تعطیلات مدارس؛; زمستانی - تابستانی

زمستان سال گذشته را به خاطر می آورید؟ زمانی که تقارن سرمای شدید هوا و کمبود سوخت، مدارس را به تعطیلی یک هفته ای کشاند. امسال هر چند از سوز و سرمای شدید و برف خبری نیست، اما آلودگی شدید هوا بخصوص در کلانشهرها باعث شده تا بعضی والدین از ترس بیماری فرزندان، به غیبت آنان در کلاس درس رضایت دهند.  
فصل زمستان همواره به دلیل بارش برف و یخبندان از یک طرف و آلودگی شدید هوا و احتمال بیماری شهروندان از طرف دیگر، با تعطیلی چند روزه بخصوص در ماه های آذر و دی همراه است. با توجه به این که مناطق سردسیر کوهستانی در کشور و نیز کلانشهرهای پرجمعیت در فصل زمستان به دلیل این دو پدیده جغرافیایی و زیست محیطی بیش از دیگر نقاط تحت تاثیر قرار می گیرد، سال هاست دغدغه تعطیلات زمستانی مطرح می شود.
بویژه این که تعطیلات زمستانی و تابستانی به استاندارد بین المللی تبدیل شده، اما در کشور ما بر اساس موقعیت آب و هوایی و ویژگی های فرهنگی و وجود تعطیلات متعدد در روزهای سال مانع اندیشیدن به اعمال تغییر و تحول در تعطیلات ایام سال می شود. در واقع تعطیلات تابستانی طولانی مدت یا تعطیلات زمستانی و تابستانی در طول یک سال هریک نقاط ضعف و قوتی دارد که باید براساس موقعیت آب و هوایی، زیست محیطی، فرهنگی و... در هر منطقه تعریف شود.
با توجه به این که با تغییر شیوه آب و هوایی در هر منطقه، اولین مکان هایی که تعطیل می شوند، مدارس آن مناطق هستند، قرار دادن تعطیلات زمستانی و کاهش تعطیلات تابستانی می تواند خالی از فایده نباشد که البته چنین تغییری نیازمند اجماع مجلس و دولت و بررسی کارشناسانه آن است.
● تعطیلات زمستانی، طرحی فراموش شده
طرح و ایده تعطیلات زمستانی و کاهش تعطیلات تابستانی مدارس نخستین بار در سال 1336 شمسی از سوی وزارت فرهنگ وقت مطرح شد که به دلیل نبود توافق تا سال 75 سخنی از آن به میان نیامد، در سال 75 قرار شد 10 روز در میانه زمستان تعطیل باشد که باز هم به دلیل موفق نبودن طرح به بایگانی آموزش و پرورش رفت. براساس این طرح، دانش آموزان 15 روز زودتر و در میانه شهریورماه، سال تحصیلی را آغاز می کردند تا تعطیلات زمستانی، خللی در آموزش ایجاد نکند.
محمدعلی نجفی، وزیر وقت آموزش و پرورش هدف از اجرای آن را امکان مسافرت های زمستانی خانواده ها و ایرانگردی در این فصل ذکر کرد، با وجود این، طرح، در نیمه راه غیرقابل اجرا تشخیص داده شد.
پس از این دو تجربه ناموفق که هنوز دلیل مسکوت ماندن طرح مشخص نیست، شورای عالی آموزش و پرورش به تناسب نیاز روز مدارس، پیشنهاد ساماندهی تعطیلات تابستانی دانش آموزان و احتمالا کاهش آن را مورد بررسی قرار داد و با ارسال نامه ای به پژوهشکده تعلیم و تربیت خواست به مطالعه بیشتر درباره این طرح بپردازد. این طرح مطالعاتی هنوز به نتیجه نرسیده و گویا هنوز نتوانسته موافقت مجریان بخش دولتی و نمایندگان مجلس را کسب کند.
● دلیل مخالفت ها چیست؟
عده ای که اغلب مخالف تغییر تقویم آموزشی هستند، انجام سفرهای خانوادگی در تابستان را به خاطر ویژگی آب و هوایی، مناسب می خوانند و تغییر تقویم آموزشی را ایجاد محدودیت در مدت زمان این سفرها می دانند.
به نظر این عده، اجرای برنامه های متمرکز نظیر ثبت نام، اجرای امتحانات سراسری، آزمون سراسری دانشگاه ها، نقل و انتقال معلمان و برنامه های آموزشی و... با یک تقویم آموزشی متمرکز امکان پذیر است و نمی توان به تناسب اقلیم هر منطقه، تعطیلات را کم و زیاد کرد.
از موضع وزارت آموزش و پرورش، تعطیلات تابستانی فرصتی برای جبران عقب ماندگی های تحصیلی دانش آموزان و تنظیم برنامه های بازآموزی و فعالیتی معلمان و پر کردن کاستی های پرورشی، تعمیر و تجهیز و بازسازی ساختمان های آموزشی و چاپ کتاب های درسی و اصلاح برنامه های آموزشی است و کاهش زمان این تعطیلات این وزارتخانه را با تنگنا روبه رو می کند.
