ثبت نام با یک دنیا امید و آرزو دغدغه های والدین در باره شیوه های آموزشی مدارس

روز دوشنبه است. روی در مدرسه اطلاعیه ای نصب شده که از زمان ثبت نام در روزهای دوشنبه و چهارشنبه خبر می دهد. روبروی در اصلی مدرسه ایستاده ام و به ورود و خروج ها دقت می کنم. آفتاب تابستان داغی بازار ثبت نام را دوچندان کرده و صورت های خیس عرق والدین گواه یک نوع دلهره زیرپوستی و تشویش خاطر است.  
خانمی محجبه در حالی که پوشه مدارک ثبت نام را در دست دارد، از مدرسه خارج می شود، گوشه لبش را می گزد و رو به پسرش که در سایه دیوار ایستاده، می گوید: چه قدر به تو گفتم درس بخوان. می گویند که معدل ات کم است. از آن طرف آدرس خانه به این مدرسه نمی خورد. حالا برویم فردا صبح پدرت را می فرستم اداره آموزش و پرورش منطقه، شاید نامه گرفت.
کارنامه ها که از راه می رسند، فصل دلهره برخی پدر و مادرها آغاز می شود، فصل پرمشقتی به نام ثبت نام! بچه ام را کجا ثبت نام کنم؟ سؤال مشترکی است که دهان به دهان می چرخد و پاسخ های متفاوتی به آن داده می شود! تنها با یک دوندگی تابستانی می توان در این ماراتن به خط پایان رسید.
برخی از والدین معتقدند یک دانش آموز با معدل خوب ماحصل کیفیت گروه آموزشی مدرسه و شرایط حاکم بر محیط است. عده دیگری که اکثریت را شامل می شوند، بیشتر به اخلاق و نحوه تدریس معلمان مدرسه توجه دارند و البته مدرسه ای که فرزندشان را از لحاظ اخلاق و مذهب بسازد. اما گروهی در روند انتخاب مدرسه به شهرت یک آموزشگاه توجه می کنند و عده دیگری در لیست شهریه های آن چنانی انتخاب برتر خود را می جویند! اما به راستی یک ثبت نام موفق دارای چه فاکتورهایی است؟
● کاهش شکایات مردمی
زمانی بود که در صدر شکایات مردمی در فصل ثبت نام مدارس، شکواییه هایی مربوط به شهریه به گونه مطلق خوش نشسته بودند، اما در تابستان 87 با استناد به آخرین آمار و گزارش های ستاد نظارت بر روند ثبت نام شهر تهران شکایات غیرپولی از قبیل جابه جایی منطقه، مطابقت آدرس منزل با مدرسه، مشکل ثبت نام دانش آموزان با معدل پایین، ثبت نام بیش از ظرفیت در یک مدرسه و... از جمله عوامل نارضایتی بوده اند که نسبت به آمار شکایات پولی اگرچه هنوز هم فزونی ندارند، ولی نسبت به سنوات پیشین بیشتر ثبت شده اند.
براساس همین آمار باید گفت خوشبختانه درصد شکایات مردمی به نحو قابل توجهی در تابستان 87 نسبت به سال های گذشته افت داشته است.
محمد میرزاییان پدر یک دانش آموز سال دومی در مقطع متوسطه است. پسرش با معدل 17.5 اصرار دارد که وارد رشته ریاضی و فیزیک شود.
البته پدر هم در هدایت تحصیلی فرزند نقش پررنگی داشته و می گوید: من می دانم که پسرم دوست دارد در آینده چه کاره شود؟ آن شغل هایی هم که او می خواهد، باید حتما در رشته ریاضی درس بخواند.
کنجکاوانه می پرسم: الان مشکل ثبت نامش چیست؟ وی پاسخ می دهد: در این مدرسه با این همه مساحت و امکاناتی که می بینید، تنها یک کلاس ریاضی دایر است. تا سقف معدل 17.75 شاگرد گرفته اند! ظرفیت 35نفری کلاس تکمیل شده و پسرم را با این که معدلش 17.5 است و امتیاز رشته ریاضی را در برگه هدایت تحصیلی آورده، به خاطر 25 صدم ثبت نام نمی کنند.
