هویت بخشی انقلاب اسلامی به نقش زن در جامعه

اگر تاریخ حضور زنان را در عرصه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، علمی و سیاسی جهان ورق بزنیم، به جریت می توان گفت حضور کنونی زن ایرانی در عرصه های مختلف کشورش نه تنها موفقیت شگرف در برابر تیرگی های دنیای امروز است، بلکه به نحوی این حضور درخشان برای تمامی کشورها به تدریج به یک الگو تبدیل می شود. این تنها مرهون پدیده قرن معاصر یعنی ظهور و بروز انقلاب اسلامی است. چنانچه به تنهایی میزان رشد علمی بانوان را پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی مورد ارزیابی قرار دهیم، به نرخ 50درصدی موفقیت و رشد تصاعدی آنها پی خواهیم برد. این در حالی است که نرخ باسوادی زنان قبل از انقلاب اسلامی حدود 35 درصد و پس از آن به بیش از 80درصد رسیده است.  
علاوه بر آن هم اکنون در رشته های فوق تخصصی در دانشگاه های علوم پزشکی کشور حدود 180 نفر از اعضای هیات علمی را زنان تشکیل می دهند که این آمار قبل از انقلاب به ده نفر هم نمی رسید.
بدون تردید رهنمودهای روشنگرانه امام راحل(ره) جایگاه زن ایرانی را آنچنان ارتقا بخشید که امروز زنان ایرانی در ردیف صبورترین، متعهدترین و متخصص ترین زنان دنیا قرار گرفته اند. زنان و نقش اثرگذار آنان در دیدگاه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری جایگاه خاصی یافته اند و این به خاطر جایگاه رفیع و ارزش هایی است که در اسلام برای زنان اختصاص داده شده، بنابراین حضرت امام(ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره امتیازات ویژه ای برای زنان قایل بوده و هستند، لذا با تعابیر زیبا و ارزشمند از زن با ایمان یاد شده است. امام خمینی(ره) زنان را در انقلاب اسلامی جلوتر از مردان و مشوق آنها در ایجاد و تداوم نهضت خوانده اند. بنابراین فرصت های برابر رشد علمی، آموزشی، خدمات عمومی، مشارکت انتخاباتی، تامین اجتماعی و مسایل فرهنگی و... همگی گواه وجود توجه خاص به حضور فعال و موثر زن ایرانی در عرصه های مختلف پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.
● زن در آیینه انقلاب
حضرت امام(ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران همواره بر جایگاه ارزشی و معرفتی زنان در جامعه تاکید کرده اند. نگاه ویژه به نقش زنان در واقع مبین فلسفه وجودی زن در نظام آفرینش و جایگاه او در اسلام و نظام جمهوری اسلامی است. کسانی که روزهای اول شکل گیری نهضت جمهوری اسلامی و سال های پرشور انقلاب را به یاد دارند قطعا اذعان می کنند که شکل گیری انقلاب اسلامی بدون حضور و مجاهدت زنان تقریبا ناممکن بود به طوری که پررنگ شدن نقش و حضور زنان در جنبش های انقلابی سبب شد تا ناظران با هر تفکری نتوانند منکر نقش زنان و تاثیر حضور آنان در شکل گیری بزرگ ترین حرکت سیاسی و انقلاب قرن شوند. توجه گروه های سیاسی به این قشر و نیز نیاز زنان به ایجاد فضایی برابر برای حضور در جامعه آنان را بر آن داشت تا از طرق مختلف از حرکت های انقلابی حمایت کنند. منیره غلامی توکلی یک فرهنگی و روزنامه نگار توضیح می دهد: در واقع می توان این گونه گفت که در آن دوران گروهی از زنان مذهبی با نگاه ویژه به مسایل سیاسی و اجتماعی نیز وارد میدان شده و موجودیت خود را فریاد و البته اثبات کردند. این موفقیت در دورانی که از هر چهار زن ایرانی، یک نفر باسواد بودند، موقعیت بزرگی به حساب می آمد. این موفقیت مقدمه ای بود تا زن ایرانی از حضور ویترینی و رشد گلخانه ای در 18 NGO تحت نظر اشرف پهلوی با عنوان سازمان زنان ایران، به سوی بالندگی و حضور مستمر و موثر گام بردارد. دراین راستا تفکر تشکیل مدارس دخترانه اسلامی و تشویق خانواده های مذهبی به اعزام دخترانشان به دانشگاه ها و تاسیس انجمن های اسلامی دانشجویی و ایجاد مراکز مذهبی و وجود مبلغین مذهبی زن منجر به ایجاد یک جریان روشنفکری مذهبی در دانشگاه ها شد. جریانی که زن را در تمامی شیونات اجتماعی و سیاسی کشور حایز نقش و جایگاه می داند.
وی تاکید می کند: این نگرش برگرفته از مکتب اسلام است. نگرشی که تعریف زن را تنها در واژه های زیبا و مطیع امر مرد نمی داند، بلکه زن را موجودی ناطق و انسان ساز می داند که از احترام و ارزش خاصی برخوردار است.
توکلی با استناد به آمار می گوید: 80 درصد زنان امروز باسواد هستند و در مراکز علمی و دانشگاهی بیشترین آمار قبولی از جنس زنان است. مشارکت عمومی زنان دراین دوره به حدی رسیده است که بیشترین آمار (قریب 60درصد) شرکت در انتخابات مختلف کشور را نیز زنان تشکیل می دهند.
