چرا امتحان؟

<برنده شدن، چیزی غیر از آماده شدن نیست>  
(جیم ایکانگا)
برای هر دانش آموز و دانشجو و دانش پژوهی، امتحان امری اجتناب ناپذیر است، چرا که پس از یک ترم آموزش، نیاز مبرم به ارزیابی نتایج این آموزش ها احساس می شود. در راستای تحقق این هدف، دوره های امتحانی برگزار می شود، پس باید بدانید که چگونه برای امتحانات آماده شوید. امتحان دادن و کسب موفقیت در آنها مانند خواندن، جزوه نویسی، تمرکز کردن و... جزء مهارت هایی است که باید یاد گرفته شود. شما نیز می توانید جزء افراد موفق باشید.
بنابراین در این مقاله درباره موضوع امتحان و اینکه چرا امتحان برگزار می شود، صحبت می کنیم.
● مزایای امتحان
شما در طول یک ترم یا دوره تحصیلی، امتحانات میان ترم، تست ها و پیش آزمونهایی را پیش رو دارید. آیا تاکنون به دلیل برگزاری این امتحانات فکر کرده اید؟
امتحان گرفتن به چند دلیل روشن، بسیار مفید محسوب می شود؛
1) نمرات امتحانی به منظور تعیین سطح علمی دانش آموزان و دانشجویان به کار می رود.
2) وجود امتحان، دانش آموز یا دانشجو را مجبور به مرور و یادگیری آنچه در طول یک ترم آموخته است، می کند.
3) نمرات امتحان به منزله بازخوردی برای معلم، یا استاد است تا به کیفیت تدریس و میزان یادگیری دانش آموزان یا دانشجویان پی ببرد.
4) با دیدن نمرات امتحان، شما درمی یابید که در ترم گذشته چقدر تلاش کرده اید آیا تلاش های شما کافی بوده یا خیر؟
5) همچنین، سیستم های آموزشی و دانشگاهی پس از بررسی نتایج یک امتحان به کیفیت آموزش و نقایص و مزایای خود پی می برند.
پس با توجه به مطالب بالا درمی یابیم که برگزاری امتحان، امری ضروری و منطقی است و قطعاً اگر همه افراد، در تمام مراحل زندگی، از خود امتحان بگیرند، به بهبود کیفیت فعالیت های خود کمک مؤثری خواهند کرد.
● سه سؤال
آیا تاکنون فکر کرده اید چرا اکثر دانش آموزان یا دانشجویان در رابطه با امتحان و نزدیک شدن زمان آن ابراز نگرانی می کنند؟
مهمترین علت نگرانی دانش آموزان یا دانشجویان، مطالعه نامناسب و ناکافی است. روش های مطالعه مؤثر و آماده شدن کافی، شانس موفقیت شما را در دوره های امتحانی بیشتر می کند. در قسمتهای بعدی، پاسخ سه سیوالی را که همیشه برای دانش آموزان و دانشجویان مضطرب مطرح است، خواهید یافت. این دانشجویان علت نگرانی های خود را ندانستن سه مورد می دانند:
1) کی باید مطالعه کنم؟
2) چه چیز را باید بخوانم؟
3) چگونه باید بخوانم؟
▪ کی باید مطالعه کنم؟
در رابطه با پاسخ این سیوال باید گفت؛ آمادگی برای امتحان از روز اول بازگشایی مدرسه یا شروع ترم باید آغاز شود و در طول ترم ادامه یابد. پس زود شروع کنید و سعی کنید کتاب های درسی و کمک درسی را که مدرسه یا دانشگاه معرفی کرده است، همان آغاز ترم تهیه کنید تا با مشکل مواجه نشوید و بتوانید برای خواندن و خلاصه نویسی آنها زودتر برنامه ریزی کنید.
برای موفقیت در امتحانات: برنامه ریزی دقیق برای مطالعه داشته باشید. سپس بار درسی خود را با زمانی که برای مطالعه آنها دراختیار دارید، مقایسه کنید. سعی کنید طوری انتخاب واحد کنید (اگر دانشجو هستید) که به ازای هر یک ساعت درسی و ساعت زمان مطالعه دراختیار داشته باشید، سعی کنید مطالعاتی از شبانه روز را به مطالعه اختصاص دهید که بیشترین آمادگی را دارید.
قبل از فرارسیدن زمان امتحانات، ابتدا برای مطالعه سخت ترین امتحان برنامه ریزی کنید. در نظر داشته باشیدکه پس از هر ساعت مطالعه، یک استراحت کوتاه به خود داده و کمی راه بروید یا حرکات کششی انجام دهید. مطالعه مداوم و طولانی مدت بازدهی شما را کم می کند. به خودتان پس از انجام به موقع و مناسب برنامه مطالعه، جایزه بدهید. مثلاً در برنامه خود، زمان های کافی جهت خوب خوردن، خوب خوابیدن، تفریحات سالم و... قرار دهید چرا که در صورت عدم رعایت این موضوعات، کارآیی شما کاهش می یابد.
زمان کوتاهی پیش از کلاس و زمان کوتاهی پس از آن را برای مرور کردن مطالب تدریس شده سر کلاس مقرر کنید، همچنین ساعاتی را برای مباحثه و یادگیری گروهی در مورد مطالب تدریس شده با دوستانتان تنظیم کنید.
