مدرسه هایی که همیشه بازند

به منظور ارایه تصویر صحیح و واقعی از اسلام و مسلمانان در کره جنوبی و همچنین معرفی هرچه بیشتر آداب و فرهنگ کره به کشورهای مسلمان و با هدف تعمیق و تحکیم پیوندهای دوستی و مودت میان مردم کره و مسلمانان، به همت دانشگاه هانکوک و با حمایت و پشتیبانی استانداری آنچون مرکز فرهنگی کره و جهان اسلام در محوطه یی به مساحت 1200 متر مربع روز 22 اکتبر 2007 در شهر سیول افتتاح شد. در مراسم افتتاحیه و روزهای پس از آن، دست اندرکاران مرکز و مشاوران آن پژوهش ها و مطالعات خویش را در قالب مقاله به سمع حضار و مدعوین رساندند. از جمله مقاله های عرضه شده، مقاله تجربه آموزش در کره بود که توسط دکتر یوسف عبدالفتاح استاد مصری دانشگاه هانکوک شهر سیول و مشاور رییس مرکز فرهنگی کره و جهان اسلام تقدیم حضار شد. با توجه به استقبال حضار از مقاله مزبور و از آنجایی که تجربه کره یی ها در آموزش می تواند برای جامعه ما و علاقه مندان مفید باشد، از این رو ترجمه پژوهش مزبور به منظور استفاده از آن در آموزش کشور تقدیم دست اندرکاران آموزش و دوستداران علم می شود.  
بیهوده نیست که کشور کره جنوبی در رده دهم کشورهای ثروتمند جهان و بعد از ژاپن و چین در رتبه سوم بزرگ ترین اقتصاد قاره آسیا قرار گرفته است؛ کره یی که در اواسط قرن گذشته جزء یکی از مهم ترین کشورهای آسیا بود. کره یی که با منابع طبیعی اندک، و تراکم بالای جمعیت، آموزش را یگانه راه رهایی خویش تلقی کرده و با بهره گیری از نیروی انسانی به عنوان مهم ترین عامل بهره وری و به دلیل نگاه استراتژیک و عمیق به آموزش، به طور قابل توجهی پیشرفت کرده است. مردم کره به درستی به این مطلب پی برده اند که آموزش بهترین راه تحقق آرزوها و عامل کسب پیشرفت اجتماعی است. به همین دلیل میزان ثبت نام دانش آموزان در مرحله ابتدایی صددرصد است و این بدین معنی است که همه واجدین شرایط برای ورود به دبستان ثبت نام می کنند. همچنین از سال 2002 آموزش پیش از دبیرستان (معادل دوره راهنمایی تحصیلی) در کره اجباری شده است. ادامه تحصیل از مرحله پیش از دبیرستان به مرحله دبیرستان و هنرستان نیز همانند مرحله ابتدایی است و 5/99 درصد از دانش آموختگان در مرحله بعد ثبت نام می کنند. در حال حاضر تعداد دانش آموزان مدارس کره بیش از یازده میلیون نفر است که در سنین مختلف به تحصیل می پردازند. یک سوم مردم کره در آموزش مشارکت دارند و آموزش و پرورش در کره وزارتخانه اول است.
من از آموزشگاه ها، دانشگاه ها و دانشکده های مختلف و همچنین موسسه ها و نهادهای دولتی مرتبط با امر آموزش در کره بازدید کردم. مراکزی مانند؛
1) دانشگاه کره
2) دانشگاه هنرها
3) دانشکده فنی
4) دبیرستان زبان های خارجه
5) دبیرستان هنر ویژه استعدادهای درخشان
6) دبیرستان علوم ویژه استعدادهای درخشان
7) یکی از دبستان ها
8) کتابخانه ملی
آنچه مشاهده شد به شرح زیر است؛
▪ آموزش وظیفه یی همگانی است. این امر خاص آموزشگاه یا دانشکده یا دانشگاه نیست، بلکه همه در این امر مشارکت و آن را وظیفه یی ملی تلقی می کنند. موسسه ها و سازمان های بخش عمومی و بخش خصوصی و حتی بخش های اطلاع رسانی نیز در این زمینه همکاری کرده و آن را مسوولیت خویش قلمداد می کنند. سازمان هایی مانند؛
ـ تلویزیون آموزشی :EBS
این تلویزیون با در اختیار داشتن پنج کانال آموزشی همسان، آموزش مهارت های اساسی مرحله ابتدایی را عهده دار است و دانش آموختگان را برای مرحله متوسط آماده می سازد.
