مدرسه تابستان ها تعطیل نیست

● لزوم برنامه ریزی برای اوقات فراغت 3 ماهه  
صدای مدیر مدرسه همه را به سکوت دعوت کرد. او از لزوم برگزاری کلاس های درسی در طول تابستان سخن گفت و این که برای دانش آموزان بهتر است که این 3 ماه را نیز با جدیت تلاش کنند و درس های سال آینده را پیش از شروع سال تحصیلی جدید آغاز کنند. سپس به دانش آموزان اطلاع داد که کلاس های درسی در طول تابستان در مدرسه دایر و شرکت در آنها اجباری است.
روز توزیع کارنامه است. دانش آموزان به همراه اولیای خود در مقابل دفتر مدرسه ازدحام کرده اند. معاون در حین دادن کارنامه ها تاکید می کند که کلاس های تابستانی اجباری است و به دلیل ارایه دروس سال تحصیلی جدید، دانش آموزان در صورت حضور نیافتن از همکلاسی های خود عقب می افتند. شهریه کلاس ها حدود 200 هزار تومان اعلام می شود.
والدین و دانش آموزان نظرات متفاوتی درباره کلاس های تابستانی دارند. عده ای از دانش آموزان در گوشه ای جمع شده اند و با ناراحتی از اجباری بودن کلاس ها گلایه می کنند. نظرات اولیا درخصوص برنامه های تابستانی مدرسه متفاوت است. مادری که معدل 39/19 فرزندش او را راضی نکرده است، می گوید: در کلاس آنها معدل 95/19 هم بوده است، شرکت در این کلاس ها می تواند سطح نمرات دخترم را در سال تحصیلی آینده بالاتر ببرد.
از زمانی که بحث اوقات فراغت دانش آموزان و بویژه در تعطیلات 3 ماهه تابستان به طور جدی و در سطح ملی مطرح شد، اولیای مدارس کوشیدند با ارایه برنامه های متنوع و مفید جوانان و نوجوانان را به استفاده بهتر از ساعت های بیکاری خود تشویق کنند.
در عصری که علوم و اطلاعات بسرعت لحظه افزایش می یابند و فناوری و علم سریعا در حال پیشرفت است، نمی توان انتظار داشت خیل عظیم دانش آموزان علاوه بر تعطیلات بسیار زیادی که در طول سال دارند، 3 ماه تابستان را نیز تنها صرف خوشگذرانی کنند و به بطالت بگذرانند. مطالب آموختنی در دنیای امروز آنقدر زیاد است که تمام عمر مفید انسان نیز برای یاد گرفتن آنها کفایت نمی کند، چه رسد به این که به بهانه های مختلف روند آموزش را بویژه در سنین جوانی و نوجوانی که مغز انسان بهترین شرایط را برای یادگیری مطالب جدید دارد، مختل و از درس و آموزش کناره گیری کنیم. دکتر مهدی زارع، مشاور تحصیلی و عضو هیات علمی دانشگاه ها قطع کردن روند یادگیری را در تعطیلات تابستانی نوعی اجحاف در حق دانش آموز می داند و می گوید: منطقی نیست که دانش آموز 3 ماه تابستان آزاد باشد و فقط خوشگذرانی کند. قاعدتا باید مدارس در تابستان کلاس هایی داشته باشند و اگر مدارس این توانایی را ندارند خود خانواده ها باید برای افزایش یادگیری، معلومات و مخصوصا مهارت ها فکری کنند. دانش آموز باید در تابستان نیز در جریان یادگیری قرار داشته باشد، منتهی با فشار و تراکم کمتر.
تابستان زمان خوبی است برای این که دانش آموز پس از یک استراحت کوتاه یک یا 2 هفته ای در کنار فعالیت های ورزشی، یک دوره مهارت آموزی را شروع کند و یا آنچه را که در طول سال صرفا حفظ کرده و امتحان داده است، به شکلی عملی و کاربردی تجربه کند. دوستی می گفت: سال ها پس از پایان دوره دبیرستان وقتی لامپ خانه را خاموش کردم، مفهوم یکی از تعاریفی را که درباره حرکت الکترون ها در دوران تحصیل خوانده بودم، متوجه شدم. هنوز هم بیشتر مفاهیم درسی در دوران مدرسه صرفا به صورت تیوری تدریس می شوند و دبیران و آموزگاران به دلیل کمبود وقت فرصت آن را نمی یابند که بسیاری از آزمایش ها و فعالیت های کتاب های درسی را که شاید به وسایل چندانی نیز نیاز ندارد، به شکل عملی برای دانش آموزان انجام دهند. تعطیلات تابستان فرصت بسیار مناسبی است برای انجام این گونه فعالیت ها. دکتر زارع به والدین و اولیای مدارس توصیه می کند تابستان را فرصتی بدانند برای افزایش مهارت های دانش آموزان در کارهایی که در زندگی آینده خود با آن روبه رو می شوند و در طول سال تحصیلی آموزش داده نمی شود. او با اشاره به این که دانش آموز در سنی است که بهتر است قابلیت هایش افزایش پیدا کند، می گوید: بهتر است در تابستان بیشتر مباحث انگیزشی مطرح شود، یعنی مطالبی که دانش آموز را به دروس خود علاقه مندتر و جذابیت های مباحث درسی را برای آنان آشکار کند. تشکیل گروه های علمی فیزیک، شیمی، ادبیات و غیره که بتوانند فعالیت خود را در طول تابستان ادامه دهند می تواند در این زمینه مفید باشد.
