آموزان طبقه بندی می شوند.
دوره تحصیلی ابتدایی در دو شیفت صبحگاهی و عصرگاهی و به صورت پنج روز در هفته است و در مجموع 182روز در سال راشامل می شود.
در بلژیک برای ورود به دوره ابتدایی هیچگونه الزامات پذیرشی خاصی اعمال نمی شود وآموزش پایه ابتدایی برای دانش آموزان کاملاً رایگان است.
آموزش ابتدایی براساس تدابیرخاص ورسمی وبرای جلوگیری از هر گونه تبعیض آموزشی نسبت به پسران و یا دختران هم اکنون به صورت مختلط صورت می پذیرد.
در مقطع ابتدایی کلاس ها معمولاً بر اساس سن دانش آموزان سازماندهی می شوند.
درجاهایی که جمعیت دانش آموزی کم باشند ممکن است کلاس های این پایه یک دوره ویا بیشتر را پوشش دهند. هر هفته تحصیلی متشکل ازپنج روز صبح و ظهر وکل ایام تحصیلی سال 182 روز است.
● اصلاحات اساسی
ازسال1971 به این سو، مقطع ابتدایی درزمینه اهداف آموزشی، روش های تدریس ومحتوای درسی وارد یک دوره فرآیند اصلاحات اساسی شده اند.البته هنوز اصلاحات مورد نظر به تمامی مدارس ابتدایی کشانده نشده است وتعداد زیادی از مدارس این مقطع هنوز هم ازروش سنتی استفاده می کنند. به عنوان یک قاعده کلی، هدف اصلاحات معرفی درجات انعطاف پذیری بیشتر وبیشتر درآموزش، استفاده از روش های مخصوص یادگیری نوجوانان، وفق دادن آموزش ابتدایی با نیازهای متغیرروزوافزایش سرعت آهنگ یادگیری فردی درمیان نوجوانان تا حد ممکن است. دوره تحصیلات مقطع ابتدایی طوری طراحی و برنامه ریزی شده است که از طریق آن دانش آموزان به مهارتهای ابزاری نظیر تسلط کافی به زبان و ریاضیات دست یابند.
برنامه درسی دانش آموزان مقطع ابتدایی متشکل اززبان آلمانی،زبان فرانسه، مشاهده محیط زیست، آموزش جغرافیا،تاریخ وعلوم، ریاضیات، دین واخلاق، تربیت بدنی، موسیقی، صنایع دستی، هنروآموزش ترافیک و بهداشت است. درمقطع ابتدایی آموزش زبان فرانسه از سال اول اختیاری ولی از سال سوم اجباری است. وزیر آموزش جامعه آلمانی زبان کشور بلژیک تلاش های زیادی را به کار گرفته است تا آموزش زبان فرانسه وآموزش ضمن خدمت معلمان پایه ابتدایی به ویژه زبان فرانسه را بهبود بخشد.
درطول سال تحصیلی، معلمان برای نظارت بر روند پیشرفت تحصیلی شاگردان خود بر اساس تکالیف شفاهی وکتبی ومشق شب، از ارزیابی قاعده مند مداوم استفاده می کنند.
دراین روش، مهارت های تجزیه وتحلیلی دانش آموز، استقلال فکری، روح همکاری وعلاقه دانش آموز به انجام فعالیت های فوق العاده نیز مورد ارزیابی کامل قرار می گیرد.
● آموزش متوسطه
در جامعه هلندی زبان بلژیک، دوره مقدماتی متوسطه نیز مانند دوره ابتدایی جزو دوره تحصیلات اجباری به شمارمی رود.
دوره تمام وقت این مقطع تحصیلی ممکن است تا هجده سالگی و یا پانزده یا شانزده سالگی به طول انجامد. درحالیکه دوره پاره وقت آن تا هجده سالگی است.دانش آموزان باید قبل ازورود به این مقطع تحصیلی دوازده سال کامل سن داشته باشند.البته آنها می توانند با داشتن گواهینامه پایان دوره ابتدایی وارد دوره دو ساله اول متوسطه موسوم به دوره (A) شوند.
همچنین چنانچه دانش آموزی موفق به دریافت گواهینامه پایان دوره ابتدایی نشده باشد می تواند با رضایت والدین خود وبا مشاوره مراکز(pms) والبته به شرط این که شورای پذیرش کلاس دوره (A) موسوم به (Toelating Sraad) دراین باره نظرمساعدخود رااعلام کرده باشد، وارد دوره (A)متوسطه شود.علاوه براین،چنانچه دانش آموزی گواهینامه پایان دوره ابتدایی را دریافت نکرده باشد می تواند از دوازده سالگی وارد نخستین سال دوره (B) نیز شود.