سراغ مدیر مدرسه را می گیرم. مرد خوش برخوردی است، به خصوص در رویارویی با پرسش و پاسخ روزنامه ای. مثل برخی از مدیران نیست که تا اسم روزنامه را می برند، روی در هم می کشند و موضع می گیرند. وی توضیح می دهد: دقت کنید سهمیه مدرسه ما برای رشته ریاضی فقط یک کلاس است. برنامه ریزی که از منطقه صورت گرفته تنها برای دایر شدن همین یک کلاس بوده است. اگر یک کلاس بخواهد دو کلاس بشود، می دانید همه چیز به هم می خورد. در مقطع متوسطه هر کلاس 14، 15 دبیر می خواهد، مثل دبستان نیست که با یکی و دو آموزگار اداره شود.
ما 35نفر گرفته ایم، بقیه یا باید با توجه به امکاناتی که آموزش و پرورش منطقه فراهم می کند در مدارس دیگر پخش شوند و یا در آموزشگاه فنی و حرفه ای ثبت نام کنند.
پسر به پهلوی پدرش می زند و می گوید: بابا، من فنی و حرفه ای نمی روم!!
در بند 6 دستورالعمل ثبت نام که به امضا وزیر در تاریخ 87.2.22 رسیده، چنین آمده است: ثبت نام دانش آموزان کلیه پایه های تحصیلی در مدارس دولتی بدون برگزاری آزمون، مصاحبه، شرط معدل، نمره و براساس محدوده جغرافیایی مدارس صورت گیرد.
● فرمول شهریه ثبت نام مدارس دولتی
دلایل موفقیت درکاهش نرخ شکایات مردمی چه بوده است؟ به نظر می رسد مردم مسیله کمک به مدرسه را تا حدود زیادی پذیرفته اند. باید یک موضوع را- چه بخواهیم و چه نخواهیم- بپذیریم که اداره مدرسه تنها با بودجه آموزش و پرورش کاری دشوار و تا حدودی محال به نظر می رسد.
سیما سهرابی مادر یک دانش آموز دختر در مقطع ابتدایی می گوید: والدین باید منصفانه نگاه کنند، شما لیست خریدها و مایحتاج خانه تان را مرور کنید، کدام یک از ما بی هیچ دغدغه ای از پس آن بر می آییم؟ اداره مدرسه هم همین است. البته من موافق کمک های غیراجباری هستم.
حسین محمد اصغری مدیر ارزیابی عملکرد و رسیدگی به شکایات در تابستان 87 و نیز دبیر ستاد نظارت بر ثبت نام صراحتا تاکید می کند: چیزی به اسم شهریه در زمان ثبت نام برای مدارس دولتی وجود ندارد. (پول کتاب+ پول بیمه) تنها فرمول شهریه ثبت نام مدارس دولتی است. مدارس حتی حق فروش لباس فرم در محیط مدرسه را ندارند.البته معرفی فروشگاه در خارج مدرسه با تقاضای والدین انجام شدنی است. خود والدین بعضا اظهار می کنند که در گرمای تابستان سخت است، دست فرزندمان را بگیریم و به دنبال فلان پارچه و رنگ در بازار بگردیم. معرفی فروشگاه به عنوان مرکز فروش لباس فرم مدرسه برای راحتی والدین انجام می شود.
وی ادامه می دهد: در جلسه اولیا و مربیان مدرسه ای حضور داشتم، مدیر مدرسه از نیازها می گفت. برای تعمیر شوفاژ یک میلیون تومان هزینه لازم بود. یکی از آقایان حاضر در جلسه آهسته در گوش مدیر گفت: من هزینه را تقبل می کنم در مورد نیازهای دیگر صحبت کن. ما به عنوان یک مسیول آموزش و پرورش چنین کمک هایی را قبول داریم. بعد از فصل ثبت نام مدارس دولتی می توانند از طریق انجمن اولیا و مربیان طلب کمک غیر اجباری داشته باشند.