وی در ادامه می گوید: اگر دوران انقلاب را به دو بخش قبل و بعد از دفاع مقدس تقسیم کنیم این روند بخصوص روند حضور زنان نخبه سیاسی سرعت بیشتری دارد که اینها همه و همه به دلیل کسب روحیه خودباوری و اعتماد به نفس در زنان، افزایش آگاهی و بلوغ فکری جامعه در پذیرش استعدادها و توانمندیهای آنان است که این خود دستاورد بزرگ زنان بعد از پیروزی جمهوری اسلامی به مدد هویت بخشی انقلاب و دیدگاه های رهبر کبیر آن به این قشر عظیم است.
وی تاکید می کند: یکی دیگر از دستاوردهای انقلاب اسلامی برای زنان بازیافتن مقام انسانی(شان) و خارج شدن از منظر توجهات جنسی است. انقلاب اسلامی شیوه جدید ارزشی و نماد ارزشمندی از حیات زنان درجامعه را ارایه می کند. الگویی که هویت اسلامی متناسب با جایگاه زن را به نمایش گذاشت. زنی که نه تنها مستقل است، بلکه دارای مسیولیت در ساختمان حکومت اسلامی نیز هست.
● ضرورت فعالیت زن ایرانی با حفظ شیونات
پیرامون حضور زن در صحنه های مختلف بویژه عرصه اجتماعی دیدگاه های مختلفی مطرح شده که می توان این نظرات را در سه بخش خلاصه کرد.
الهه وکیلی عضو هییت علمی دانشگاه الزهرا(س) و استاد دانشکده الهیات الزهرا(س) توضیح می دهد: در دیدگاه سنتی زن محکوم به خانه نشینی بود. امروزه دیدگاه به اصطلاح مدرن دیگری مبنی بر عقاید فمینیستی مطرح شده که ظاهر پررنگ و لعابی دارد، اما از درون پوسیده است. معتقدان این نظریه می خواهند زن را از همسر و فرزندانش جدا کرده و صرفا در فعالیت های برابر با مردان غرق کنند.
دیدگاه سوم که از منظر امام راحل(ره) مطرح شد این است که زن و مرد در محیط خانواده آنچنان مشارکتی داشته باشند که بتوانند حضور موفق خود را درعرصه های مختلف پشتیبانی کنند. این گونه است که پشت هر مرد موفقی یک زن موفق وجود دارد.
وکیلی با اشاره به این که وقار و متانت زن ایرانی مثال زدنی است، توضیح می دهد: ایجاد فرصت های برابر مطالعاتی و تحقیقاتی برای زنان درعرصه پژوهش، حضور فعال زنان در هییت های دانشگاه ها، اشتغال در امنیت کامل اخلاقی با حفظ وقار و متانت اسلامی و ده ها مورد دیگر همه گواه این است که با پیروزی انقلاب اسلامی فرصت های بالقوه زن ایرانی زمینه ظهور پیدا کرد.
این استاد دانشگاه با اشاره به واقعه عاشورا و حضور موثر و رهایی بخش بزرگ بانویی چون حضرت زینب کبری(س) توضیح می دهد: زنان انقلابی ما با داشتن الگویی چون بانوی نمونه اسلام فاطمه زهرا(س) و حضرت زینب(س) توانستند درعرصه های مختلف انقلاب حماسه سازی کنند. در صدر اسلام و در غزوات مختلف پیامبر(ص) زنان حماسه ساز بسیاری دوشادوش مردان مشارکت داشتند. به عنوان مثال نسیبه در جنگ وظیفه اش پرستاری از افراد بود. در زمان دفاع مقدس نیز مادران بسیاری داشتیم که چند فرزند خود را راهی جبهه های نبرد حق علیه باطل کرده و چندین شهید تقدیم انقلاب کردند. این روحیه سلحشوری بانوان ایرانی که به برکت رهنمودهای امام خمینی(ره) بیدار شد و به شکوفایی رسید و به یک خصیصه بارز زن ایرانی مبدل گشت.
وی در ادامه می گوید: اگر در شرایط فعلی نیز این اسوه ها پر رنگ تر شوند، می توانیم با موفقیت نقش زن مسلمان ایرانی را درعرصه های مختلف تبیین کنیم.
● زن عنصر مهم فرهنگ ساز
سروناز حر دانشجو و عضو فعال نشریات دانشجویی با اشاره به این که تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی دو نگاه تیره ابزار واقع شدن زن و یا نادیده گرفتن فعالیت اجتماعی زنان سرلوحه برنامه ها قرار داشت، توضیح می دهد: به برکت نگاه امام (ره) زن با ایفای نقش مادری به معنای واقعی توانست به مقام انسان سازی برسد. همه مردان بزرگ تاریخ و شهدای دفاع مقدس با پشتیبانی عاطفی زنان و مادرانشان توانستند حماسه ساز شوند.
این دانشجو به الگوی زن ایرانی برای بیداری زنان دنیا تاکید کرده و می گوید: همین ویژگی سلحشوری زن ایرانی و صبر بی پایانش باعث شده که زنان غزه ای از مادران و همسران شهدای ایران الگوی مقاومت و پایداری بگیرند.