همین امرراجع به دانش آموزانی که دارای گواهینامه پایان دوره ابتدایی هستند ولی صلاحیّت ورود به دوره (A) متوسطه راندارند نیزبه شرط رضایت والدین ومشاوره مراکز(PMS ) صدق می کند.چنانچه والدین رضایت داشته باشند و شورای کلاس نیزچنین پیشنهادی را کرده باشد، انتقال از سال اول دوره (B) به سال اول دوره(A)تا پانزدهم نوامبر و بالعکس تا پانزدهم ژانویه امکانپذیر است. ازآنجا که وجود دوساختار متفاوت درمقطع متوسطه باعث بروز شمارزیادی مسایل پیچیده بودجه ای، سازمانی و روانی شده بود به همین خاطر تصمیم گرفته شد به جای آن آموزش متوسطه نوع (یک) وآموزش متوسطه نوع (دو) با ساختار عمومی جدید جایگزین شود. درنتیجه یک چنین تصمیمی، از اوّل سپتامبرسال1989میلادی به این سو، تمامی مدارس هلندی زبان با سرعتی چشمگیر شروع به اقتباس آموزش سازمانی جدید کردند.
براساس قانون مصوب31جولای سال1990میلادی،ساختارجدیدآموزش متوسطه متشکل ازسه دوره دو ساله و دوره دوم و سوم به صورت چهار شکل متفاوت زیر قابل اجرا شد:
1) آموزش متوسطه عمومی(TSO)که بیشتربرجنبه های نظری آموزش تأکیدداشته ودانش آموزان را برای ورود به دانشگاه آماده می کند.
2) آموزش فنی متوسطه(TSO) که بیشتربرموضوعات فنی، نظری وعمومی تکیه داشته و درپایان دوره دانش آموز می تواند واردبازاراشتغال شده و یا تحصیلات عالیه خودرا ادامه دهد.
3) آموزش هنری متوسطه(KSO) که بیشتربا موضوعات هنری و عمومی سروکار داشته و در پایان دانش آموز می تواند بازاراشتغال یا تحصیلات عالیه را برگزیند.
4) آموزش حرفه ای متوسطه (BSO) که نوعی آموزش عملی مرکب ازمهارتهای ویژه همراه با آموزش عمومی بوده و دانش آموز می تواند یا به کارمشغول شده ویا به دانشگاه وارد شود.
● برنامه های آموزشی
هدف از برگزاری دوره نخست مقطع متوسطه فراهم سازی یک پایه عمومی فراگیر برای دانش آموزان است.
این دوره دانش آموزان را قادر می کند تا بر اساس توانایی ها و علایق شخصی خود وارد یکی از رشته های مختلف دوره دوم شوند. درسال اول، همه دانش آموزان از یک برنامه تحصیلی مشترک هفتگی متشکل از27 درس در موضوعاتی چون دین و اخلاق،زبان هلندی، زبان فرانسه، زبان انگلیسی، ریاضیات، تاریخ، جغرافیا، هنر، علوم، فن آوری و تربیت بدنی دنباله روی می کنند.علاوه براین،درخلال این دوره مدارس پنج زنگ تحصیلی خالی دراختیار دارندکه می توانند به دلخواه ولی درچارچوب قوانین مربوطه آن را به دروس دلخواه اختصاص دهند.
دردوره تحصیلات مقطع متوسطه فهرستی از کتاب های پیشنهادی دراختیار دانش آموزان قرار می گیرد ولی استفاده از آنها اجباری نیست و آنها می توانند کتاب های دیگری را درهمان زمینه به دلخواه خود انتخاب کنند.
البته یک چنین موضوعی در رابطه با موادآموزشی مورد نیاز معلمان برای تدریس نیز مصداق دارد.
● ارزیابی و تأیید مدارک علمی
درمقطع مقدماتی متوسطه، مهمترین ابزار ارزیابی شورای کلاس( Klas Seraad ) است که کمیته ای متشکل ازنمایندگان کادر اداری و آموزشی و مسیول آموزش گروه ویژه ای از دانش آموزان است.این کمیته با ارزیابی روندپیشرفت تحصیلی دانش آموزان،راجع به ارتقاء آنان به کلاس بالاتر وچنانچه لازم باشد، به صدور گواهینامه تحصیلی اقدام می کنند. شورای کلاس تصمیمات خود را دراین رابطه بر مبنای چندین فاکتور به شرح زیر اتخاذ می کند:
▪ وضعیت تحصیلی دانش آموز در سال گذشته.
▪ نتایج ارزیابی های مستمر شفاهی و کتبی.
▪ اطلاعات مرکز مشاوره.
