حقو ق بشر و خشو نت علیه زنان

"تاریخ از هنگا می آغا ز می شود که انسا ن ازطبیعت نجات پیدا کند و بر مبنا ی عقل و روح نسبت به آزادی خو یش و قوف پیدا کند و ایران نخستین تمدن در تا ریخ ا ست که با و قو ف به آزادی آ غا ز می شو د، هرچند در آن اراده یک تن یعنی شا ه از آزادی بر خوردار است، اما استبداد آ ن از جنس طبیعت نیست و حا صل اراده انسانی ا ست." هگل  
مقد مه ی فوق بسیا ر و ا ضح می با شدو نیا ز ی به صحبت در ار تبا ط با آن نمی بینم و فقط تو جه شما خو ا نند ه ی گر ا می را به ا ین مطلب جلب می کنم که ما با چنین پیشینه ای تا ر یخی از د ید گا ه بز ر گان علم و فلسفه در چنین شر ایطی قر ار دار یم که اکنو ن هستیم.
سخنم را با گفته ای از کوفی عنا ن د بیر کل اسبق سا ز ما ن ملل متحد شروع می کنم: خشنو نت علیه زنان شاید از شر م آورترین و متدا ول تر ین موا رد نقض حقو ق بشر باشد که نه حد و مرز جغرا فیا یی و فرهنگی دارد ،و نه فقیر و غنی می شنا سد و تا وقتی شا هد ا دا مه آ ن با شیم ،نمی تو انیم ا دعا کنیم که در راه ر سیدن به برابری ، تو سعه و صلح ، پیشر فت قا بل ملا حظه ا ی کر د ه ا یم.
در هر حال بد ون تردید ، مقو له خشنو نت علیه ز نان سا بقه ا ی به درازا ی تا ر یخ بشر دارد و از فرهنگی به فر هنگ د یگر و از جامعه ای به جا معه ا ی دیگر با تو جه به سا ختار ها ی حا کم بر جو ا مع بشری و هنجا ر ها وارز ش ها ی حا کم بر آدا ب و سنن درجوا مع مختلف، نو ع و میز ا ن و حد ت و شد ت آ ن فرق می کند.
شروع دور تا ز ه ا ی از خشو نت علیه ز نا ن در ایران به بها نه مبا رز ه با بد حجا بی و نادیده گر فتن حقوق بشر در ا یرا ن علیه زنا ن، ا نگیز ه ای برای نو شتن این مقا له گرد ید و در این یا د دا شت تلا ش بر این ا ست که با تو جه به مستندا تی که در ا علا میه ی جها نی حقو ق بشر وجود دار د به بر ر سی خشنو نت و نا د ید ه گرفتن حقو ق ا ولیه ی زنا ن در ایرا ن پردا خته و در نها یت را هکار ها و را هبر د ها یی برای رها یی از این وضعیت ارا یه داده، بدا ن ا مید که ر یشه این نا بر ابر ی و تبعیض جنسیتی و ظلم همیشگی در این دیار که ابزاری تا ر یخی بر ای به ا سار ت گر فتن آ نان در ا بعا د ا قتصا دی ، اجتما عی، سیاسی، فر هنگی و.. بو د ه به همت و توان و تلا ش زنا ن آ گا ه، ر و شن، ا ستوار و قا طع این سر ز مین ریشه کن شو د و بر ا ی همیشه به این ا هدا ف اقتدار طلبا نه و خان مدارا نه و پد ر سالارا نه و جنسیت طلبا نه در ایرا ن از سو ی هر عا ملی و با هر هد فی پا یا ن دا ده شو د واین مهم تنها به همیاری و همراهی فرد فرد زنا ن این سرزمین ا مکان پذیر می با شد.
با نگا هی به مسا یل جها نی متو جه می شو یم که حقو ق بشر بر پا یه ا صل برابری و عد م تبعیض ا ستوار است . بر ا سا س حقو ق بین الملل، کشو ر ها مو ظفند از رعا یت حقو ق بشر در مو رد همه ا فراد ، بد ون استثناء حما یت کنند. در حا لیکه در عمل در جو ا مع مختلف بشر ی متو جه نقض این حقو ق به ا نحاء مختلف، بالا خص در با ر ه ز نا ن می شو یم.
