سنت شبکه سازی در دانشگاه های اروپا

اگر نیم نگاهی به رتبه بندی های موجود از دانشکده های اقتصاد جهان بیاندازیم، معدود دانشگاهی غیرآمریکایی در زمره 20 دانشگاه اول و حتی 50 دانشگاه اول مشاهده می کنیم.  
این به معنی آن است که کیفیت ارایه آموزش اقتصاد در دانشگاه های آمریکا فاصله قابل ملاحظه و چشمگیری با دیگر دانشگاه های دنیا دارد. تدبیری که دانشگاه های اروپایی برای مقابله با این وضعیت اندیشیده اند، شبکه سازی میان دانشکده های هم رتبه است. به یک معنا می توان گفت که اکثر صنایع آمریکا از بزرگ بودن سرزمین و جمعیت این کشور از طریق اقتصاد مقیاس استفاده کردند و توانستند در بلندمدت مزیتی نسبت به دیگر رقبای جهانی خود کسب کنند.
در جهت مقابله با این وضع، کشورهای اروپایی نیز به این فکر افتادند که با تشکیل اتحادیه واحد اروپایی اقتصادی بزرگ و قابل مقایسه با اقتصاد آمریکا ایجاد کنند. اندیشه ای که در پس راه اندازی این اتحادیه وجود داشت این بود که به جای تداوم رقابت های بی حاصل تاریخی میان کشورهای مدعی اروپا، بهتر است که آنها تا جای ممکن منابع خود را با هم یک کاسه کرده و آنها نیز از مزیت اقتصاد مقیاس بهره مند شوند. این فرهنگ یکپارچه سازی در دانشگاه های اروپا نیز رسوخ کرده است.
هم اکنون دانشگاه های اروپایی (دانشکده های اقتصاد خصوصا) به طور روزافزونی به فکر تشکیل شبکه هایی افتاده اند تا از طریق آن به جای رقابت به همکاری با یکدیگر بپردازند.
در این شبکه های دانشگاهی، دانشجویان می توانند حداقل یک سال از دوره کلاس ها یا دوره تز خود را در یکی از دانشگاه های عضو شبکه سپری کنند. معمولا همکاری های موجود میان این شبکه ها به حدی است که اگر دانشجویی تمایل به کار در حوزه ای از علم اقتصاد داشت که آن دانشکده خاص فاقد هیات علمی لازم بود، آنگاه به او اجازه داده می شود تا با هماهنگی به دانشگاه دیگری که در آن زمینه علمی قوی است و جزو شبکه نیز به شمار می رود، رفته و در آنجا زمینه تحقیقی مورد نظر خود را دنبال کند. به این ترتیب گویی منابع چندین دانشکده روی هم ریخته شده و با این کار دوره های دکترای اروپا می توانند قدرت رقابت با دانشکده های برتر آمریکا پیدا کنند. به عبارت دیگر همان گونه که تک تک اقتصادهای کشورهای اروپایی در مقایسه با اقتصاد آمریکا ضعیف قلمداد می شد؛ اما با تشکیل اتحادیه اروپا توان رقابت و امکان مقایسه ای میان اروپا و آمریکا پدیدار شد، اینک با تشکیل شبکه های دانشگاهی در دوره های دکترا قدرت رقابتی میان دکتراهای دانشگاه های اروپا و دکتراهای اقتصاد دانشگاه های برتر آمریکا ایجاد شده است. برای تقریب به ذهن در ادامه چند شبکه از شبکه های دانشگاهی موجود معرفی می شود.
1 ) شبکه اروپایی آموزش اقتصاد و تحقیق ( ENTERا1): در این شبکه دانشگاه معروف بارسلون، دانشگاه آزاد بروکسل، دانشگاه کالج لندن، دانشگاه کارلوس 3 در مادرید، دانشگاه تیلبورگ، مدرسه اقتصادی استکهلم، دانشگاه تولوز عضو هستند 2.
2 ) برنامه اروپایی دکترای اقتصاد کمی3 (EDP): در این شبکه، دانشگاه کاتولیک لوون از بلژیک، مدرسه مطالعات علوم اجتماعی از فرانسه، دانشکده اقتصاد بن از آلمان، دانشگاه موسسه اروپایی ایتالیا، دانشگاه پومپا فابرا از اسپانیا، مدرسه اقتصادی لندن، دانشگاه تل آویو عضو هستند4 .