در جامعه فرانسه زبان بلژیک آموزش متوسطه نظیر آموزش ابتدایی جزو دوره تحصیلات اجباری به شمار می رود.دوره تحصیلات اجباری تمام وقت دراین مقطع تا هجده یا سنین پانزده یا شانزده سالگی به طول می انجامد ولی دوره پاره وقت آن ممکن است تا هجده سالگی ادامه داشته باشد.برای ورود به مقطع متوسطه از دو رویکرد به شرح زیر استفاده می شود:
نخستین روش که82 درصد دانش آموزان ازآن استفاده می کنند، به دانش آموزان اجازه میدهد چنانچه گواهینامه CBEرا دراختیار داشته باشند به صورت خودکار وارد این دوره تحصیلی شوند.البته دانش آموزان دیگری که دوره شش ساله ابتدایی را پشت سرگذاشته ولی به هر نحوی موفق به دریافت گواهینامه پایان دوره نشده اند تحت یک سری شرایط خاص میتوانند وارداین دوره شوند.روش دوم که شامل 18 درصد ازدانش آموزان می شود، مختص دانش آموزانی است که 12 سال سن دارند وگواهینامه پاین دوره تحصیلات ابتدایی را دراختیار ندارند.
مدارس مقطع متوسطه معمولاًمختلط هستند و از دانش آموزان هیچگونه شهریه تحصیلی دریافت نمی کنند. کلاس های درسی براساس جدول سنی دانش آموزان ودربرخی ازمواقع براساس رشته تحصیلی سازماندهی می شوند.حتی دربرخی مدارس این مقطع کلاس های درس بر اساس توانایی دانش آموزان ترتیب داده می شود. البته به خاطر تکرارموضوع درسی توسط برخی ازدانش آموزان ناموفق سال های قبل دربرخی ازمواقع کلاس های درس متشکل از دانش آموزان گروه های سنی مختلف است.
دربرخی ازرشته های تحصیلی نظیر رشته های فنی و حرفه ای که مستلزم کارعملی است، تعدادموضوعات درسی به 34 درس ویا حتی 36 موضوع نیزبالغ می شوند.آغازوپایان سال تحصیلی دوره متوسطه، مانند دوره ابتدایی است.
درمقطع متوسطه تعداد سی و دو موضوع درسی درهرزنگ پنجاه دقیقه ای تدریس می شود. البته در کلاس های عملی رشته های فنی و حرفه ای بین سی و چهار تاسی و شش موضوع درسی تدریس می شود. در بخش های آلمانی زبان بلژیک تعداد 182 دبیرستان روزانه وجود دارد وایام تعطیلات رسمی این مقطع نظیر مقاطع ابتدایی شامل دوهفته تعطیلات کریسمس، دو هفته تعطیلات عید پاک، هشت هفته تعطیلات تابستانی و سه مورد تعطیلات کوتاه مدت میان ترمی است.
آموزش متوسطه نوع (I) بر اساس قانون مصوب 19 جولای سال 1971متشکل از چهار رشته تحصیلی در دو شاخه اصلی آموزش عمومی ، آموزش فنی، آموزش حرفه ای و آموزش هنری است.
شاخه انتقالی رشته های تحصیلی عمومی، فنی وهنری که هدف آن آماده کردن دانش آموزان برای ورود به دانشگاه ویا ورود به بازار اشتغال است.
شاخه معلوماتی رشته های تحصیلی فنی حرفه ای وهنری که هدف آن آماده کردن دانش آموزان برای مشغول شدن به کار وفعالیت بوده که البته به آنان اجازه ورود به دانشگاه را نیز می دهد.
● دوره های آموزشی
در نخستین سال دوره تجربی، تقریباً تمامی دانش آموزان دروسی نظیر زبان آلمانی،زبان فرانسه، دین واخلاق، ریاضیات، تاریخ، جغرافی، علوم، تربیت بدنی وهنر را می آموزند.
به علاوه، در طول هفته پنج زنگ تحصیلی خالی وجود دارد که مسیولان مدرسه می توانند به صلاحدید خود در چارچوب مقررات قانونی به موضوعات مورد علاقه اختصاص دهند.
در سال دوم دوره اول همان دروس سال اول به علاوه دروس دیگری نظیر زبان لاتین، اقتصاد وآموزش فنی هنری به دانش آموزان ارایه می شود.هر درس که طول دوره تحصیلی آن 12 هفته است مستلزم گذراندن دو واحد فنی نیز هست. درحقیقت آنها همان موضوعات درسی پایه را فرا می گیرند ولی علاوه بر آن تعداد هشت تا ده واحد نیز راجع به رسم و رسومات مدرسه محل تحصیل و وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی محیطی که در آن واقع شده اند را فرا می گیرند.
در سا ل دوم دوره تحصیلی حرفه ای تعداد 16 موضوع درسی به دانش آموزان ارایه می شود. البته به این تعداد، مجموع 16 درس دیگر دردو گروه موضوعی نیز اضافه شده است.