فعالا ن حقو ق ز نا ن در عمل نشان داد ند که خشنو نت علیه زنان نقض حقو ق بشر محسوب می شو د و این یکی از مهمتر ین د ستا ورد ها ی آ نا ن بو د، همین ا مر سبب شد تا خشنو نت علیه زنا ن از حو ز ه خصو صی به حوزه عمو می وار د شو د، به عبا ر تی د و لت ها مو ظف شد ند تا در قبا ل آ ن ا قدام کنند. ار تقاء ا ستاندارهای حقو ق بشر در سطو ح بین المللی و منطقه ای بصو ر ت مو از ی مو جب تقو یت مسیو لیت پذ یر ی د و لت ها شد. بر ا سا س معیارها ی حقو ق بشر، تعهدا ت د و لت ها بر ای ار تقاء حقو ق ز نا ن و حما یت از آ ن ها، طبق مو از ین حقو ق بین الملل تعیین شده ا ست. در قو ا نین سا ز و کارها یی بر ا ی الز ا م به پا سخگو یی د و لت هایی که نقض تعهد کر د ه ا ند پیش بینی شد ه ا ست . این در حا لی ا ست که ا گر ما نگا هی به و ضعیت جا معه ایر ا ن بیا نداز یم شا هد مو اردی از نقض حقو ق بشرعلیه ز نا ن تو سط عو ا مل د ست اندر کار ا مور خواهیم شد . در ذیل به موارد ی چند می پر داز یم .
1) با نگا هی به روند رو به پیشر فت هر سا له ی قبو لیان کنکو ر سر ا سر ی و سا یر دا نشگاهها ی د یگر، آما ر قبول شدگان د ختر نسبت به پسر چنان پیشی گر فته است که این مو فقیت با عث نگر ا نی متو لیان امر گرد یده و تلا ش دار ند در بعضی از ر شته ها، پذ یر ش د خترا ن را کمتر کنند و ا ین یعنی بر قراری یک شر ا یط نابرابر و نا د ید ه گر فتن حقو ق بشر در ایر ا ن که بر خلا ف این اصل حقو ق بشر می با شد که معتقد ا ست : همه انسان ها به سبب ا نسا ن بو د نشا ن دارا ی حقو قی برابرند.
2) نتا یج آ ما ر ها و داد ه ها گو یا ی بالا رفتن میزان آ سیب ها ی ا جتماعی در ز مینه های مختلف، بالاخص خشنو نت خا نو ا د گی علیه ز نا ن و کو د کا ن در ایران می با شد. حا ل سو ال این می با شد ا گر وا قعا این موج جد ید خشنو نت به خا طر بر قراری ا منیت ز نا ن و کودکا ن در ا جتماع می با شد چرا با این نو ع خشونت پنها ن در خا نو ا د ه ها از سو ی مسیو لین ا قدا می صو ر ت نمی گیرد ؟
3) در یک بر ر سی تطبیقی آ ما رها ی مو جود میان ا شتغال ز نا ن در قبل و بعد از ا نقلا ب متو جه می شو یم که این شاخص، پیشر فت قا بل تو جهی ند ا شته است و ا ین مسیله بی تر د ید نا شی از حا کمیت نظا م مرد سالار در ایر ا ن می با شد که نگا هش به زن ابز ار ی و جنسیتی می با شد و این نقض کا مل حقو ق بشر در ایر ا ن می با شد که در این را ستا مسیو لا ن ا مور گا می بر ای کمک به مسا یل و مشکلا ت زنا ن شا غل بر نمی دار ند و در نتیحه ز نا ن به د لیل فشا ر بیش از حد و پیر ی زو د ر س و ....، عطا ی ا شتغا ل را به لغا یش می بخشند.
4) علیر غم پیش از نیمی از جمعیت کشور که زنا ن را به خو د ا ختصا ص می د هد ، میز ا ن مشا ر کت سیاسی ز نا ن درپارلما ن و مد یریت ها ی کلا ن و میا نی وحتی خر د به دلیل تصو یب و تد و ین قو ا نین نظا م مر د سا لا ر، ز نا ن این جا معه یا جر ا ت مشا ر کت در منا صب سیا سی را ندار ند و اگر هم ز نا نی پا به میدا ن می گذارند به دلیل تبعیض و نا برابری در قو ا نین، عملا از صحنه حذ ف می شو ند و ا ین هم نمو نه ا ی د یگر ازنادید ه گر فتن حقو ق بشر در ایر ا ن می با شد.