وی با محور دانستن زن در خانواده به نقش کلیدی مادر در تربیت نسل آینده اشاره کرده و می گوید: بزرگ مردی که فریاد زد: هیهات من الذله این کفرستیزی و آزادی خواهی را از مادر بزرگوارش آموخته بود. در سطح جامعه خیلی بزه ها رخ می دهد که برنامه ریزان نمی دانند چطور حل و فصل کنند؟ به نظر می رسد اگر درباره زنان یک جامعه سرمایه گذاری شود، خود به خود با تربیت نسل سالم خیلی از مشکلات مرتفع خواهد شد. وقتی نقش اصلی زن در برنامه ریزی ها کمرنگ شود، مشکلات گسترش پیدا می کنند. ما نمی خواهیم به بهانه های فیمینیستی ارزش ها را از خود جدا کنیم. این ها تهاجماتی است که نقش اصلی زن مسلمان ایرانی را تهدید می کند. ما می خواهیم زن به موازات ایفای نقش مادری به رسالت اجتماعی خود نیز بپردازد.
همه این ها به این برمی گردد که مسیولان زن را یک عنصر فرهنگ ساز تلقی کنند.
● سلحشوری ویژگی زن انقلابی و ایرانی
مریم کاظم زاده نویسنده و یکی از زنان فعال در عرصه دفاع مقدس با ورق زدن خاطرات جنگ تاکید می کند: در عرصه دفاع مقدس نقش زنان نه تنها کمتر از مردان نبود، بلکه امنیت امروز را مدیون عشق و ایثارگری مادران و همسرانی می دانیم که عزیزترین افراد خود را در راه خدا و انقلاب تقدیم کردند. اگر حمایت این ها نبود، مردان با چه دلگرمی روانه خط مقدم می شدند و آنچنان حماسه هایی می آفریدند.
کاظم زاده با گله مندی می گوید: در تعجبم که هیچ کس به طور جدی نقش تخصصی زن را در عرصه دفاع مقدس آن طور که شایسته است تبیین نکرده و همگان از یک منظر کلیشه ای به موضوع نگاه می کنند. در زمان جنگ خواهران پرستاری بودند که 48 ساعت یا بیشتر پلک بر هم نمی گذاشتند و دایماً علایم حیاتی مجروحان را کنترل می کردند. آن زمان ها دستگاهی نبود که برای کنترل علایم حیاتی به بیمار وصل کنند.
به راستی کدام فیلم ساز بوده که همین واقعیت کوچک و در عین حال بزرگ را به تصویر کشیده باشد؟
وی حتی حضور زنان پزشک در خط مقدم را که از نزدیک شاهد بوده توصیف می کند و می گوید: دکترهایی چون خانم ها کیهانی و زرین تاج از جمله زنانی بودند که به این نتیجه رسیدند اگر خودشان مستقیماً در خط مقدم حضور پیدا کنند، می شود تعداد زیادی از مجروحان را با مهار خونریزی به موقع نجات داد. چه کسی از حضور مستقیم و سازنده این خواهران باخبر است؟ این ها شخصیت هایی نبوده اند که بگویند ما چنین و چنان کرده ایم، ما هم اگرچه به دنبال الگوسازی برای دختران جوان هستیم، اما منابع ارزشمند را گم کرده ایم. دختری چون مینو فردی 17 ساله که در سرپل ذهاب امدادگری می کرد و آخرین نفری بود که از قصر شیرین خارج شد، آیا یک الگو قابل لمس و فوق العاده نیست؟ سرانجام همین دختر در 19 سالگی به شهادت رسید.
کاظم زاده به اعلامیه ها و بیانیه هایی که امام (ره) در اوج مبارزات صادر می کردند اشاره کرده و می گوید: خود امام (ره) بارها متذکر شدند بسیاری از بیانیه ها را به لحاظ پیشرو بودن خانم ها در مبارزات انقلاب صادر می کردند.
با یک چنین زمینه ای بی انصافی ست که برخی برنامه ریزان نقش فعال زن مسلمان را در عرصه های مختلف نادیده گرفته و موانع شغلی این قشر را مرتفع نکنند.
یکی از مهمترین دستاوردهای پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه زنان هویت بخشی به زن ایرانی و مسلمان و تعریف عملی آن در متن جامعه است. زن که در جامعه ایرانی قبل از انقلاب بسان پیش همچون عروسکی بازیچه دست استعمارگران غربی قرار گرفته بود، به برکت روشنگری های امام(ره) از حاشیه به متن جامعه آمد. جامعه زنان مسلمان و متعهد ایرانی برپایه عفت، صبر و هوش، حقیقت را دریافت کرده و با یک روند تصاعدی این قشر درصدد جبران بیش از 100سال عقب ماندگی فرهنگی و اجتماعی (دوران قاجار و پهلوی) برآمدند.
خودباوری زنان پس از انقلاب را می توان از جمله معجزات انقلاب اسلامی دانست. در هویت اسلامی ملاک تعریف شده برای زن تقوا و دانش او قرار گرفت، در صورتی که پیش از این زن شایسته تنها مناسب ویترین ها و چشم های حریص تعریف می شد.
در دوران قاجار زنان اسیر پچ پچ های درباری و دیوارهای اندرونی بودند و در دوران پهلوی با موج تفکرات به اصطلاح روشنفکرانه شأن و جایگاهشان در حد عروسک های ملعبه استعمار تنزل پیدا کرده بود.
امام(ره) با جمله از دامن زن، مرد به معراج می رود ، به جریت می توان گفت انقلاب دوم را که اهمیتش کمتر از انقلاب بزرگ اسلامی نبود، خلق کرد، انقلابی به نام دگرگونی هویت زن ایرانی.