3 ) گروه اروپایی دکترای اقتصاد (Edge 5) که دانشگاه مدیترانه در مارسی فرانسه، دانشگاه کمبریج، دانشگاه کپنهاگ، دانشگاه کالج دوبلین، دانشگاه بوکونی در ایتالیا و دانشگاه اقتصاد مونیخ در آن عضو هستند6 .
4 ) دکترای اقتصاد کمی برنامه سقراط اراسموس7 (Qed) : در این شبکه دانشگاهی، دانشگاه آلیکانت از اسپانیا، دانشگاه آمستردام از هلند، دانشگاه بیلفلد از آلمان، دانشگاه کپنهاگ از دانمارک، دانشگاه نوآ از پرتغال، دانشگاه ونیز از ایتالیا و دانشگاه وین از اطریش عضو هستند8 .
از این دست شبکه سازی ها در سطح اروپا باز هم وجود دارد و در حال گسترش است 9.
هم اکنون اگر به وب سایت بسیاری از دانشگاه های اروپایی نگاه کنید، گزینه همکاری های بین المللی10
دیده می شود که حکایت از همکاری آن دانشگاه ها با دیگر دانشگاه های اروپایی و حتی آمریکایی دارد. شایان ذکر است که این دانشگاه ها برای اینکه قادر به انجام این کار باشند، به طور روزافزونی درس های خود را به زبان انگلیسی ارایه می کنند. این امر حکایت از این دارد که این دانشگاه ها رویکرد برونگرایی در جذب دانشجو اتخاذ کرده اند و می خواهند با جذب دانشجویان نخبه کشورهای مختلف سطح علمی خود را ارتقا دهند؛ در حالی که در گذشته، تعصبات نژادپرستانه و اصرار بی معنا بر زبان های ملی مانع از جذب دانشجویان خوب کشورهای مختلف می شد و عملا دانشگاه های آمریکا از این فرصت نهایت بهره برداری را می کردند.
نکته جالبی که در شبکه های فوق دیده می شود این است که دانشگاه های ممتاز اسراییلی تلاش وافری کرده اند تا به هر نحو ممکن خود را به یکی از این شبکه های اروپایی متصل کنند و به رغم اینکه در اروپا قرار ندارند، جزو شبکه های اروپایی به شمار روند. این نکته این پیام را به ما می رساند که عضویت در این شبکه ها فوق العاده ارزشمند است و باید تلاش کرد که دانشگاه های ممتاز اقتصاد ایران نیز به شبکه هایی از این دست بپیوندند. به عنوان مثال دانشگاه های ممتاز درشرق آسیا در کشورهایی چون هند، چین، سنگاپور و مالزی و دانشگاه های آمریکایی موجود در خاورمیانه (لبنان، مصر، امارات، ترکیه) دانشگاه هایی نسبتا متوسط و خوبی هستند که دانشکده های خوب ایران می تواند با آنها تشکیل یک شبکه دانشگاهی را بدهند. شرط تشکیل چنین شبکه هایی این است که دانشگاه ها در مقاطع عالی بپذیرند که زبان علم در حال حاضر انگلیسی است و دروس خود را به زبان انگلیسی ارایه کنند و آمادگی پذیرش دانشجو از کشورهای دیگر را داشته باشند. برون گرایی در نظام دانشگاهی شرط موفقیت در این عرصه به شمار می آید.
سنت شبکه سازی در کشورهای اروپا منحصر به شبکه های فراکشوری نیست بلکه دانشکده های اقتصاد داخل یک کشور نیز تلاش می کنند تا با همکاری با هم برنامه های تحصیلات تکمیلی خوبی را عرضه کنند. در ادامه به نمونه هایی از این شبکه های داخل کشوری اشاره می شود:
1)شبکه ای از دانشگاه های ممتاز کشور بلژیک که شامل دانشگاه آزاد بروکسل، دانشگاه نامور، دانشگاه کاتولیک لوون و دانشگاه لوون کاتولیک می شود11.