برنامه مرور امتحانی خود را از آغاز سال تحصیلی یا شروع ترم تنظیم کنید، بدین صورت که: یک برنامه جدی مرور روزانه، یک برنامه مرور هفتگی و یک برنامه مرور یک هفته قبل از امتحان داشته باشید.
ـ برنامه مرور روزانه:
هر روز 5 تا 10 دقیقه برای مرور آنچه برای امتحان خوانده اید، مقرر کنید و همان طور که گفته شد، بلافاصله بعد از کلاس، مطالب جدید را مرور و سعی کنید آنها را با آنچه از قبل خوانده بودید، ارتباط دهید.
ـ برنامه مرور هفتگی:
از آغاز ترم، یک بار در هر هفته به مدت یک ساعت، برای مرور هر موضوع درسی، جزوه ها، گفته های سر کلاس و.... مقرر کنید. این کار کمک بسیار مؤثری در یادگیری و ارتباط دادن موضوعات درسی با آنچه از قبل یاد گرفته اید، می کند. مرور روزانه و هفتگی باعث می شود مطالب همیشه برای ذهن شما آشنا و ملموس باشد و ایام نزدیک به امتحان مجبور به خواندن مطالب جدید یا فراموش شده قبلی که نیرو و وقت زیادی را صرف می کند، نباشید.
ـ برنامه مرور یک هفته قبل از امتحان:
این فرصت، زمان مرور اصلی شما خواهد بود. این مرحله، زمانی بیشتر از سایر مرورها، می برد چرا که علاوه بر جزوه ها، باید موضوعات درسی، امتحانات گذشته و برگه های استاد و معلم و خلاصه آنچه به عنوان محتوا و منبع امتحانی مطرح است را مرور کنید.
▪ چه چیز را باید بخوانم؟
برای حل این مشکل ابتدا باید بدانید و تصمیم بگیرید که چه چیز را بخوانید؟
به طور کلی، منابع امتحانی که از شما انتظار داشتن آنها می رود، شامل موارد زیر است:
1) جزوه های سر کلاس
2) کتاب درسی
3) پاسخ سؤال هایی که در امتحانات دوره های پیش از شما مطرح شده
4) کتاب های کمک درسی
5) تمرینها یا سؤال هایی که به عنوان تکالیف منزل مطرح می شوند. سعی کنید کتاب درسی را با دقت خوانده و آن را علامت گذاری کنید و خلاصه های خود را در حاشیه کتاب درسی وارد کرده و حدس بزنید چه سیوالاتی ممکن است از آنها مطرح شود. اگر مجبور به حفظ کردن مطالب زیادی هستید، خلاصه مطالب را روی برگه هایی کوچک بنویسید و همیشه همراه داشته باشید و در فرصت های کوتاهی که پیش می آید، مرور کنید. چنانچه موضوع دشواری را نمی توانید کاملاً بفهمید، به صورت منحنی ها، شکل ها و نمودارهایی که برایتان قابل فهم است، درآورده و هنگام مطالعه و مرور برای امتحان منحنی ها و شکل ها و نمودارها را در ذهنتان بررسی کنید.
به منظور مطالعه برای امتحان، وقتتان را برای خواندن مطالبی که از قبل می دانستید، تلف نکنید. سعی کنید مطالب سخت را اول بخوانید. هر مطلبی را که یاد نمی گیرید، چند بار تکرار کنید و راجع به آن تحقیق و سیوال کنید. هنگامی که خسته هستید، مطالب آسانتر را بخوانید. بدین ترتیب شانس موفقیت شما در امتحانات بیشتر می شود.
▪ چگونه باید بخوانم؟
سعی کنید از روش های صحیح مطالعه استفاده کنید. مثلاً یکی از روش ها، این است که مرور اجمالی روی یک فصل کتاب درسی داشته باشید. این کار از شما طراح و سازمان دهنده ای با دید باز می سازد. سپس برای خود از فصل موردنظر سیوال بسازید. افرادی که پس از پایان مطالعه ما پاسخی برای سیوال ها دارند، همان هایی هستند که قبل یا حین خواندن متن سیوالاتی برای پرسیدن دارند. سیوالات، شما را مجبور به تمرکز و خواندن به صورت انتخاب لغات، کلیه واژه ها و عبارات اصلی می کند. مرحله بعد این است که پاراگراف به پاراگراف بخوانید، بعد از مرور اجمالی فصل، به اولین پاراگراف مراجعه کنید و آن را به طور کامل فقط برای پاسخ دادن به یک سیوال بخوانید تا به این نتیجه برسید که نویسنده در این پاراگراف چه می گوید؟
و مرحله بعد این است که بلافاصله و بعد از مدتی، دوره کنید، بلافاصله پس از تکرار مطالب کل فصل، شما باید یک دوره کلی از مطالب فصل، داشته باشید و این دوره ها را ادامه دهید تا مطلب کاملاً در ذهن شما جای گیرد.بعد از این مرحله شما باید به مطالب آموخته شده به مغزتان، جهت تعمیم دادن آنها، فرصت بدهید. تعمیم دادن مطلب به عبارتی، به معنای بکارگیری خلاقیت های ذهن در مورد مطالب یاد گرفته شده است.

حسن کمیجانی
وزارت آموزش و پرورش ایران