این بازگشت به هویت اصلی در قشر زنان حماسه های فراوانی را پیش روی جهانیان منصف و متعهد قرار داد، به گونه ای که هنوز هم همسران و مادران شهدا اسوه های مقاومت برای همه ملت های ظلم ستیز جهان به حساب می آیند. اگر چه زنان ایران اسلامی پس از پیروزی انقلاب همانند دیگر اقشار جامعه با پدیده جنگ تحمیلی رو به رو شدند، اما در عرصه جنگ نیز خوش درخشیدند.
جنگ که تمام شد، دختران و زنان ایرانی جهاد دیگری را در عرصه های مختلف علمی، سیاسی و ورزشی آغاز کردند. درخشش ده ها مدال بین المللی در عرصه های گوناگون ورزشی و علمی به دنیا نشان داد که زن ایرانی یک زن خانه نشین و منزوی نیست، بلکه در پی طرح هویت اصلی و هدف متعالی اش سعی می کند جایگاه و شأن خود را به صورت روزافزونی ارتقا ببخشد.
● انقلاب آغازی برای موفقیت های علمی زنان
می توان وجود معلمان زن در کلیه پایه ها و مقاطع تحصیلی مدارس دخترانه را فرصتی ممتاز در جهت ایجاد فضای امن آموزشی برای دختران در ایران ارزیابی کرد. زنانی که تا پیش از انقلاب به خاطر مشکلات فرهنگی و اجتماعی ایجاد شده توسط دستگاه حاکم، کمتر فرصت ادامه تحصیل می یافتند، پس از انقلاب اسلامی و حاکمیت دیدگاه مذهبی بر نظام، از فضای امن ایجاد شده در جامعه استفاده کرده و به ادامه تحصیل پرداختند. در نظام اسلامی ایران خانواده ها با میل و رغبت دخترانشان را برای ارتقای سطح تحصیلات تشویق می کنند. آمار گواه این موضوع است. همچنان که پیش از انقلاب تنها 10درصد از دانشجویان دانشگاه ها را دختران تشکیل می دادند در حالی که اکنون 67درصد افراد ورودی به دانشگاه ها دختران هستند که این مسیله نشانگر ایجاد فرصت برابر تحصیلی برای دختران و پسران در جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود.
طیبه صفایی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون آموزش در این باره می گوید: یکی از مهمترین ره آوردهای اساسی انقلاب برای قشر زنان ایجاد خودباوری و تبیین هویت ایرانی و اسلامی بود. این دو ره آورد اساسی انقلاب موجبات رشد و تعالی زنان ما را فراهم آورد و فرصت حضور زنان جامعه را در سایه انقلاب اسلامی و ظهور و بروز مؤثر آن در جامعه به شکل توانمندی در همه عرصه ها ایجاد کرد. البته همه این حرکت ها به موازات تقویت و تحکیم بنیان خانواده و نقش مادری زن صورت گرفته است. در هویت جدید خانواده به عنوان مقدس ترین نهاد برای رشد و تعالی و حفظ کرامت انسان ها معرفی شده و زن یک عنصر انسان ساز محسوب می شود. وی که به عنوان نماینده ای از جامه زنان در مهمترین مرکز قانون گذاری کشور به شمار می آید ادامه می دهد:
رشد مشارکت زنان در عرصه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و علمی آنچنان بوده که علی رغم شیطنت های مغرضان در کمرنگ جلوه دادن آن، آمار این قبیل موفقیت ها انکار ناپذیرند. در سایه امنیتی که انقلاب ایجاد کرد، امروز شاهد شکوفایی دختران و زنان غیرتمند ایرانی در عرصه های علمی و دانشگاهی هستیم. نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی این رشد را به یک شتاب تصاعدی رو به فزونی توصیف کرده و می گوید: دامنه رشد علمی بانوان به رده های بالای علمی رسیده و در حال حاضر شاهد حضور پررنگ زنان در مقاطع فوق لیسانس، دوره دکتری و در ردیف هییت های علمی دانشگاه ها هستیم. حتی در جلساتی که اخیرا با وزیر علوم داشتیم گزارشات چشمگیری را ارایه دادند که همه این ها دلایل محکمی برای تعالی و درخشش نقش زن در پرتوی انقلاب اسلامی و جامعه است.
موفقیت های درخشان بانوان در عرصه های علمی حرکتی است که شتاب گرفته و اتفاقا یکی از شاخصه های غیرقابل انکار در دگرگونی هویت زن ایرانی محسوب می شود. در این فضای ایجاد شده به نظر می رسد کارشناسان و برنامه ریزان باید در صدد تقویت انگیزه ها باشند.
● دوشادوش مردان در عرصه های مختلف جامعه
هویت جدید که در تضاد کامل با الگوی زن عریان غربی است، زن مسلمان ایرانی را در پوششی کامل اما همراه مردان در صفوف مختلف اجتماعی، سیاسی، ادبی و هنری، ورزشی و... قرارداد. تازه ترین نقش پذیری زن مسلمان و متعهد به اسلام را می توان این گونه ارایه کرد که زن محجبه ایرانی پرچم دار کاروان ورزشی ایران در مسابقات بین المللی بوده است. البته اغلب ورزشکاران زن علی رغم این که اولین تجربه های بین المللی خود را کسب می کنند، اتفاقا مدال آور و افتخارآفرین هم هستند.
