در رابطه با هشت، مارس یا روز زن در دنیا

در رابطه با هشت، مارس یا روز زن در دنیا، اولین سوالی که ذهن هر شنونده را به خود مشغول می کند این است که در این روز چه اتفاقی افتاده است؟ زادروز یا سالگرد درگذشت چه کسی است؟!.  
در حالیکه برخلاف تصور عامه ی مردم، روز هشتم مارس، زاد روز شخص حقیقی ای نیست، در این روز اولین نهال جنبش های اجتماعی آزادی بخش زنان در غرب صورت گرفته است.
جنبش های اجتماعی زنان، موسوم به فمنیست یا فمنیسم، حرکتی از سوی زنان است برای احقاق حقوق از دست رفته شان توسط مردان، حکومت، سیاست، و تمام مظاهری که به هر شکلی ممکن بود زن را به زیر دست تبدیل کند.
در معنای لغوی، فمنیسم از واژه فمنیم یا فمینا از زبان فرانسه گرفته شده است که ریشه لاتین هم دارد و در زبان فارسی بعضی از اندیشمندان داخلی، واژه زنانه نگری را معادل فمنیسم پیشنهاد داده اند؛ یعنی از دریچه نگاه زنان، مسایل را تحلیل کردن.
بعضی از فمنیست های خارجی، واژه زن وری را معادل این لفظ قرار داده اند و بعضاً آن را به آزادی خواهی زنان معنا می کنند.
در اصطلاح دو معنا برای واژه فمنیسم آورده شده است:
در معنای اول به جنبش ها و نهضت هایی اطلاق می شود که بر اساس الگوی برابری، داعیه دفاع از حقوق زنان را دارند که این معنا ناظر به یک نهضت اجتماعی است نه یک نظریه علمی.
اصطلاح دوم نظریه ای است که تبیین کننده فرودستی زنان است و آرمان خود را برابری زن و مرد می بیند که اصطلاح دوم، نظریه ای علمی است، نه جنبشی اجتماعی.
و پیدایش این جنبش به اواخر قرن نوزدهم، باز می گردد. آن جا که انقلاب صنعتی اتفاق افتاده بود و کار مردانه از کار زنانه جدا شده بود و زنانی که تا دیروز دوشادوش مردان کار می کردند مجبور بودند در خانه بمانند، این به همراه ظلم و فشاری که به زنان کارگر و فقیر که به جهت بالابودن هزینه های زندگی نمی توانستند در خانه بمانند و از طرف دیگر حقوقشان توسط صاحب کارهایشان یا به اصطلاح صاحبان سرمایه نادیده گرفته می شد، به اضافه ی چند عامل دیگر، باعث ایجاد موج های مختلفی از اعتراض در غرب شد، تا اینکه در هشت مارس سال 1857، زنان کارگر کارگاه های پارچه بافی و لباس دوزی در نیویورک آمریکا به خیابان ها ریختند و خواهان افزایش دستمزد، کاهش ساعات کار و بهبود شرایط بسیار نامناسب کار شدند، که این تظاهرات با حمله پلیس و کتک زدن زنان به هم خورد.
سال 1907 در دوره ای که مبارزات زنان برای تأمین حقوق سیاسی و اجتماعی اوج گرفته بود، بمناسبت پنجاهمین سالگشت تظاهرات نیویورک در هشتم مارس، زنان دست به تظاهرات زدند.
ایده انتخاب روزی از سال به عنوان روز زن نخستین بار در جریان مبارزه زنان نیویورک با شعار "حق رای برای زنان" مطرح شد. دو هزار زن تظاهر کننده در 23 فوریه 1909 پیشنهاد کردند که هر سال در روز یکشنبه آخر فوریه، یک تظاهرات سراسری در آمریکا بمناسبت روز زن برگزار شود.
در سال 1910، "دومین کنفرانس زنان سوسیالیست" که کلارا زتکین از رهبران آن بود، به مسیله تعیین "روز بین المللی زن" پرداخت. زنان سوسیالیست اتریشی قبلا روز "اول ماه مه" را پیشنهاد کرده بودند. اما اول ماه مه، جایگاه و مفهومی داشت که می توانست اهمیت و جایگاه مبارزه مشخص بر سر مسیله زن را تحت الشعاع قرار دهد. زنان سوسیالیست آلمان، روز 19 مارس را پیشنهاد کردند. مناسبت این روز، مبارزات انقلابی در سال 1848 علیه رژیم پادشاهی پروس بود که به عقب نشینی لفظی حکومت در نوزدهم مارس همان سال، از جمله در مورد مطالبات زنان، انجامید. "دومین کنفرانس زنان سوسیالیست" تاریخ برگزاری نخستین مراسم روز زن را 19 مارس 1911 تعیین کرد. تصمیم گیری قطعی برای تعیین روز جهانی زن به بعد موکول شد.