ـ روزنامه چوسون (:(CHOSON
این روزنامه مخصوص آموزش کودکان است و ضمن درج مطالب آموزشی کودکان، رویدادها و خبرهای مدارس را نیز منعکس می سازد. ارایه گزارش هایی از موضوع های آموزشی و همچنین برگزاری مسابقه ها و تمرین های آموزشی، معرفی کتاب های موجود در بازار کتاب و فیلم های کارتون، طرح و بررسی موضوع های مرتبط با آموزش مرحله ابتدایی و مرحله متوسطه از جمله مطالب این روزنامه است. این روزنامه همه ساله 400 آموزگار را به حساب خود به کشور ژاپن اعزام می کند تا با پیشرفت های علمی آن کشور آشنا شده و تجارب ژاپنی ها را به کره منتقل کنند. علاوه بر این همه ساله تعداد 100 آموزگار از سوی این روزنامه به کشور چین اعزام می شوند تا از نزدیک پیشرفت های سریع چین را مشاهده کرده و زمینه ارتقای کیفی خویش را فراهم سازند.
شرکت های بزرگ؛ شرکت هایی مانند LG همواره در امر آموزش مشارکت فعال دارند. این شرکت با احداث مدارس و دانشگاه و تجهیز بسیاری از کارگاه ها و تالارهای اجتماعات در این امر ملی همیاری می کند. کارگاه فضا و فضانوردی از جمله وظایف شرکت یونگ است؛ این شرکت تجهیز این کارگاه را در هنرستان ها عهده دار است و سالانه مبلغ 75 هزار دلار بابت پژوهش و فعالیت های تحقیقاتی هزینه می کند. همچنین رصدخانه بزرگی در کره وجود دارد که یکی از شرکت های معروف کره یی از آن حمایت و پشتیبانی می کند. تعدادی از کارگاه های دانشکده های فنی توسط شرکت های بزرگ مانند سامسونگ و... تجهیز و راه اندازی می شوند.
ـ کتابخانه عمومی؛
کتابخانه ملی نیز نقش خود را در ایجاد انگیزه و ترغیب نوجوانان به افزایش آگاهی و دانستنی ها و انجام تحقیق و پژوهش ایفا می کند. کتابخانه ملی ساختمانی را به عنوان کتابخانه کودکان در نظر گرفته تا از طریق آن کودکان را به امر آموزش و افزایش دانستنی ها ترغیب کند. شعار این کتابخانه چنین است؛ افزایش آگاهی ها کشور را توانمند می سازد .
در کشور کره برای آموزش عمومی و آموزش دانشگاهی یک وزارتخانه در نظر گرفته اند و آن را وزارت پرورش و توسعه نیروی انسانی نام گذاری کرده اند. از همین منظر ارتباط آموزش با بهره وری نیروی انسانی نزد کره یی ها روشن و به تبع آن هماهنگی و ارتباط آموزش با آموزش حرفه یی و بازار کار نیز آشکار می شود.
▪ آموزش ابتدایی در کره اجباری است و به میزان 99 درصد رایگان است. درصد ناچیز باقی مانده نیز از نظر کره یی ها جنبه نمادین و سمبلیک دارد.
▪ آموزش متوسطه مشتمل بر چهار بخش مجزا است؛ آموزش عمومی، آموزش حرفه یی (کشاورزی، صنعتی و...)، آموزش تخصصی (علوم و هنر) و آموزش زبان (انگلیسی، اسپانیایی و...)
▪ مدت زمان آموزش دانشگاهی چهار سال است اما دوره تحصیل در دانشکده های پزشکی و دندانپزشکی شش سال است.
▪ کارشناسان آموزشی (مغزهای متفکر، برنامه ریزان و مجریان) همگی کره یی و در علوم و تکنولوژی سرآمد هستند.
▪ کیفیت در محیط های آموزشی و زیرساخت ها یا ارکان اساسی آموزش به شدت رعایت می شود.
▪ مدارس توسط دولت های محلی اداره می شود اما بودجه آنها به طور یکسان از وزارتخانه تعیین و ابلاغ می شود. با وجود اداره مدارس توسط حکومت های محلی معهذا ضوابط و مقررات در هر ایالت تفاوت چندانی با دیگر ایالت ها ندارد.