منیره غلامی توکلی روزنامه نگار توضیح می دهد: کمتر از دو دهه از پیروزی انقلاب اسلامی زن ایرانی مسیر روبه رشد افتخارآفرینی را می پیماید. سازمان بسیج خواهران برای حضور بیشتر زنان پایه ریزی می شود. دفتر امور مشارکت زنان افتتاح شده و از این طریق زمینه ورود زنان به بسیاری از عرصه های علمی و ورزشی و.. .هموار می شود. اگر چه دهه اول انقلاب عرصه دفاع و مبین کارآمدی زنان در کنار مردان مسلح در دفاع از کیان مملکت است. دهه دوم انقلاب شاهد نمایش قدرتمندی زنان در عرصه های فراتر از پشت جبهه ها است. برگزاری مسابقات ورزشی بانوان کشورهای اسلامی در تهران، حضور موفق در مدیریت کلان شهری، راه اندازی کتابخانه تخصصی زنان، پرورش و تربیت پلیس زن در دانشگاه و تشکیل انجمن مطالعات زنان، افتتاح پارک های مخصوص بانوان، مشارکت علمی بانوان و موفقیت آنها در المپیادهای علمی و مسابقات جهانی ورزشی در رشته های مختلف از دیگر عرصه های حضور زنان در نظام جمهوری اسلامی است. در این میان افزایش مشارکت سیاسی و فرهنگی زنان نسبت به سال های قبل از انقلاب اسلامی رشد چشم گیری داشته است.
● گام به گام به سوی خودباوری
مریم باقر نژاد دانشجوی رشته اقتصاد با تعریف هویت به معنای ساده توضیح می دهد: هویت یعنی که بتوانم خودم را برای دیگران توصیف کنم. قبل از انقلاب از زن به عنوان یک ابزار لذت جویی تعریف شده بود، این باعث شد که زن از عرصه های علمی و اجتماعی عقب بیفتد. با پیروزی انقلاب بحران هویت بانوان از بین رفت و ویژگی های یک زن مسلمان ایرانی تعریف شد.
مرضیه باقرزاده نیز در تکمیل صحبت های دوستش می گوید: تعریف هویت برای زن ایرانی مشخص است، با این حال چه قدر می توانیم به این تعریف که حفظ ارکان خانواده و رشد در عرصه های مختلف است نزدیک شویم به این برمی گردد که چه قدر به خودباوری رسیده ایم و می خواهیم کاری انجام دهیم؟
متین السادات عرب زاده دانشجوی رشته فلسفه از منظر دیگری به هویت زن ایرانی می پردازد و می گوید: یک نقاطی در تاریخ وجود دارد که دایما تکرار می شود. عاشورای کربلا، مبارزات انقلاب و عاشورای دفاع مقدس و... در همه این ها هم حضور بانوان بسیار موثر بوده است. در همه این حوادث سکوتی بود که باید می شکست و ظلم نباید ریشه می دواند. زنان که در سایه اسلام به خودباوری می رسند، عاشورایی و حماسه ساز می شوند.
زینب تاجیک دانشجوی رشته علوم قرآنی در ادامه سخنان دوست خود ادامه می دهد: در شرایط کنونی جامعه، تعاریف بازگو شده اند، ولی در مسیر القای اهداف بزرگ به ذهنیت دختران کار کمی صورت گرفته است. هدف اکثر بچه ها تعریف شده است. نسل سوم و چهارم باید تلاش کنند به اهداف کلان تری برسند. باید به جایی برسند که برای دنیا الگو باشند. این که خودمان را محدود به گرفتن مدرک کنیم، با این همه امکانات و امنیت بی انصافی است. و یا باید ببینیم در مسیله ازدواج می خواهیم چگونه مادری باشیم؟ مثلاً فرزند ما می تواند با تربیتی که به او می دهیم برای یک بخش از جامعه اش موثر واقع شود؟ این ها اهداف کلان هستند. بعد در این تعریف تحصیل هم معنادار می شود. کسب علم در محیط دانشگاه به تربیت و انسان سازی فرزندمان کمک خواهد کرد. متاسفانه اگر در مسیر انتقال اهداف با برنامه عمل نکنیم، وجود تعاریف کافی نخواهد بود. به همین دلیل است که امروز احساس می کنیم باز هم لازم است تلنگری دریافت کرده و به رویکرد امام(ره) در ارتباط با نقش واقعی زن برگردیم.
فاطمه افخمی دانشجوی علوم قرآنی در جمع بندی سخنان دوستانش می گوید: ولی هرگز نمی توان نقش حماسه ساز زن را در حوادث انقلاب نادیده گرفت. به تازگی شاهد راهپیمایی زنان و دختران دانشجو در حمایت از مردم مظلوم غزه بودیم. زن ایرانی به این خودباوری رسیده که خودش می تواند فریاد کوبنده ای بر سر ظلم و استثمار جهانی باشد. همه این ها را از برکت امام راحل داریم.
تبلور اندیشه زن اسلامی درعرصه ادبیات
زنان جامعه اسلامی تقریبا در تمامی عرصه های مختلف جامعه حضوری فعال دارند و اما حضور واثرگذاری آنان درعرصه نویسندگی نیز قابل تامل است.
نگارش متون ادبی توسط زنان را نیز می توان به دو دوره جداگانه تقسم کرد که ویژگی هردوره، انعکاسی از تغییرات در شرایط اجتماعی و تاریخی زنان است.