بعد از انتشار قطعنامه کنفرانس در مورد تعیین روز جهانی زن ، انترناسیونال دوم از این تصمیم حمایت کرد، و نخستین تشکیلاتی بود که این روز را برسمیت شناخت.
سال 1913 "دبیرخانه بین المللی زنان" (یکی از نهادهای انترناسیونال سوسیالیستی دوم)، هشتم مارس را با خاطره مبارزه زنان کارگر در آمریکا، به عنوان روز جهانی زن انتخاب کرد. در همان سال، زنان در روسیه تزاری و در سراسر اروپا، مراسم 8 مارس را بشکل تظاهرات و میتینگ برگزار کردند.
در سال 1914 جنگ جهانی اول درگرفت. در اروپا که مرکز جنگ بود، زنان انقلابی تلاش کردند تظاهرات 8 مارس 1915 و 1916 را تحت شعار مرکزی "علیه جنگ امپریالیستی" برگزار کنند. در کشورهای درگیر جنگ، طبقات مختلف به موافقان و مخالفان جنگ تقسیم شده بودند و انشعاب در صفوف جنبش زنان، مانع از برگزاری سراسری و گسترده روز جهانی زن شد.
در سال 1917 تظاهرات زنان کارگر در پتروگراد علیه گرسنگی و جنگ و تزاریسم، بانگ آغازین انقلاب روسیه بود. کارگران شهر در پشتیبانی از این تظاهرات، اعلام اعتصاب عمومی کردند. 8 مارس 1917 به یک روز فراموش نشدنی در تاریخ انقلاب روسیه تبدیل شد.
سال 1921، "کنفرانس زنان انترناسیونال سوم کمونیستی" در مسکو برگزار شد. در آن کنفرانس، روز 8 مارس به عنوان روز جهانی زن بتصویب رسید. کنفرانس، زنان سراسر دنیا را به گسترش مبارزه علیه نظم موجود و برای تحقق خواسته هایشان فرا خواند.
از اواسط دهه 1930، دنیا یک بار دیگر بسوی جنگ جهانی جدید روان شد. برگزاری تظاهرات روز جهانی زن در کشورهایی که تحت سلطه فاشیسم بودند، غیر قانونی اعلام شد. علیرغم این ممنوعیت، در هشتم مارس 1936، زنان در برلین تظاهرات کردند. در همان روز، اسپانیای فاشیست شاهد تظاهرات هشتم مارس در مادرید بود. 30 هزار زن کمونیست و جمهوریخواه، شعار "آزادی و صلح" سر دادند.
در پی جنگ جهانی دوم، انقلابات و جنبشهای رهایی بخش در کشورهای چندی درگرفت. چین با شمار عظیم زنان و مردانش در زمانی کوتاه گامهای بزرگی در جهت رهایی زنان به پیش برداشت. در آن سال ها، عمدتاً دولت ها و تشکیلات مترقی و انقلابی در بر پایی روز جهانی زن می کوشیدند.
در دهه 1960، در کشورهای آسیا و افریقا و آمریکای لاتین جنبشهای رهایی بخش بپا خاسته بود. در کشورهای سرمایه داری پیشرفته نیز جنبشها و مبارزات انقلابی و ترقیخواهانه بالا گرفته بود و جنبش رهایی زن نیز اوج و گسترشی چشمگیر یافت.
در آمریکا و اروپا، زنان علیه سنن و قیود و قوانین مردسالارانه و احکام اسارت بار کلیسایی بپا خواستند. در جنبش زنان موضوعاتی نظیر حق طلاق، حق سقط جنین، تامین شغلی، منع آزار جنسی، ضدیت با هرزه نگاری، کاهش ساعات کار روزانه و غیره مطرح شد. این جنبش موفق شد در برخی از این زمینه ها پیشروی کند. در تظاهرات هشتم مارس 1969 زنان در دانشگاه برکلی در آمریکا گرد آمدند و علیه جنگ در ویتنام تظاهرات کردند.
و سرانجام در سال 1975 سازمان ملل هشتم مارس را به عنوان روز جهانی زن برسمیت شناخت و دوسال بعد، یعنی سال 1977 یونسکو 8 مارس را به عنوان روز جهانی زن، به رسمیت شناخت.

زهرا باقری _ کارشناس مطالعات زنان ارسال از مجید زواری
اند 1610 شکده روابط ب 1610 ن الملل www irtt ir