مـحیـط آمـوزشـی اثـربـخـش

نخستین مهد تربیت هر کس آغوش گرم و پرمحبت خانواد ه اوست. شخصیت فرد د ر سال های اولیه کود کی د ر فضای عاطفی از ارتباط اعضای خانواد ه به ویژه ماد ر و پد ر شکل می گیرد . وقتی کود ک شش ساله شد ، والد ین او را به د بستان می سپارند و این شروع تعلیم و تربیت رسمی اوست. کود ک معرفت و د انش این د وره را تا پایان عمر د ر ضمیر خود نگه د اشته و بر مبنای آن عمل خواهد کرد . البته د ر این میان تاثیر عوامل متعد د اجتماعی را بر رفتار او نباید از نظر د ور د اشت. به این ترتیب اولیای مد رسه د ر د وره ابتد ایی علاوه بر آن که د ر ساعاتی از روز همانند والد ین د انش آموزان هستند ، مسیولیت فراهم آورد ن تسهیلات مناسب برای رشد همه جانبه د انش آموز را نیز برعهد ه د ارند . اجرای برنامه های د رسی بخشی از این مسیولیت است. اما محیط آمــوزشی بخـش مهمی است که د ر این جا مورد بررسی قرار گرفته است. چگونه می توانیم محیط آموزشی خود را اثربخش تر کنیم؟ انسان از نظر رشد د وره های مختلفی را طی می کند که هر یک با ویژگی هایی همراه است. بررسی و شناخت ویژگی های هر د وره و برآورد ن نیازهای آن د وره د ر بهد اشت جسمی و روانی فرد نقش برجسته ای د ارد و موفقیت د ر تعلیم و تربیت را امکان پذیر می سازد . د وره ای که کود کان ابتد ایی د ر آن قرار د ارند ، سن رفاقت و د وستی کود کان است و کود ک سرشار از انرژی و شور و نشاط حیاتی و شیفته فعالیت است. لذا ایجاد فضاهای تربیتی و آموزشی مناسب برای رشد و تکامل استعد اد های بالقوه او لازم است.  
ابتد ا باید قوانین را به عنوان پیمان نامه ای میان خانواد ه و مد رسه و د انش آموزان تنظیم کرد . هد ف اصلی این قوانین تقویت و گسترش ارتباط موثر و د وسو میان خانه و مد رسه با هد ف فراهم ساختن زمینه ای مساعد برای رشد آموزشی، پرورشی، فرهنگی، رفتاری و شخصیت د انش آموزان به عنوان شهروند ان فرد ای یک جامعه مد نی است و د و نهاد خانواد ه و مد رسه را متعهد می سازد تا حقوق همد یگر را محترم شمرد ه و از انجام مسیولیت ها و وظایف خویش د ر قبال د انش آموزان و نیز د ر مقابل د یگران سرباز نزنند . این قوانین نیز د ر قسمتی از مد رسه د ر معرض د ید د انش آموزان قرار می گیرد .
بیان انتظارات د ر اولین روز مد رسه کمک می کند تا د انش آموزان از رفتارهای مورد انتظار مطلع باشند و د چار اضطراب نشوند . د ر چنین محیطی که قوانین آن روشن است، نظم حکم فرما است. راهکار مهم د یگر، ارتباط مطلوب و د اشتن تباد ل عاطفی است. د ر مد رسه اثربخش، کارکنان و اعضای مد رسه نسبت به هم یکد ل بود ه و از رفتار صمیمانه برخورد ارند ، به د انش آموزان و یکد یگر احترام گذاشته و از تحقیر و انتقاد نابجای آنان می پرهیزند . با تشکیل جلسات خانواد ه و مشاوره با د انش آموزان به رشد اعتماد به نفس و ارزشمند بود ن آنان کمک می کنند ، د ر هیچ شرایطی از ارایه محبت نسبت به بچه ها د ریغ نمی کنند ، از کاهش محبت به عنوان یکی از ابزارهای تنبیه استفاد ه نمی نمایند و نسبت به محیط مد رسه و اطرافیان نگاه خوش بینانه د ارند .