منیره غلامی توکلی روزنامه نگار توضیح می دهد: بخشی از نویسندگان زن در دوره های پیش از انقلاب ادامه دهنده شکل و زبان ادبیات معترضانه با تعصب اند. زنان نویسنده ایرانی مانند مردان بر مباحث کلی سیاسی و اجتماعی مانند عدالت و آزادی تاکید دارند، اگرچه در نوشته هایشان به مسایل زنان نیز می پرداختند.
متون داستانی که حول محورهای رفتارهای اجتماعی، تسلط بیگانگان و نیاز مردم به دفاع از سرزمین شان استوار است و مسایل خاص زنان، اینجا و آنجا به عنوان تابعی از موضوع جدی تر و عالی تر آرمانگرایی ملی، نمود پیدا می کند. در دوران قبل از انقلاب زن ایرانی نویسنده، مدافع انسان گرایی است، خواهان هویتی که در پهنه بازار گیتی آن زمان گم گشته است. از این رو وارد مبارزه ای درجهت تبلیغ نظریات انقلابی می شود. قسمت مهم و جالب کارهای نظم و نثر آن دوره که ارزش نقد و بررسی دارد شرح درد و نارضایتی مردم است، اما تعداد قلم های نویسنده بسیار کم و انگشت شمارند.
توکلی در این بخش به تحلیل شرایط نویسندگان بعد از انقلاب می پردازد و می گوید: بعد از انقلاب حرکتهای عظیمی که در عرصه ادبیات به خصوص ادبیات داستانی انجام شده است بر هیچ کس پوشیده نیست؛ چرا که در جهات کمی و کیفی شاهد رشد قابل توجهی دراین حوزه بوده ایم و خیل مستعد زنان در به وجودآوردن این تغییرات بی تاثیر نبوده اند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاریخ ایران را می توان به دو دوره قبل از دفاع مقدس و بعداز دفاع مقدس تقسیم کرد. ادبیات این دوره را نیز به دو دسته قبل و بعد از دفاع مقدس تقسیم می کنند. حضور زنان در هردو دسته ملموس و تحسین برانگیز است. در حوزه ادبیات دفاع مقدس، معرفی زنان مجاهد، خاطره نویسی از بزرگان حماسه آفرین و اشعاری دراین مضامین از آثار بارز هستند.
در دو دهه اول انقلاب شاهد برپایی جلسات پرمخاطب و مفیدی در حوزه هنری در عرصه های ادبی و به خصوص شعر بودیم. پس از انقلاب زنان شاعر نقش خود را در ادبیات پررنگ تر کردند. آنان در صدد خلق شعر متعالی برآمدند. دراین دوران زن شاعر، شعر را یک ضرورت اجتماعی می داند و با کسب احترام اجتماعی و حس حضور موثر در جریانات بعد از انقلاب، شعر می سراید و آنچه در ضمیر ناخودآگاه خود دارد بیان می کند.
در طی جنگ تحمیلی زن شاعر هم پای سایر مردان به دنبال جایگاه خود در ادبیات آن دوران می خواهد هنرش را آسمانی کند، یعنی قدم در مکتب دفاع مقدس و تجلیات آن بگذارد. به نظر می رسد آنها گم شده خود را یافته اند، اما به دنبال ثبتش در دفتر تاریخ می گردند.
دراین دوران کلیدواژه ها دیگر ستم و آه های سرد یا آتشین از بی عدالتی های بسیار نیست، بلکه عرفان، حماسه، شهید، عشق، شهادت، و یاد زنان اسوه سوژه هستند. زن شاعر می خواهد به واسطه کلیدواژه هایی پاک و روشن خود را به بالندگی برساند و حضور خود در جامعه با مضامین جدید و واژه هایی تازه اثبات کند.
این روزنامه نگار ادامه می دهد: اما با یک نگاهی دقیق می توان فهمید تعداد زنان نویسنده یا شاعر ایرانی بسیار کمتر از مردانند و رفع این مورد مستلزم تلاش بیشتر است. البته مسیر حرکت باز است، چرا که زنان با کسب هویت تازه و استقلال، پای به عرصه های ادبی و هنری گذاشتند. انقلاب دروازه حضور زنان را باز کرد، اگرچه این تعداد قلم به دست در برابر جمعیت هفتاد میلیونی ایران قابل مقایسه نیست و آثارشان برای ماندگارشدن نیاز به پختگی بیشتری دارد. دهه ای تجربه برای کسانی که هنوز سفر به عمق ادبیات را نپیموده اند، کم است. اما چه خوب است که مراقب باشیم مسیر حرکت را اشتباه نرویم و چون حرکتی چرخشی به مرحله قبل برنگردیم.
● توانمندی در پرتو حجاب الگوی زن موفق در جهان معاصر هویت
خودباوری و درخشش زن ایرانی در عرصه های مختلف موفقیت بزرگی است که همچون خاری به چشم کوردلان و دشمنان انقلاب فرو رفته است. بدون شک این جریان خروشان ایجاد شده برای فرصت سازی و شکفتن اندیشه های زن مسلمان ایرانی پاسخ دندان شکنی به شیطنت های غرب خواهد بود.
غرب طی سه دهه اخیر در رسانه های تبلیغاتی خود همواره سعی داشته تا تصویری مخدوش از چهره زن ایرانی به دنیا ارایه دهد. خوشبختانه در سال های اخیر موفقیت های بین المللی زنان کشورمان به حدی بوده که دیگر انکار آن امکان پذیر و حتی ناممکن به نظر می رسد.
