لاییسم آتاتورک فرو می پاشد ....

بر اساس نتایج تحقیقات سال ،2003 بیش از 13 میلیون نفر از زنان ترک دارای پوشش بودند. امروزه این آمار به مرز 14 میلیون نفر رسیده است. در عین حال آمار زنان دارای حجاب توربان (توربان در ترکیه به نوعی حجاب اطلاق می شود که با روسری متفاوت است و از آن به عنوان حجاب سیاسی اسلامگرایان یاد می کنند شاید بتوان در ایران آن را معادل مقنعه دانست) افزایش بیشتری را نشان می دهد. در سال 2003 تعداد زنان دارای حجاب توربان 500 هزار نفر بود، اما این آمار در مدت چهار سال به دو میلیون نفر رسید و این در حالی است که تنها تفاوت میان زنان با حجاب و بی حجاب پوشاندن سر خود نیست بلکه حجاب طرز زندگی افراد را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.  
مخالفت بخشی از زنان با حجاب ترکیه با غربی شدن یک واقعیت است اما نگاه به غرب از سوی بیشتر مردم در بخش تکنولوژی، علوم، حقوق و رژیم سیاسی انکار ناپذیر است. در این روند ضمن حفظ سنت های مردم ترک بویژه ارزش های فرهنگی آنان، مدرنیزه شدن تحقق خواهد یافت. همین مسیله یعنی وابستگی به ارزش های فرهنگی، محافظ محکمی در مقابل آفت های مدرنیزه شدن خواهد بود.
● سابقه تحقیقات
روزنامه ملیت به تحقیق درباره یکی از موضوع های مورد مباحثه و مجادله در ترکیه پرداخته است .
براساس نتایج این تحقیقات در چهار سال گذشته که حزب AKP حکومت را در دست داشته حجاب با
هشت درصد افزایش از 64/2 درصد به 69/4 درصد گسترش یافته و همراه با آن حجاب توربان با 4/7 برابر افزایش در وضعیت انفجاری قرار گرفته است. گسترش توربان در میان جوانان 46/9 درصد است . این پدیده در میان گروه های سنی 43-29 ساله 31/1 درصد بوده که در گروه های بالای 44 سال به 18 درصد کاهش یافته است. زنان با حجاب توربان در گروه سنی 28-18 ساله، 19/7 درصد هستند که در گروه بالای44 سال به 16/2 درصد کاهش می یابد.
درصد افرادی که حجاب را به خاطر سنت های جامعه رعایت می کنند با افزایش سن افراد افزایش می یابد و در مقایسه با بررسی های سال 2003 افزایش زنان با حجاب توربان در سطح وسیع در میان جوانان دیده می شود. در سال 2003 جوانان باحجاب توربان 4/1 درصد بوده که امروزه به 19/7 درصد افزایش یافته است.
● افزایش استفاده از حجاب توربان در میان تحصیلکرده ها
در میان بی حجاب ها، 17/7 درصد دارای تحصیلات دانشگاهی و 42/2 درصد دارای تحصیلات متوسطه و (بدون در نظر گرفتن ممنوعیت دولت های لاییک ترکیه برای جلوگیری از ورود زنان باحجاب به دانشگاه ها) در میان با حجاب ها نیز زنان دارای تحصیلات دانشگاهی2/2 درصد و تحصیلات متوسطه 14 درصد است . از این میان زنان دارای پوشش توربان 5/5 درصد تحصیلات دانشگاهی و 83/8 درصد تحصیلات ابتدایی دارند.
در یک مقایسه می توان گفت که بیشتر زنان دارای تحصیلات زیر متوسطه دارای پوشش هستند. همزمان با افزایش سطح تحصیلات میزان پوشش کاهش می یابد. اما در یک محدوده قابل توجه در میان خانم های با حجاب میزان استفاده کنندگان از توربان با افزایش سطح تحصیلات افزایش می یابد.
● سه چهارم زنان خانه دار و یک چهارم دانشجویان و دانش آموزان با حجاب هستند
با در نظر گرفتن پراکندگی شغل و حرفه زنان، 77 درصد دانشجویان و دانش آموزان، 59/4 درصد زنان شاغل و 74/2 درصد بازنشسته ها با حجاب هستند.
● ازدواج، نامزدی و پوشش
براساس نتایج این بررسی ها 44/6 درصد مجردها، 49/2 درصد زنان نامزد شده، 24/3 درصد زنان متأهل و 28/5 درصد زنان مطلقه در زندگی روزمره خود از پوشش استفاده می کنند.
برهمین اساس در ترکیه هرچه بر تعداد افراد متأهل افزوده می شود به همین میزان نیز باحجاب ها گسترش می یابند.
● کاهش میزان درآمد و افزایش میزان پوشش
72/9 درصد زنان بی حجاب در بالاترین سطح خود در گروه افراد با درآمد بالا قرار می گیرند و 15/2 درصد این طبقه دارای درآمد پایین هستند. این میزان در باحجاب ها درست برخلاف بی حجاب هاست. هرچه افراد دارای درآمد کمتری باشند به تعداد باحجاب ها افزوده می شود البته زنان باحجاب توربان برخلاف این قاعده هستند و هرچه درآمد افراد باحجاب توربان افزایش می یابد بر تعداد آنها نیز افزوده می شود.
● روسری در مناطق بیابانی و حاشیه ای و توربان در مناطق شهری گسترش یافته است
با نگاهی به محل زندگی افراد جامعه آماری، 35/5 درصد افراد در شهرها بی حجاب بوده اما در مناطق بیابانی و حاشیه ای این رقم به 19/8 درصد کاهش می یابد. همچنین 64/5 درصد ساکنان شهرهای جدید پوشش را رعایت می کنند و این رقم در مناطق بیابانی به 80/2 درصد افزایش می یابد. درباره توربان نیز تفاوتی نسبت به دیگر پوشش ها دیده می شود.