● 22 دستورالعمل برای مدارس مختلف
یک ذهنیت خاکستری در بین والدین وجود دارد که اگر مورد تخلفی در مدرسه در طول سال تحصیلی یا در ایام ثبت نام رخ دهد و گزارش دهیم، تا پایان سال رفتار کادر مدرسه با فرزندمان رفتاری از روی لج بازی و کج خلقی خواهد بود! مریم صادق زاده کارنامه سال اول متوسطه دخترش را نشان می دهد و می گوید: ببینید همه درس هایش را قبول شده است، فقط 25صدم برای ریاضی می خواست. پارسال پول کلاس فوق برنامه نداشتم که بدهم، رفتم آموزش وپرورش منطقه و گفتم ما نداریم و مدرسه گفته اگر ندهید، بچه را سر کلاس راه نمی دهیم!
نامه را که به مدرسه دادم خانم مدیر با اوقات تلخی گفت: یعنی این قدر خانواده شما مشکل دارد که برای شهریه فوق برنامه اسم مدرسه را به اداره منطقه کشاندید؟!
حسین محمداصغری دبیر ستاد نظارت ضمن این که اطمینان می دهد به هیچ وجه نام فرد شاکی به مدرسه یا منطقه اطلاع داده نمی شود، می گوید: حتی والدین به هنگام گزارش تلفنی می توانند نام خود را افشا نکنند.
وی ادامه می دهد: ستاد ارزیابی عملکرد و رسیدگی به شکایات مردمی تنها مختص فصل ثبت نام نیست. مردم می توانند در طول سال تحصیلی نیز با این ستاد در ارتباط باشند و موارد تخلف در مدرسه را گزارش دهند. در فصل تابستان طبیعی است که تمام توانمان صرف موارد ثبت نامی می شود. الان در سطح کشور 22 نوع مدرسه با 22 نوع دستورالعمل ثبت نامی داریم. در هر 22 نوع مدرسه دستورالعمل ها، شماره تلفن های ستاد نظارت در منطقه، شهر و وزارتخانه به صورت الزامی باید در تابلو اعلانات مدرسه نصب شود تا والدین به راحتی با ستادها ارتباط برقرار کنند.
در این ستادها دبیرانی به عنوان ناظر مشغول هستند که طی گزینش هایی از فروردین87 به بعد انتخاب شده اند. چون بر طبق برنامه ریزی انجام شده حضور مدیران و معاونین در روزهای ثبت نام (دوشنبه- چهارشنبه) در مدرسه الزامی است، به همین دلیل ناظرین از قشر دبیران انتخاب شده اند.
● ثبت و پیگیری شکایات
در محل ستاد نظارت بر ثبت نام شهر تهران ناظرین تمام ساعات اداری پشت تلفن ها حاضرند تا شکایت تلفنی را شنیده به صورت مختصر و روشن در برگ تنظیم ثبت نام یادداشت کنند. قسمت مشخصات فردی در این برگه اختیاری است. اما این که چرا برخی قبل از گزارش به مرجع اصلی یک دعوا هم در مدرسه راه می اندازند سؤالی قابل تأمل است. اصغری درحالی که برگه های شکواییه را ورق می زند، نمونه های زیر را می خواند: مدرسه غیرانتفاعی... قسمت بالای مدرسه مسکونی است. پیش دانشگاهی... گفته اند تا 100هزار تومان ندهیم ثبت نام نمی کنند! شیفت های صبح و بعدازظهر مدرسه ابتدایی... چرخشی است و...).
شکایات معمولاً یک خطی با ذکر نام مدرسه و منطقه تنظیم می شوند. بازرس برگه شکایات را بررسی کرده و بر حسب میزان اهمیت به منطقه ارجاع داده می شود. ناظر مستقر در ستاد نظارت منطقه با مدرسه موردنظر تلفنی و یا حضوری ارتباط گرفته و در صدد حل و فصل مشکل برمی آید. گاه حتی مستقیماً از ستاد نظارت شهر تهران نیرو اعزام شده و مأمور حل و فصل قضیه می شود.
پدری که می خواهد فرزند پسرش را در یک مدرسه غیرانتفاعی مقطع متوسطه ثبت نام کند تلفنی توضیح می دهد: شهریه پارسال 1.5میلیون تومان بوده که الان 2.5میلیون مطالبه کرده اند.