بیگانگان با ایجاد جنگ روانی و شانتاژآفرینی تبلیغی در برابر جریان خودباوری زن ایرانی می کوشند واقعیت ها را وارونه جلوه داده و با ارایه آمار نادرست به زنان ایرانی این گونه القا کنند که از آزادی -البته به معنای فمینیستی اش- محرومند. در صورتی که در کمتر کشور جهان همچون کشورمان زن شاغل می تواند در امنیت کامل به فعالیت های مؤثر خود بپردازد.
در این نکته نمی توان تردید داشت که به برکت انقلاب اسلامی جایگاه زنان کشورمان تا به آنجا ارتقا پیدا کرده است. مقام معظم رهبری در ارزیابی از مقام و شأن زن ایرانی بر این امر تأکید می کنند که مردم و مسیولان ایران درباره وضعیت زنان از دنیا طلبکار هستند.
در جهانی که تنها شعار آزادی زنان سر داده می شود و در عمل هویت انسانی زن نشانه می رود، آیا به این نتیجه نمی رسیم که نوعی نظام برده داری جدید در قشر زنان رواج یافته و در این حراج هر آن چه که به یک زن کرامت می بخشد، از وی می گیرند؟
از این زاویه متوجه می شویم که هویت اسلامی و شأن انسانی زن، گوهرهایی به تاراج رفته بود که با پیروزی انقلاب به این قشر بازگردانده شد. به همین دلیل غربی ها هرچه قدر هم که اطلاعات دروغ منتشر کنند، دنیا درخشش زن مسلمان ایرانی را در عرصه های مختلف می بیند و چگونه می توان طلوع این خورشید را نادیده گرفت؟
▪ کسب موفقیت توأم با حفظ هویت اسلامی
حجت الاسلام کاظم شمس مدیرمسیول بوستان کتاب تبلیغات اسلامی قم با اشاره به این که انقلاب هویت واقعی زن را به او بازگرداند و راه ورودش را به عرصه های مختلف تسهیل کرد، توضیح می دهد: ما به دور از هرگونه افراط و تفریط اعتقاد داریم زنان می توانند با رعایت مسایل شرعی به همه عرصه های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، علمی و... وارد شوند. چنین نگرشی در پیروزی انقلاب و بعد از آن در موفقیت های دوران دفاع مقدس تأثیر صد درصدی داشت. با شروع حوادث انقلاب وقتی زنان مورد خطاب قرار گرفتند، به نیروهای تأثیرگذار مبدل شدند.
این کارشناس فرهنگی ادامه می دهد: در ابتدای جریان خودباوری زنان بیم آن می رفت که زن نقش اصلی خود را که همان وظیفه سنگین مادری است، فراموش کند، اما با تدبیر امام(ره) نه تنها چنین نشد، بلکه مادران بسیاری داشتیم که با ایفای نقش مادری و تقدیم فرزندانشان به انقلاب حماسه ساز شدند.
حجت الاسلام شمس با اعلام رقم 20 هزار طلبه خواهر و این که نیمه بیشتر دانشجویان را دختران تشکیل می دهند و نیز مقام هایی که در جشنواره های بین المللی از آن زنان ایرانی می شود، می گوید: تمام این موفقیت ها با حفظ متانت، وقار و حجاب توأم بوده است. شما ذهن خود را به شرایط قبل انقلاب ببرید، کافی بود یک جوانی سفر کوتاهی به خارج از کشور داشته باشد تا همه ریشه هایش را فراموش کند، اما امروز دختر ورزشکار ایرانی در میادین بین المللی با حفظ کامل حجاب و وقار مبلغ هویت اسلامی خویش به دنیاست.
▪ مراقب دسیسه های دشمن باشیم
متین السادات عرب زاده دانشجوی رشته فلسفه پیرامون توطیه های غرب برای سرکوب موج خودباوری زنان ایرانی توضیح می دهد: رسانه های غربی سعی می کنند خیلی ظریف و خزنده سلیقه های زنان را تغییر دهند. سلاح آنها این بار خیلی مخرب تر از بمب های واقعی است. اگر در برابر چنین حرکت هایی سکوت کنیم، مطمیناً خیلی چیزها را از دست می دهیم.
زینب تاجیک دانشجوی رشته علوم قرآنی با ورق زدن خاطرات اولین روزهای دانشگاه می گوید: ترم اول عمداً از سرویس دانشگاه استفاده نکردم، چون می خواستم صبح ها در میان مردم باشم و با وسایل عمومی تردد کنم. هر روز صبح خانم های شاغلی را می دیدم که فرزندشان بر شانه آنها به خواب رفته بود و آنها با چهره ای خسته به انتظار اتوبوس ایستاده بودند.
این صحنه ها واقعاً تأسف برانگیزند. ما خواهان فعالیت هستیم، اما نه این که برابر با مردان از جسم و روح خود مایه بگذاریم.
فعالیت فشرده و زجرآور زنان برگرفته از اندیشه های فمینیستی است.
مثلا وقتی گفته می شود فلان خانم راننده است و این را نشانه موفقیت می دانند، ناراحت می شوم. روحیه زن برای همه نوع کاری ساخته نشده و سازگاری ندارد.
غربی ها از همین کانال ها وارد شده و سعی می کنند خودباوری زن ایرانی را زیرسؤال ببرند. طرح این دروغ که در ایران آزادی حقوق بشر برای زنان وجود ندارد، یکی از دسیسه های شوم بود که در سال های اخیر با آن روبرو شده ایم.