▪ علاوه بر اینها برنامه آموزشی خاصی برای آموزگاران پیش بینی شده که بنابر میل خویش در ایام مرخصی می توانند در این برنامه ها شرکت کنند.
▪ معلمان را پیش از شروع به کار می آزمایند و آنان پس از موفقیت در آزمون فعالیت خویش را آغاز می کنند.
▪ سطح زندگی مردم به طور کلی بالا است و حقوق معلمان در بدو استخدام معادل 2500 دلار امریکا است.
▪ هر نهاد آموزشی شعار خاص خویش را دارد و هر کلاس نیز شعاری دارد. آمیزه یی از ارزش ها به عنوان شعار همواره بر سردر موسسات و سربرگ نامه ها و کتاب های چاپی نهاد آموزشی نقش می بندد و نهاد مزبور تمامی تلاش خود را برای تحقق آن به کار می بندد.
▪ در کلاس درس تابلویی نصب شده است که شعار آن نهاد آموزشی در آن ثبت و معرفی شده و همراه با ذکر تعداد دانش آموزان و ترکیب آنها است.
▪ در هر کلاس تصویری بزرگ از دانش آموزان آن کلاس نصب شده و در آن امیدها و آرزوهای آینده آنها به صورت مجزا ترسیم شده است.
▪ هر دانش آموز کلاس دوم ابتدایی می تواند براساس سهمیه در نظر گرفته شده موضوع ها و مسایل مرتبط با آموزش را به منظور بحث و تبادل نظر مطرح و به همراه دیگر همکلاسی هایش در این موضوع بحث کند. دیگر دانش آموزان در کلاس های بالاتر نیز از چنین حقی برخوردار هستند.
▪ مردم کره جنوبی اهتمام و عنایت خاصی به زبان انگلیسی دارند. در مدارس ابتدایی واحدی به این مهم اختصاص داده شده که دارای بخش های مختلف است و هر بخش به جنبه هایی از زندگی و فضای متعلق به آن از قبیل بیمارستان، فرودگاه، خانه، مدرسه و... اختصاص دارد و کلمات و جملات مورد نیاز در این فضاها را آموزش می دهد.
▪ در مدارس کره جنوبی نظارت پرورشی وجود ندارد و ارزیابی توسط مدیر مدرسه انجام می شود.
▪ همه ساله مبالغی به حقوق معلم ها افزوده می شود که مبنای آن ارزیابی مدیر مدرسه است. البته اظهارنظر اولیا دانش آموزان و خود دانش آموزان در آن بی تاثیر نیست.
▪ برنامه های آموزشی معلمان همواره در مدت مرخصی و عمدتاً در تابستان انجام می گیرد. این برنامه ها براساس نیازهای آموزشی آموزگاران است و هیچ گونه ارتباطی به اضافات سالانه ندارد.
▪ مدارس در تعطیلات نیز برای فعالیت های فوق برنامه مانند ورزش و موسیقی باز هستند و فعالیت مزبور زیر نظر گروهی از داوطلبان که از خارج مدرسه هستند انجام می پذیرد.
▪ شروع کلاس درس ساعت 30/8 صبح است. نیم ساعت اول، وقت آزاد است و در این مدت اقدامات و فعالیت های مربوط به کلاس درس انجام می پذیرد یا اینکه زبان انگلیسی قرایت می شود یا وقت قرایت آزاد است. زنگ اول از ساعت 9 صبح شروع می شود و تا ساعت چهار یا پنج بعدازظهر ادامه می یابد. در خلال این مدت برنامه هایی برای تبادل نظر،بازنگری و پاسخ به سوال های دانش آموزان وجود دارد. همچنین در این مدت به دانش آموزان غذا داده می شود.
▪ در هر مدرسه یک خانم پرستار وجود دارد، او از آموزگاران مدرسه است که آموزش های لازم را در این خصوص دیده است. هر دانش آموز دارای پرونده بهداشتی خاصی است که به هنگام ضرورت مورد استفاده والدین دانش آموز قرار می گیرد. همچنین این پرونده به عنوان سابقه بهداشتی دانش آموز است.
▪ همه ساله وجوهی به منظور تعمیر و نگهداری تجهیزات و اثاثیه اداری به مدارس تخصیص می یابد و هر مدرسه دارای واحدی است که مسوول نگهداری اموال و چگونگی هزینه کردن آن است.