بخش عمومی متشکل از دوره پایه است.آموزش پایه که از سال سوم تا ششم به طول می انجامد از موضوعات درسی چون، دین و اخلاق، زبان آلمانی، زبان فرانسه،ریاضیات، تاریخ، جغرافیا وعلوم تربیتی در شاخه انتقالی تشکیل شده است.درآموزش آکادمیک عمومی یک زبان بین المللی دیگر نیز گنجانیده شده است. دربرخی ازمدارس این جامعه موضوعات مختلف درسی به تدریج به زبان فرانسه نیز تدریس می شوند. علاوه بر بخش عمومی، دانش آموزان موظف هستند یکی از گزینه های زیر را نیز انتخاب کنند:
▪ شاخه انتقالی: زبان لاتین،زبان های معاصر، ریاضیات، علوم، اقتصاد، علوم اجتماعی، آموزش فن آوری وتربیت بدنی
▪ شاخه عملی: آزمایشگاه، آب وخاک، صنعت، ساختمان سازی، هتلداری، لباس دوزی، هنرهای زیبا، اقتصاد، خدمات اجتماعی وعلوم
شبکه های آموزشی در انتخاب روش های تدریس کاملاً مختار هستند همچنین از قبل فهرستی از موضوعات درسی پیشنهادی در اختیار این شبکه ها قرار می گیرند ولی آنها در استفاده یا استفاده نکردن از این پیشنهادها کاملاً آزاد هستند.البته یک چنین موضوعی راجع به مواد آموزشی نیز صدق می کند.
در این مقطع شورای مدرسه موسوم به (Klassenrat) ـ که کمیته ای متشکل از تمامی کارمندان آموزشی وگروه مشخصی از دانش آموزان است ـ مسیولیت کامل ارزشیابی تحصیلی را بر عهده دارد.
این شوراعلاوه برارزیابی وضع پیشرفت تحصیلی مدرسه، راجع به ارتقاء دانش آموزان مختلف به کلاسهای بالاتر نیزتصمیم گیری می کند. همچنین در صورت لزوم برای دانش آموزان گواهینامه نیزصادرمی کند. شورای مدرسه بر اساس فاکتورهای مختلفی نظیر: وضع تحصیلی گذشته هر دانش آموز، نتایج فعالیت کلاسی نظیر امتحانات کتبی وشفاهی مختلف در طول سال تحصیلی، اطلاعات مرکز ، انجام مصاحبه با والدین ودانش آموزان در این مورد تصمیم گیری می کند.شورای مدرسه موظف است برای هر کدام از دانش آموزان به صورت منظم جلسه ارزشیابی فکری،اجتماعی واخلاقی برگزار کند. نتایج حاصل از ارزشیابی های فوق درطول سال تحصیلی ثبت شده ودر ارزشیابی پایانی مورد توجه قرار می گیرند.
انجام این ارزشیابی ها اجباری است. در پایان سال تحصیلی شورای مدرسه نسبت به ارتقاء تک تک دانش آموزان به کلاس بالاتر و یا تأخیر و یا ارتقا نیافتن آنها تصمیم گیری لازم را اتخاذ می کند.
در این بین دانش آموزان ناموفق مجبور هستند مجدداً در همان پایه مشغول به تحصیل شوند ودانش آموزانی که از مشکل یادگیری رنج می برند ازمساعدت یک معلم جبرانی بهره خواهند برد.
درپایان دوره به دانش آموزان موفق از طرف مدرسه گواهینامه پایان دوره اعطا می شود واین گواهینامه باید به تأیید کمیته ارزشیابی ـ که موظف است اطمینان حاصل کند که مدارس از دستورالعمل های مربوطه وسازمان مطالعات درسی تبعیت کرده اند ـ برسد. در پایان سال سوم دوره عمومی یا فنی و یا سال چهارم آموزش حرفه ای، دانش آموزان موفق به دریافت گواهینامه تحصیلات متوسطه پایان دوره موسوم به Befahigungsnach Weis می شوند.همچنین به دانش آموزانی که با موفقیت شش سال دوره تحصیلی دوره عمومی یا فنی را پشت سر بگذرانند، گواهینامه پایان دوره تحصیلات متوسطه درجه یک اعطا می شود.
در دوره حرفه ای در پایان سال ششم تحصیل، دو نوع گواهینامه به نام های گواهینامه تحصیلی Studien Zeugnis وگواهینامه فنی به دانش آموزان اعطا می شود. حال چنانچه دانش آموزان این دوره تحصیلی سال هفتم آن را نیز پشت سربگذارند به آنان گواهینامه پایان دوره تحصیلات متوسطه درجه یک اعطا می شود.

روزنامه اطلاعات www ettelaat com