افسانه خواجه صالحانی دانشجوی رشته علوم اجتماعی با گله از این که شاید برخی دختران جوان نمی دانند از زندگی چه می خواهند؟ می گوید: ما نمی دانیم تعریف زن موفق چیست؟ خیال می کنیم یک زن با تیپ آنچنانی، حقوق بالا و... خوشبخت واقعی است، در حالی که زنی موفق است که آرمان های بزرگ داشته باشد. شاید همین ظاهری و سطحی کردن اهداف دختران و زنان جوان یکی دیگر از دسیسه های شوم بیگانگان باشد.
این دانشجویان در تکمیل صحبت هایشان به مشکلات و موانع پیش روی فعالیت بانوان نیز اشاره داشته و متذکر می شوند.
باید تلاش شود موانع و سختی های حضور شاغلین زن به صورت قانونی مرتفع شود.
▪ فراز و نشیب های حضور زن در عرصه های مختلف
یکی از جملات معروف امام(ره) این است که مرد از دامن زن به معراج می رود. این جمله بیانگر این است که از ابتدا یک تعریف ایدیولوژیک برای زنان در نگاه امام(ره) مطرح بوده است. فاطمه آجرلو نماینده کرج عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی با استناد به آمار می گوید: وقتی به عرصه جهانی نگاه می کنیم می بینیم که 60 تا 70 درصد نیروی کار زنان هستند، اما تنها 7درصد مالکیت جهانی در دست آنهاست. با این همه داعیه ای که غرب پیرامون حقوق زنان دارد، چنین آماری تأمل برانگیزند.
آجرلو ادامه می دهد: در برنامه ریزی هایی که برای بانوان در کشور داریم، هر جا حرکتی کردیم و متوجه شدیم نتیجه اش آن تعریف ایدیولوژیک مطرح از نگاه امام(ره) نیست، باید بدانیم حرکت اشتباهی داشته ایم و باید آسیب شناسی کنیم.
امروز اگر 67 درصد ورودی دانشگاه ها دختران هستند، بدون شک نتیجه ای است که تحت تأثیر کلام امام(ره) تجلی یافته و به ثمر رسیده است.
برنامه ریزی ها و قانون های مصوب در شرایط فعلی باید معطوف به این باشند که زن با حفظ نقش مادری به تأثیرگذاری مثبت و موثر خود در عرصه های مختلف نیز مشغول شود.
دکتر طیبه صفایی نماینده تهران و عضو دیگر کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی نیز با طرح موانع پیش روی مشارکت بانوان در عرصه های مختلف به موانع فردی، خانوادگی و اجتماعی اشاره کرده و این موانع را چنین تعریف می کند: موانع فردی به خودباوری زنان بر می گردد. اگر زن توانایی هایش را باور نداشته باشد، چگونه می خواهد حضور مؤثر داشته باشد؟
موانع خانوادگی همان دیدگاه های پوسیده و نخ نما شده غلط هستند که نقش متعادل زن را در خانواده نادیده می گیرند. در این دیدگاه نقش مرد و زن به صورت ناعادلانه تعریف می شود. در بعد اجتماعی نیز نگرش های نامتعادل و افراط و تفریط هایی که پیرامون فعالیت زنان وجود دارد، رنج آور است.
وی ادامه می دهد: حضور بانوان در اجتماع این ضرورت را پدید آورده که یک سری لوایح جدید برای تسهیل کار بانوان به تصویب برسد، افزایش مرخصی زایمان، اختصاص ساعات بیشتری برای شیردهی، نگاه ویژه و انعطاف پذیر به پرستاران زن و تقلیل ساعات کاری آنها، قوانین متناسب با نقش زنان خود سرپرست و یا سرپرست خانوار در جامعه، رفع تبعیض در حقوق و مزایای زنان و مردان و... همگی از موارد و نمونه هایی هستند که می توان با همت نمایندگان مجلس پیگیری کرد و به نتیجه رساند.
▪ مطالعات منسجم در حوزه زنان
رضا نباتی کارشناس علوم تربیتی و قرآنی با اشاره به این که نسل جدید انقلاب به شدت مورد تهاجم فکری و روانی رسانه های غربی، ماهواره و اینترنت هستند، توضیح می دهد: به نظر می رسد ضروری است یک بار دیگر تعاریف را برای نسل جدید بازخوانی کنیم و به عمل درآوریم. باید تعاریف انقلابی از تعاریف فمینیستی در ذهنیت نسل جوان کاملا مجزا شوند. منظور ما از حضور زن استثمار زن نیست. اگر زن بتواند بین نقش مادری و فعالیت های خارج از منزل تعادل برقرار کند حتی می توان از تجربیات و دانش این قشر در رده های مدیریتی بهره گرفت.
این کارشناس تربیتی ادامه می دهد: با همه کارهایی که صورت گرفته باز هم فکر می کنم مطالعات ما در حوزه های مربوط به زنان کم است. بحث اخلاق و حقوق زن در خانواده، مبانی حقوق زنان، حق گرایی زنان، نقش زن در خانواده، خلأهای قانونی در ارتباط با حقوق زنان، میزان کارآمدی نقش زنان در جامعه همگی از جمله مباحثی هستند که می توان به صورت منسجم برروی آنها مطالعه و تحقیق داشت تا پایه بسیاری از برنامه ریزی های آینده در حوزه زنان قرار گیرند.

گالیا توانگر
روزنامه کیهان www kayhannews ir