2) شبکه از دانشگاه های ممتاز ایتالیا که شامل دانشگاه میلان، دانشگاه میلان در بی کوکو، دانشگاه برگامو، دانشگاه برشیا، دانشگاه کاتانیو می شود12.
3) شبکه ای از دانشگاه های ممتاز آلمان که شامل شعب مختلف موسسه تحقیقاتی ماکس پلانگ و دانشگاه فردریش شیلر به همراه دو دانشگاه خارجی ایندیانا و دانشگاه هبرو می شود 13 .
4) شبکه ای دانشگاه های هلند که شامل دانشگاه اراسموس، دانشگاه آمستردام و دانشگاه وریجی در آمستردام می شود14 .
وجود این شبکه های درون کشوری می تواند به ما امکان تشکیل چنین شبکه هایی را در داخل کشور نشان دهد. در حال حاضر رقابت توام با عداوت میان برخی دانشکده های اقتصاد موجود در تهران برقرار است؛ در حالی که آنها می توانند با هم شبکه ای را تشکیل داده و از پتانسیل پراکنده موجود در دانشگاه ها استفاده کرده و یک دوره دکترای با کیفیت ارایه کنند. به جای تعصب های بی جا مبنی بر اینکه نباید از استادان دانشگاه های دیگر استفاده کرد، می توان این فرهنگ را به وجود آورد که دانشجویان دوره دکترا به راحتی بتوانند از استادان ممتاز دانشگاه های دیگر که عضو شبکه مذکور هستند، استفاده کنند. دانشکده های اقتصاد شهرستان ها نیز می توانند با هم شبکه ای ملی را تشکیل داده و به این ترتیب توان محدود موجود خود را روی هم انباشت نمایند.

ترجمه و تالیف علی سرزعیم منابع 1 http www enter programme org 2 Universitat Aut noma de Barcelona Universit Libre de Bruxelles University College London Universidad Carlos III de Madrid Universit t Mannheim Tilburg University University of Stockholm Stockholm School of Economics Universit de Toulouse I 3 European Doctoral Program in Quantitative Economics EDP http www edp site net 4 Universit Catholique de Louvain Belgium Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales France Rheinische Friedrich Wilhelms Universit t Bonn Germany European University Institute Italy Universitat Pompeu Fabra Spain London School of Economics United Kingdom Tel Aviv University Israel as exchange partner 5 http www edge page net 6 Universit de la M diterran e Aix Marseille France University of Cambridge Cambridge U K K benhavns Universitet Copenhagen Denmark University College Dublin Dublin Ireland Universit Bocconi Milano Italy Ludwig Maximilians Universit t M nchen Munich Germany 7 Quantitative Economics Doctorate QED http www econ ku dk socrates 8 University of Alicante Spain University of Amsterdam The Netherlands University of Bielefeld Germany University of Copenhagen Denmark University Nova of Lisbon Portugal University of Venice Italy University of Vienna Austria 9 شبکه فاینانس نروژی NFN Denmark The Danish Doctoral School of Finance representing University of Southern Denmark Aarhus School of Business University of Aarhus University of Copenhagen Copenhagen Business School Finland Graduate School of Finance representing Helsinki School of Economics Lappeenranta University of Technology Swedish School of Economics and Business Administration University of Oulu University of Vaasa Norway Norwegian School of Economics and Business Administration Norwegian School of Management Sweden Lund University Stockholm School of Economics 10 International cooperation or international partner 11 University of Brussels ULB University of Namur FUNDP Katholieke Universiteit Leuven Universit catholique de Louvain 12 University of Milano the University of Milano Bicocca the University of Bergamo the University of Brescia C Cattaneo University Castellanza Varese 13 Max Planck Institute for Research on Collective Goods Bonn Max Planck Institute of Economics Jena Max Planck Institute for Human Development Berlin Friedrich Schiller University Jena Department of Social Psychology Friedrich Schiller University Jena School of Economics and Business Administration Indiana University Bloomington Program in Cognitive Science and Workshop in Political Science and Policy Analysis The Hebrew University of Jerusalem Center for the Study of Rationality 14 Erasmus Universiteit Rotterdam Universiteit of Amsterdam Vrije Universiteit Amsterdam
روزنامه دنیای اقتصاد www donya e eqtesad com