مطالعه صحیح

بارها شنیده ایم که دانش آموز یا دانشجویی می گوید: دیگر حال و حوصله خواندن این کتاب را ندارم. یا آنقدر از این کتاب خسته شده ام که قابل گفتن نیست. یا هر چقدر می خوانم مثل اینکه کمتر یاد می گیرم و... به راستی مشکل چیست؟  
مطالعه شب امتحان که در بین بسیاری از دانش آموزان رواج دارد، نشان دهنده عدم استفاده صحیح از حافظه و روش به خاطرسپاری مطالب است. شاید بارها برای شما نیز اتفاق افتاده باشد، با وجودی که درسی را مطالعه کرده و یاد گرفته اید، اما در جلسه امتحان نتوانسته اید به سوالی پاسخ دهید، این امر بیانگر این است که فرق است بین یادگیری و یادآوری . عدم یادآوری مطالب، بیشترین مشکل دانش آموزان است.
یادگیری و مطالعه، رابطه ای تنگاتنگ و مستقیم با یکدیگر دارند، تا جایی که می توان این دو را لا زم و ملزوم یکدیگر دانست. برای اینکه میزان یادگیری افزایش یابد، باید قبل از هر چیز مطالعه ای فعال و پویا داشت.
عدم آشنایی و بکارگیری شیوه صحیح مطالعه، نه تنها با موفقیت تحصیلی همراه نیست، بلکه ممکن است موجبات پایین آمدن کارآیی و بازدهی، تضعیف روحیه، کاهش اعتماد به نفس و خستگی و دلزدگی از مطالعه را نیز فراهم آورد.
برخی از فواید مطالعه صحیح:
1) زمان مطالعه را کاهش می دهد.
2) میزان یادگیری را افزایش می دهد.
3) به خاطرسپاری اطلا عات را آسانتر می کند.
4) لذت بیشتر از مطالعه را فراهم می کند.
5) مدت نگهداری مطالب را در حافظه طولا نی تر می کند.
● شرایط مطالعه:
بکارگیری شرایط مطالعه یعنی بهره وری بیشتر از مطالعه که شامل مواردی هستند که با دانستن، بکارگیری یا فراهم کردن آنها، می توان مطالعه ای مفیدتر با بازدهی بالا تر داشت.
در واقع این شرایط به شما می آموزند که قبل از شروع مطالعه چه اصولی رابه کار گیرید، در حین مطالعه چه مواردی را فراهم سازید و چگونه به اهداف مطالعاتی خود برسید و با دانستن آنها می توانید با آگاهی بیشتری درس خواندن را آغاز کنید و مطالعه ای فعال تر داشته باشید.
الف) شرایط ذهنی
- اعتماد به خود و تصمیم برای یادگیری: اگر به خودتان، ذهنتان و مطلبی که می خوانید اعتماد داشته باشید، مطمین باشید که مطلب را یاد خواهید گرفت.
- حال وهوای مطالعه را در خود ایجاد کنید: مثلا قبل از شروع مطالعه، دو دقیقه در مورد درسی که می خواهید مطالعه کنید، فکر کنید، به خصوص به قسمت هایی از درس که علا قه بیشتری به آن دارید.
- هدف خود را قبل از مطالعه به طور دقیق معین کنید. آیا درسی را برای مرور و یادآوری می خوانید یا برای این می خوانید که فردا امتحان دارید؟ برای امتحان تستی می خوانید یا تشریحی؟
ب) شرایط جسمی:
- وضعیت نشستن: هنگام مطالعه ستون فقرات باید به صورت عمودی قرار گیرد تا مایع نخاعی به راحتی جریان داشته باشد، در غیر این صورت علا یم خستگی ظاهر می شود.
- خستگی: مطالعه هنگام خستگی علا وه بر کاهش میزان علا قه نسبت به مطالعه، عدم یادگیری را نیز به همراه خواهد داشت. داشتن نشاط روحی و شرایط جسمانی مساعد در کمیت و کیفیت مطالعه بسیار موثر است.
- فاصله مناسب چشم تا کتاب: 30 الی 40 سانتی متر است.
ج) شرایط محیطی
داشتن مکان ثابت برای مطالعه، عامل بسیار مهمی است. اگر مکان مطالعه ثابت باشد، بعد از مدتی نسبت به آن مکان شرطی خواهید شد و هر زمان که در آن فضا قرار بگیرید، احساس یادگیری خواهید کرد و ذهن شما آمادگی بیشتری برای یادگیری و مطالعه خواهد داشت.
- تمام وسایل مورد نیاز را آماده کنید: داشتن خودکار روان، میز متناسب و...