راهکار د یگر برخورد اری از نقش الگویی مطلوب است. افراد د ر محیط آموزشی اثربخش به ارزش های د ینی، اخلاقی و خانواد گی پایبند ند ، د ر گفتار و کرد ار خود هماهنگی د ارند (وحد ت کرد ار و گفتار)، د ر شرایط مختلف مراقب رفتار خود هستند و با رفتار منطقی و متعاد ل خود سلامت فرزند ان را فراهم می کنند .
نکته د یگر تشویق و فراهم کرد ن محیطی امن برای مشارکت فعال د انش آموزان د ر امور مد رسه، برای بهبود بخشید ن مهارت های ارتباطی، همکاری و حل تعارض ها و مسایل شخصی د انش آموزان است.به این ترتیب د انش آموزان فرصت د ارند که با انجام وظایف محوله، نظرات، عقاید و احساسات خود را د ر محیطی سالم و به د ور از ترس و تهد ید و قضاوت د یگران ابراز کنند . د ر محیط آموزشی اثربخش، تقویم ها و جد اول مختلف فعالیت های مد رسه و برنامه های مد رسه برای ارایه به خانواد ه آماد ه می شود .
د ر چنین محیطی هر فرد با توجه به توانایی ها و استعد اد ها با خود ش سنجید ه می شود ، نه با د یگران و د ر این محیط ترس از شب امتحان و اضطراب د ر زمان امتحان معنایی ند ارد و از آن جا که رسانه های آموزشی نقش بسیار مهمی د ر سیستم تکنولوژی آموزشی د ارند و استفاد ه د رست و مناسب از آنها به طور موثری کیفیت یاد گیری را بالا می برد . د ر محیط آموزشی اثربخش، این امکان به معلم د اد ه می شود که بتواند شرایط یاد گیری بهتر و مناسب تر را د ر کلاس فراهم سازد و مشکلات و نارسایی های آموزشی را حتی الامکان کاهش د هد . ایجاد فضای شاد د ر مد رسه، اجرای مراسم د ر روزهای مختلف، پخش موسیقی د ر زمان زنگ های تفریح، تجهیز مد رسه به کتابخانه و کتاب های مناسب و تشویق د انش آموزان به استفاد ه از آن، تجهیز مد رسه به اتاق بهد اشت و به کارگیری مربیان مجرب و د لسوز، از ویژگی های چنین محیطی است.
به طور خلاصه بهترین و اثربخش ترین محیط آموزشی، محیطی است که از ویژگی های مطلوب تعلیم برخورد ار است، اعضای آن د ر جهت هد ف مشترکی گام برمی د ارند ، کارکنان آن به قد رت فضل فروشی اعتقاد ند ارند ، نه موعظه می کنند و نه د رس اخلاق می د هند ، آنان احساس گناه را د ر بین د انش آموزان تقویت نمی کنند ، وقتی بد رفتاری ناچیزی روی می د هد بحث علت و معلول را پیش نمی کشند ، به وقایعی که د ر مد رسه رخ می د هد به کاوش بی جا نمی پرد ازند و از بچه ها جاسوس د رست نمی کنند . کاری به گذشته د انش آموزان یا به آیند ه نزد یک آنان ند ارند . آنان سروکارشان با زمان حال است.
به د انش آموزان احترام می گذارند ، به حریم شخصی آنان تجاوز نمی کنند و آنان را با القاب منفی صد ا نمی زنند .
▪ شعار ما د ر مد رسه اثربخش:
ـ تفکر و برنامه ریزی د ر امور و پی گیری مسایل
ـ پرهیز از خشم و سعی د ر محبت
ـ راستی د ر گفتار و وفا به عهد
ـ تقد م د ر سلام و نوازش کود کان
ـ خد مت به د انش آموزان و مصاحبت با اولیا
ـ حفظ شاد ابی فضا و تقویت روحیه اعتماد به نفس
ـ حفظ نظافت د ر مد رسه و ایجاد احساس مسیولیت

اشرف الساد ات جلال زاد ه
روزنامه اطلاعات