آموزش نرم افزارهای جدید، برگزاری اردوهای آموزشی، بازدیدها، آشناسازی دانش آموزان با انجمن هایی مانند نجوم آماتوری، تورهای پرنده نگری و فعالان محیط زیست و پرداختن به فعالیت هایی که می توانند مطالب آموخته شده در طول سال تحصیلی را برای دانش آموز جذاب تر کنند، در دانش آموز انگیزه ایجاد می کنند تا سال تحصیلی جدید را با علاقه بیشتر آغاز کنند و درس های خود را صرفا برای نمره نخواند و تنها به این دلیل که مجبور است به مدرسه نیاید.
● شاخ غول کنکور کلفت تر می شود
بحث کنکور و تاثیرات و فشارهای روانی ناشی از آن بر دانش آموزان تکراری تر از آن است که بخواهیم در اینجا یک بار دیگر به آن بپردازیم. بویژه که چندی است این مسابقه نفس گیر در سال جاری به اتمام رسیده و بیشتر دانش آموزان و خانواده های آنان حاضر نیستند حتی درباره آن فکر کنند. اما همین کنکور بهانه ای شده است برای بعضی مدارس که بدون توجه به اثرات سویی که بزرگنمایی های بیش از اندازه درباره آن می تواند بر دانش آموزان داشته باشد، اقدام به برگزاری کلاس های آمادگی برای کنکوری کنند که قرار است فرزندان ما 3 یا 4 سال دیگر در آن شرکت کنند.
اگر دانش آموز ما در سال سوم دبیرستان و آغاز دوره پیش دانشگاهی باشد، شرکت او در کلاس های آمادگی برای کنکور تا اندازه ای منطقی و قابل توجیه است؛ زیرا چه بخواهیم و چه نخواهیم کنکور مسابقه بزرگی است که دانش آموز برای شرکت در آن نیاز به آمادگی زیادی دارد و کسی در این رقابت پیروز است که بیش از دیگران از خود مایه گذاشته باشد. اما بحث این است که آیا صحیح است استرس و اضطراب کنکور را از سال های پایانی دبیرستان به دانش آموزان پایه های اول و دوم منتقل کنیم و ذهن آنان را برای آمادگی در آزمونی که احیانا 3 یا 4 سال آینده خواهند داشت درگیر کنیم؟ دکتر زارع که غلو کردن در اهمیت کنکور و برگزاری کلاس با هدف موفقیت در کنکور 3 سال آینده را دور از ذهن می داند و معتقد است این کار عمدتا از سوی مدارسی انجام می شود که می خواهند در تابستان درآمدی کسب کنند. وی در پاسخ به این پرسش می گوید: در سال اول و دوم چندان نیازی نیست که دانش آموز ما کنکور محور باشد. اگر به بهانه کنکور این دانش آموزان را به مدرسه بکشیم، زودتر از موعد آنان را در استرس و اضطراب کنکور قرار می دهیم و این کار باعث خستگی و دل زدگی آنها می شود و ممکن است کارایی و بازدهی دانش آموزان را در طول سال تحصیلی کاهش دهد. این برنامه ریزی یا اشتباه سیستم است و یا در جهت اهداف دیگری حرکت می کند و ما به این ترتیب به جای این که دانش آموز را علاقه مند کنیم او را خسته تر می کنیم و لذا دایم منتظر است کنکور اتفاق بیفتد و تمام شود.
● 90 روز طلایی
تابستان است و تعطیلی. برای بسیاری از دانش آموزان و حتی خانواده های آنان تابستان مترادف است با بیکاری و بی هدفی. اما سبک زندگی و نوع نگاه ما به تعطیلات و اوقات فراغت باید عوض شود. قرار نیست در طول 3 ماه تعطیلات جریان یادگیری متوقف شود، بلکه فقط باید جهت آن تغییر کند و بیشتر به سمت افزایش مهارت های مادی و معنوی سوق داده شود. وظیفه خانواده هاست که با دیدی مسوولانه به این 3 ماه نگاه کنند و فرزندان خود را در جهتی هدایت کنند که در یک برنامه منسجم، ولی با تراکم کمتر و انعطاف بیشتر بتوانند در کنار لذت بردن از اوقات فراغت خود بعضی دانش ها و مهارت های لازم را نیز بیاموزند.

سعیده کافی
بانک اطلاعاتی آموزش و پرورش ایران