همان طور که مشاهده می شود استفاده از حجاب در مناطق خارج از شهرها و بیابان ها بیشتر بوده، اما توربان در مناطق شهری بیشتر از حاشیه شهرها استفاده می شود.
● آزادی و سیستم لاییک
امروزه پوشش توربان یکی از موضوع های اساسی مورد مناقشه در میان دولتمردان، احزاب سیاسی و مردم ترکیه است. 14/9 درصد افراد جامعه آماری معتقدند که افراد با حجاب توربان درصدد نشان دادن تمایلات وگرایش های سیاسی خود هستند و
4/6 درصد نیز معتقدند که این نوع پوشش هویت سیاسی آنها را نشان نمی دهد .
به نظر محقق این پروژه، نتایج این تحقیقات در حقیقت جهت گیری آزادانه مردم ترک را نشان می دهد و سیاستمداران ترک به جای همراهی با اقلیت پر سر و صدا باید اکثریت عقل گرا را همراهی کنند.
● زنان از چه زمانی به پوشش روی آوردند
در برابر سؤال از چه زمانی خود را می پوشانید یکی از علل رعایت پوشش از سوی زنان، ازدواج و متأهل بودن آنان پاسخ داده شده است. براساس این تحقیقات در میان کسانی که دارای حجاب هستند ،
59/9 درصد زنان قبل از ازدواج ، 13/2 درصد پس از ازدواج، 1/8 درصد به علت تأثیر تغییرات محیط زندگی و 25 درصد این افراد پس از کامل شدن سن خود به رعایت پوشش روی آورده اند.
همچنین براساس همین بررسی ها 60/9 درصد زنان دارای روسری و 58/2 درصد بانوان با حجاب توربان قبل از ازدواج نیز دارای پوشش بوده اند. علاوه بر این کسانی که بعد از ازدواج باحجاب شده اند در بالاترین حد از روسری استفاده کرده اند و در میان استفاده کنندگان از توربان کسانی که همزمان با ایجاد تغییرات در محیط اجتماعی با حجاب شده اند در بالاترین حد، دو درصد بوده اند.
در برابر این سؤال که برای چه خود را می پوشانید 73 درصد مخاطبان الزامات ناشی از اعتقادات دینی، 13/7 درصد رعایت سنت ها و آداب و رسوم جامعه را ذکر می کنند. عادت به استفاده از پوشش و همگامی در محیط اجتماعی ، الزام خانواده برای رعایت حجاب و خواست همسرنیز ازدیگر علل رعایت پوشش است. همچنین زنان با حجاب توربان 89 درصد اعتقادات دینی و 4/8 درصد نیز سنت ها و آداب و رسوم را علت پوشش خود عنوان کرده اند.
در این بخش نکته مهم دیگری خود را نشان می دهد و آن فاکتور همسر در مسیله پوشش است. این مسیله در میان فارغ التحصیلان دانشگاه ها در سطح بالایی نشان داده می شود.
● چرا به جای روسری از توربان استفاده می کنند
زنان به این سؤال ، پاسخ های مختلفی داده اند که دو نکته مهم را مشخص می کند. نکته اول آن که توربان خواست ها و گرایشات سیاسی افراد را نشان می دهد و نکته دوم این که توربان را وسیله ای برای حفظ ناموس، حیا و محافظت از خود می دانند. برهمین اساس 68 درصد از کل جامعه آماری اطاعت از دستور اسلام، 14/9 درصد نشان دادن گرایش های سیاسی، 7/4 درصد هماهنگی با محیط، 4/6 درصد نشان دادن هویت، 3/1 درصد داشتن حجب و حیا و 2/1 درصد محافظت از خود را عنوان کرده اند.
● پوشش برای مأموران دولت
تعداد افرادی که معتقدند مأموران دولت اگر تمایل داشته باشند می توانند از پوشش اسلامی استفاده کنند درحال افزایش است. نتایج این تحقیقات تغییرات بسیار مهمی را درباره پوشش مأموران دولتی آشکار کرده است. از میان کسانی که در این بررسی درباره رعایت پوشش از سوی کارمندان زن دولتی و یا رعایت نکردن آن شرکت کرده اند،
19/4 درصد به بی حجاب بودن بانوان کارمند ،
68/9 درصد به این که هرکس می خواهد باید بتواند سرش را بپوشاند و 5/8 درصد نیز به الزامی شدن پوشش برای همه معتقد بودند.
● ممنوعیت استفاده از پوشش توربان در دانشگاه
یکی از مباحثی که در سیاست و جامعه ترکیه موجب ایجاد مجادلات فراوانی شده ممنوعیت توربان در دانشگاه ها ست.
مهم ترین نتیجه این بررسی تغییر نکردن دیدگاه ها نسبت به ممنوعیت توربان است.
از میان جامعه آماری که از آنان درباره ممنوعیت توربان در دانشگاه ها سؤال شده است، 78 درصد معتقد به حذف ممنوعیت حجاب بوده اند و 22 درصد نیز به ادامه ممنوعیت حجاب در دانشگاه رأی دادند.
همچنین 26/1 درصد افراد حاضر بودند به خاطر حجاب از تحصیلات دانشگاهی خودصرف نظر کنند.
به عبارتی دیگر، کسانی که حاضرند تحصیلات دانشگاهی خود را فدای حجاب خودکنند بیشتر بانوان چادری هستند والبته 40/4 درصد استفاده کنندگان از توربان نیز معتقدند که تحصیلات دانشگاهی را فدای حجاب خود می کنند.

تارهان اردم ترجمه محمد پیری کارشناس مسایل ترکیه
روزنامه ایران