شکایت بلافاصله در جدول تخلفات شهریه ای ثبت می شود.
اصغری می گوید: کار جدیدی که امسال انجام داده ایم این است که شهریه کلیه مدارس غیرانتفاعی را در سایت www TehranEdu ir اعلام کرده ایم. هیچ مدرسه ای حق ندارد حتی یک ریال بیش از مبلغ اعلام شده، مطالبه کند.
بلافاصله خانم منشی به سایت مراجعه کرده و لیست هزینه های مدرسه موردنظر را بررسی می کند. شهریه مصوب (ثابت) یک میلیون و پانصدهزار تومان همراه با فوق برنامه 003هزار تومان+ فعالیت تابستانی 002 هزار تومان که جمعاً دو میلیون تومان می شود. این نشان می دهد که 005هزار تومان مدرسه اضافه بر نرخ مصوب مطالبه کرده است. در چنین مواردی تذکر تلفنی، حضوری و حتی کتبی توسط ستاد نظارت مرسوم است.
● نقش مدیریت در کیفیت آموزشی مدارس
اخذ وجه، شرط معدل و آزمون برای ثبت نام، مشکل مدارسی که بین دو منطقه روی خط مرزی واقع شده اند و ثبت نام در مدارسی که از استقبال بیشتری برخوردارند، 4 مورد اصلی شکایت مردمی در تابستان 78 هستند.
مدارسی که در خط مرزی مناطق 31و 41 واقع شده اند، همیشه محل تنش بوده اند. تصور مردم به کیفیت آموزش مدارس منطقه 01باعث شده که ازدحام دانش آموز از مناطق همجوار به این منطقه مشکلات ثبت نامی متعددی ایجاد کند. دبیر ستاد نظارت بر ثبت نام می گوید: بند6 دستورالعمل وزیر 3 تبصره را دربرگرفته است: محدوده مدارس براساس تراکم جمعیت و ظرفیت مدارس همجوار توسط آموزش و پرورش شهرستان، منطقه و ناحیه تعیین و ابلاغ شود.
ثبت نام دانش آموزان در مدارس همجوار. ناحیه آموزشی بنا به تشخیص مسیول ستاد ثبت نام سازمان صورت گیرد و همچنین به استناد تبصره3 ماده91 آیین نامه آموزشی دوره سه ساله متوسطه روزانه هنرستان های فنی و حرفه ای و کاردانش از این بند مستثنی بوده و می توانند براساس ضوابط، دانش آموزان خود را انتخاب کنند.
از مدیر ستاد نظارت صراحتاً می پرسم چه عواملی باعث می شود که یک مدرسه در نظر والدین خوب جلوه کرده و مدرسه ای دیگر نامش به خوبی برده نشود؟ و آیا اصلاً چنین ذهنیتی درست است؟ وی پاسخ می دهد:
به عنوان یک فرهنگی معتقدم اعتبار مدرسه به قدرت مدیریت آن برمی گردد. هرچه مدیر باتجربه تر باشد می تواند برنامه ای بهینه تر را برای دبیران و دانش آموزان طراحی کند. برعکس آن هم هست، یک کادر مدیریتی بی تجربه مطمیناً دارای خطاهایی است که تنها زمان می تواند به اصلاح آن بینجامد. بسیاری از مدارس به اصطلاح مشکل دار را داشته ایم که با تغییر مدیریت، تعمیر و نوسازی و تزریق امکانات به مدارس سطح اول منطقه بدل شده اند. البته ناگفته نماند برخی از مدارس به خاطر سابقه خوبشان طی یکی دو دهه هنوز هم تنها با تکیه بر همان پیشینه خوب مورد استقبال مردم هستند.
باز هم این سؤال مطرح است که بچه ام را کجا ثبت نام کنم؟ در شرایطی که مدارسی با شهریه 02میلیونی و امکانات ویژه رقیب های آینده کنکور سال بعد را آموزش می دهند؟!

گالیا توانگر
روزنامه کیهان 2 1