▪ تعداد دانش آموزان به طور متوسط در هر کلاس مرحله ابتدایی بین 32 تا 35 نفر است.
▪ نظافت و بهداشت مدرسه به طور کلی از جمله وظایف دانش آموزان است، به جز نظافت دستشویی ها که به طور مشخص توسط شرکت های خاصی انجام می پذیرد.
1) دبیرستان های زبان های خارجه
این دبیرستان ها خاص آموزش زبان های خارجه هستند و دانش آموزان پس از قبولی در چندین آزمون می توانند وارد این گونه مدارس شوند. آزمون بسیار سخت است و فقط دانش آموزان ممتاز به این آموزشگاه ها راه می یابند.
2) دبیرستان های هنر
پس از آشنایی با استعدادهای هنری در دوره های ابتدایی و پیش دبیرستانی و کشف این گونه استعدادها دانش آموزان وارد دبیرستان هنر می شوند. مواد درسی این دبیرستان ها به دو گروه تقسیم می شود، نیمی از آنها درس های عمومی و نیمی دیگر درس های هنری است.
3) دبیرستان های علوم
در این دبیرستان ها به دانش آموزان تیزهوش، علوم و ریاضیات تدریس می شود، قبولی در این دبیرستان ها به یکی از سه روش ذیل است؛
1) از طریق برگزاری مسابقات و المپیادهای علوم و ریاضی
2) نمره های درس های علوم و ریاضی در مرحله پیش از دبیرستان (معادل دوره راهنمایی تحصیلی)
3) مصاحبه با دانش آموز و طرح سوال های ابتکاری و جدید
در این دبیرستان ها بر استفاده کاربردی از دروس داده شده و اجرای تیوری ها و تحقق بخشیدن به پژوهش ها و تحقیقات صورت گرفته تاکید می شود. همچنین انجام گردش های علمی و اجرای فعالیت های عملی در درس هایی مانند زیست شناسی و جغرافیا و مشاهده میدانی برخی اماکن از جمله برنامه های دبیرستان است. دانش آموزان این دبیرستان ها در بسیاری از کنگره ها و همایش های علمی نیز حضور دارند. در بسیاری از این همایش ها علاوه بر دانشمندان کره یی، دانشمندان خارجی سخنرانی ها و مقاله های علمی خود را ارایه می کنند.
دانش آموزان این دبیرستان ها فعالیت ها و اقداماتی نیز به جامعه ارایه می دهند، از جمله این فعالیت ها ارایه برنامه های نمایشی به مدت سه روز به آسایشگاه های عقب ماندگان ذهنی است. در این دبیرستان ها سالنی به اختراعات و ابداعات دانش آموزان اختصاص یافته که از سوی برخی از شرکت ها حمایت و پشتیبانی می شود. برای هر ماده درسی در این دبیرستان ها، یک کلاس درس اختصاص یافته، همچنین کارگاه های این دبیرستان ها در سطح کارگاه های دانشکده ها است و هر دبیرستان دارای رصدخانه است. از جمله اختیارات مدیر مدرسه، انتخاب آموزگاران آن است. علاوه بر این مدیر مدرسه می تواند برخی از دانش آموزان را برای آموزگاری در این دبیرستان ها کاندیدا کند.
▪ در ورودی همه مدارس کره جنوبی و به عبارت بهتر در همه نهادها و موسسه های این کشور سالنی با تعدادی رایانه وجود دارد که به شبکه اینترنت متصل است و بازدیدکننده از موسسه آموزشی می تواند از خدمات آن به طور رایگان استفاده کند.
کره یی ها برای تحقق این فعالیت ها برنامه ریزی دقیق مبتنی بر دورنمایی روشن را پیشه خود کرده اند و بر مبنای این برنامه ریزی با پشتکار و جدیت بی نظیر به دنبال تحقق برنامه های از پیش تعیین شده هستند. آنها سعی کرده اند طرح هایشان را توسط ابداعگران کره یی برنامه ریزی کنند.
به طور کلی کره کشوری است با امنیت بسیار بالا و مردمی پرمهر و محبت که خارجی ها را دوست دارند و به دنبال ارتباط و تعامل با آنها هستند، هرچند عامل زبان در برخی موارد موانعی بر سر راه ارتباط ایجاد می کند. چنانچه معضل گرانی در کره نیز مانعی بر سر راه بازدید از این کشور زیبا است.