- نور: بهترین نور برای مطالعه، نور طبیعی است. در غیر این صورت شرایطی را مهیا کنید که نور مستقیم به کتاب نتابد، برای افراد راست دست نور از سمت چپ و برای افراد چپ دست، تابش نور از سمت راست باشد.
- زمان مطالعه: هیچ زمان ثابت و معینی برای مطالعه وجود ندارد. بهترین زمان مطالعه، زمانی است که شما بهترین شرایط روحی و بیشترین هوشیاری را دارید، اما غالبا دو زمان پیشنهاد می شود:
1) ابتدای صبح
2) انتهای روز (قبل از خواب) که ذهن فرصتی برای تثبیت اطلا عات و ذخیره سازی آنها خواهد داشت.
● شش روش پیشنهادی مطالعه
▪ خواندن همراه با نوشتن:
از آنجایی که مطالعه فرایندی فعال و پویاست برای نیل به این هدف باید از تمام حواس خود برای درک صحیح مطالب استفاده کرد. باید با چشمان خود مطالب را خواند، در زمان لا زم مطالب را بلندبلند ادا کرد و نکات مهم را یادداشت کرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگیر شده و حضوری فعال و همه جانبه در یادگیری داشت و هم قبل از امتحان، بتوان از روی نوشته ها مرور کرد و خیلی سریع مطالب مهم را مجددا به خاطر سپرد.
▪ خط کشیدن زیر نکات مهم:
این روش شاید نسبت به روش قبلی بهتر باشد، ولی روش کاملی برای مطالعه نیست، چرا که بعضی از افراد به جای آن که تمرکز بر روی یادگیری و درک مطلب داشته باشند، ذهنشان معطوف به خط کشیدن زیر نکات مهم می شود. بهتر است ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را کاملا درک کنند و سپس زیر نکات مهم خط بکشند.
▪ حاشیه نویسی:
این روش برای یادگیری مطالبی که از اهمیت چندانی برخوردار نیستند، مورد استفاده قرار گیرد.
▪ خلا صه نویسی:
در این روش شما مطالب را می خوانید و آنچه را که درک کرده اید به صورت خلا صه یادداشت می کنید، این روش از روش های قبلی بهتر است، چرا که در این روش ابتدا مطالب را درک کرده، سپس آنها را یادداشت می کنید.
▪ کلیدبرداری:
در این روش شما بعد از درک مطالب، به صورت کلیدی نکات مهم را یادداشت می کنید، در واقع کلمه کلیدی، کوتاه ترین، راحت ترین، بهترین و پرمعنی ترین کلمه ای است که با دیدن آن مفهوم جمله تداعی شده و به خاطر آورده می شود.
▪ خلا قیت و طرح شبکه ای مغز:
این روش بهترین شیوه برای مطالعه است. در این روش شما مطالب را می خوانید. بعد از درک حقیقی آنها، نکات مهم را به زبان خودتان و به صورت کلیدی یادداشت می کنید و سپس کلمات کلیدی را به روی طرح شبکه ای مغز می نویسید. (در واقع نوشته های خود را به بهترین شکل ممکن ساماندهی می کنید و نکات اصلی و فرعی را مشخص می کنید) تا در دفعات بعد به جای دوباره خوانی، فقط به طرح شبکه ای مراجعه کرده و با دیدن کلمات کلیدی نوشته شده، بر روی طرح شبکه ای مغز، آنها را خیلی سریع مرور کنید.
● راهکارها و نکته های مهم در مطالعه صحیح:
1) به منظور ایجاد انگیزه بیشتر، گاهی با خود قرارداد ببندید و پس از مطالعه میزان مشخصی از درس ها به خود پاداش دهید. (پاداشی را خودتان تعیین کنید)
2) در هنگام ناراحتی و عصبانیت اصلا به سراغ مطالعه و درس نروید.
3) تنبیه و سرزنش فرزندان به خاطر مطالعه نکردن، نفرت و انزجار آنها را از مطالعه بیشتر می کند.
4) اعتماد به نفس و تشویق موجب سرعت یادگیری در مطالعه می شود.
5) استفاده از انگشت سبابه در مطالعه، به عنوان راهنمایی که همیشه همراه فرد است، توصیه می شود.
6) در مطالعه خود استمرار کمی و کیفی داشته باشید، یعنی هر روز میزان مطالعه خود را در حد مطلوب حفظ کنید تا موجب عادت به مطالعه و علا قمندی به آن شود.

نویسنده عالیه عسگری صومعه
روزنامه مردم سالاری

• بهترین روش مطالعه