اما علی عباسپور فرد، رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات اشکال عمده تعطیلات زمستانی و کاهش تعطیلات تابستانی را عدم تعطیلی دیگر اعضای خانواده بجز دانش آموزان می داند که در عمل منجر به استفاده نشدن از تعطیلات زمستانی می شود.
موسی الرضا ثروتی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز ضمن مخالفت با این گونه طرح ها، آن را ناموفق می خواند. به عقیده او، سنت ها و آداب و عادات مردم در استفاده از تعطیلات نوروز و تابستان براحتی در مردم قابل تغییر نیست.
چندی پیش، مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه ای سازمان صدا و سیما طی پژوهشی نظر خانواده ها و دانش آموزان را درباره طول مدت تعطیلات تابستانی و جایگزینی با تعطیلات زمستانی جویا شد که براساس آن، 77 درصد پاسخگویان طول مدت مفید سال تحصیلی را بین 6 تا 9 ماه دانستند. بیشتر این افراد با تعطیلات زمستانی موافق یا کاملا موافق بودند و آن را مفید می دانستند. (بیش از 65 درصد)
● تجربه دیگر کشورها
با وجود مقاومت مسوولان و تصمیم گیران در کشور برای تغییر تقویم آموزشی، بیشتر کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، تعطیلات سالانه را متعادل ساخته و از کشدار شدن تعطیلات در یک فصل جلوگیری کرده اند.
در آلمان، 235 روز سال را (از فروردین تا بهمن) دانش آموزان به مدرسه می روند که 17 روز در 3 ماهه اول، 21 روز در سه ماهه دوم و 6 هفته در سه ماهه سوم تعطیلند. در انگلستان مدارس 200 روز در سال (شهریور تا تیر) دایر است که 21 روز در سه ماهه اول، 14 روز در سه ماهه دوم و 6 هفته در سه ماه سوم مدرسه تعطیلند.
سال تحصیلی در کشور ژاپن 225 روز (از اردیبهشت تا بهمن ماه) است که 13 روز در سه ماه اول، 15 روز در سه ماه دوم و 45 روز در سه ماه سوم تعطیلی دارند. ایالات متحده نیز با 187 روز سال تحصیلی را (از شهریور تا خرداد) سپری می کند که تنها 21 روز در سه ماه اول و 14 روز در سه ماه دوم تعطیل دارد.
در کشور هندوستان نیز سال تحصیلی از تیر ماه تا اردیبهشت ماه طول می کشد و تنها شهریور و بهمن ماه زمان تعطیلی مدارس و دانشگاه هاست.
آنچه کشورهای مختلف را وامی دارد که تعطیلات را در فواصل معین سال قرار دهند، استراحت و رفع خستگی بعد از یک دوره کار و آموزش، شرکت در فعالیت مالی و اجتماعی منطقه ای و شهری و آمادگی برای شروع بهتر و با انگیزه بیشتر است. اما در کشور ما دلایل تعطیلات زمستانی کمی متفاوت است.
● سرما، آلودگی هوا، ضرورتی جدید
ایران کشوری با اقلیم متعدد و آب و هوای متفاوت است که گرمای طاقت فرسای نقاط جنوبی کشور و سرمای شدید نقاط کوهستانی مرکز و غرب و شمال غرب از دلایلی است که ضرورت بازتعریف تعطیلات مدارس را نشان می دهد، بعلاوه آلودگی هوا در کلانشهرهایی مانند تهران در فصل پاییز و زمستان به دلیل استفاده بیش از حد از وسایل نقلیه شخصی و کمبود وسایل نقلیه جمعی دلیل دیگری است که شهروندان را با دشواری هایی روبه رو می کند. گذشته از کمبود سوخت در نقاطی از کشور بخصوص شهرهای سردسیری که بازهم فعالیت مدارس را با کاستی روبه رو می کند، خستگی دانش آموزان و دانشجویان و تعطیلی خودسرانه و پیش از موعد در تعطیلات مختلف سال، نشانه ساماندهی تعطیلات است که البته هنوز طرحی به آن اختصاص نیافته است.
یکی از پیشنهادهای مثبت در این زمینه، سخن مدیرکل آموزش و پرورش راهنمایی تحصیلی است که از امکان واگذاری تعطیلات به مدیریت استان ها و شوراهای آموزش و پرورش خبر می دهد که البته با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب هوایی هر منطقه، آلودگی هوا، شلوغی بیش از حد معابر و خیابان ها، سرما یا گرمای شدید و... می توان درباره تعطیلات نقاط مختلف تصمیم گرفت که انجام آن بدون مطالعه میسر نیست.

کتایون مصری
روزنامه جام جم www jamejamonline ir