نظام آموزشی در کره و همچنین آموزش دانشگاهی در این کشور تفاوت چندانی با نظام آموزشی مصر ندارد. یعنی آموزش ابتدایی 6 سال، پیش دبیرستان (معادل دوره راهنمایی تحصیلی در ایران) 3 سال، دبیرستان 3 سال و دانشگاه 4 سال به غیر از دانشکده های پزشکی و دندانپزشکی. علاوه بر اینها دوره تحصیل در برخی دانشکده ها و موسسات آموزش عالی تخصصی دو سال است.
بررسی و مشاهده نظام آموزشی کره و مقایسه آن با نظام آموزشی مصر بیانگر تفاوت ها و اختلافات چندی است، این تفاوت ها ما را به تلاش و جدیت بیشتر رهنمون می سازد تا با عزم راسخ به دنبال تحقق دستاوردهای کره در این زمینه باشیم. تفاوت های مزبور را می توان اینچنین دسته بندی کرد؛
▪ ارزش های تربیتی نقش مهمی در موسسات آموزشی و مدارس ایفا می کنند، راستگویی، اخلاص و ابداع، فصل مشترک همه موسسات آموزشی و موسسات مرتبط با آموزش است که در کنار ارزش های اخلاقی دیگر مورد توجه کره یی ها است.
▪ مسوولیت آموزش بر دوش همگان است و کار کردن در این وادی به شکلی زنجیره یی است که توسط همه موسسات و نهادهای مرتبط دنبال می شود.
▪ عینیت بخشیدن و مفهوم سازی؛ در کره از مرحله اولیه آموزش و در مرحله ابتدایی، دانش آموزان را با مفهوم هدف، شعار و ارزش ها آشنا می کنند به همین دلیل مفاهیم مزبور در ذهن و فکر دانش آموز رسوخ یافته، درک و فهم آنها و در نتیجه کاربرد آنها آسان می شود.
▪ توجه و اهتمام به دانش آموزان تیزهوش قبل از ورود به مرحله دبیرستان، آماده سازی و هدایت آنها به دبیرستان هایی که متناسب با هوش و علاقه آنها است.
▪ هماهنگی و ارتباط ساختاری میان موسسات آموزشی و شرکت ها و موسسات حمایتگر و پشتیبان به نحوی است که این شرکت ها بورس های تحصیلی به علاقه مندان ارایه می کنند و علاوه بر آن آموزش حرفه یی دانش آموزان و دانشجویان را عهده دار هستند و در نهایت فرصت های شغلی لازم را برای آنها فراهم می سازند.
▪ از منظر کره یی ها انسان عامل اصلی و واقعی پیشرفت است، توجه به نیروی انسانی و عنایت به آموزش آن و پرورش انسان های قوی ضامن پیشرفت کشور است. از این رو از ابتدا برای آموزش صحیح نیروها و ایجاد فرصت های شغلی برای آنها تلاش می کنند تا بدین وسیله شهروندی مفید و کارآمد تربیت شود و برای پیشرفت و تکامل جامعه موثر باشد.
▪ توجه به برنامه ریزی و اهتمام به آن به منظور تحقق اهداف موردنظر، طبق برنامه ها و مکانیسم های دقیق و منظم و با زمان بندی معین.
▪ پذیرش و باور داشتن آموزش و توجه خاص به آن. هر اندازه درجه و میزان این باور و عقیده بیشتر باشد، درجه مشارکت و فعالیت در آموزش بیشتر است.
عرق ملی، احساس مسوولیت، شور و شوق برای کار کردن، علاقه مندی به منظور کسب موفقیت و احساس افتخار پس از کسب موفقیت سبب شده در کره جنوبی فرد تنبل یا سهل انگار یا بی خیال و لاابالی وجود نداشته باشد. همه در کار جدی هستند. همه کار خود را دوست دارند و از انجام آن بهره می برند و با اخلاص و صداقت در راه آن فعالیت می کنند، همه به عرق ملی خود افتخار می کنند.

یوسف عبدالفتاح نویسنده و پژوهشگر و مشاور مرکز فرهنگی کره و جهان اسلام ترجمه عبدالنبی قیم
روزنامه اعتماد