به مو ارد فو ق ا کتفا می کنیم و بحث پیر ا مو ن مبا حث حقو ق بشر را ادا مه می د هیم .می دا نیم که یکی از مهمتر ین شا خص ها ی حقو ق بشر ا صل جهانی بو د ن آ ن ا ست. چها ر ا صل مقد ما تی ز یر، ا سا س مطالبا ت حقوقی ز نا ن را بر ای کسب بر ابر ی و ر فع تبعیض شکل می د هد :
- حقو ق بشر جها نی ا ست، این حقو ق به همه ا فراد به طور یکسا ن تعلق دارد .
-حقو ق بشر غیر قا بل تفکیک ا ست ، هیچ حقی بر د یگر ی بر تر ی ندارد .مفا د این حقو ق از ارزشی بر ابر و ضرورتی یکسا ن بر خوردار ا ست ، به عبا ر ت دیگر آ نها جد ایی نا پذیر ند .
-حقو ق بشر را نبا ید نا د ید ه گر فت یا ملغاء کر د. تلا ش بر ای تا مین آ نها ممکن ا ست فقط در شر ا یط خا ص و به صورت موقت محد ود شو د .
-حقو ق بشر لازم و ملزوم هم هستند، از این رو حمایت از حقو ق بشر و پیشبر د هر یک از آ نها، پر دا ختن به بقیه را نیز می طلبد.
- اعلا میه مجمع عمومی سا ز ما ن ملل، تصر یح کرد ه ا ست که ا فرا د با ید بد و ن استثناء از مز ا یا ی حقو ق بشر بهر ه مند شو ند . تا کید منشو ر سا ز ما ن ملل بر ا صل بر ابر ی حقوقی ز ن و مرد ا ست .
با وجود این، عملا" د ید گا ه جنسیتی " مو جب نا دیده گر فتن نقض آشکا ر حقو ق ز نا ن می شود و تبعیض بنیادی علیه ز نا ن مو ر د ا عتراض قر ا ر نمی گیر د.
جستا ر ی در مو ارد فو ق نشا نگر این وا قعیت می با شد که نا د ید ه گر فتن حقو ق بشر و خشنو نت علیه ز نان یک ا پید می جها نی می با شد که تنها ا ختصا ص به ا یرا ن ندارد ودر همه حو ا مع بشر ی و در سا ختا رهای کهن خشنو نت در نو ع پنها ن و ا شکار همواره و جو د دا شته و خوا هد دا شت، گفتگو از صلح و برابری ، تا نادید ه گر فتن حقو ق ز نا ن و خشنو نت علیه آ نا ن ا مر ی بی فا ید ه می با شد و در حقیقت تو سعه و ترقی جوامع بشر ی در یک مدار بسته قهر و زور حرکت می کند و را هی رو به جلو نخو ا هد دا شت و یقینا این مهم در جا معه ما هم ادا مه خوا هد دا شت و تخر یب و از بین بر دن این نا برابری تنها و تنها به همت آ زاد ز نا ن و آ زا د اند یشان این سر ز مین صو ر ت خوا هد پذ یر فت.
ضمن اینکه با ید گفت، مفهو می چو ن ر عا یت حقو ق بشر، در حقیقت یک مفهو م نر م ا فز اری و فر هنگی می با شد و نیا ز مند آ مو ز ش ،تمر ین و کا ر دراز مد ت است و به ا عتقا دمن ،عملی کر د ن مفا هیم حقو ق بشر هم نیا ز مند ا گا هی و همیا ر ی همه ز نا ن آ گا ه و فر هیخته می باشد .
در هر صو ر ت با ید گفت که مو قعیت کشو ر ی چون ایرا ن که فر مان ها ی حقوق بشر ی کو ر و ش (حقو ق بشر سنتی و ا بتدایی ) آ ن را پیشکسوت سا خته با سا یر کشور ها ی د نیا متفا و ت می با شد. ما با ید این پیشینه ی تا ر یخی را هموار ه مد نظر دا شته با شیم و یقین دا شته با شیم که ا گر مقاومت و ا ستمرار و پا یداری در برابر تبعیض و نا برا بر ی دا شته با شیم، می تو انیم نقشی را ستین در بر قراری عدالت نه تنها در جا معه ایران، بلکه در جو ا مع بشر ی هم دا شته با شیم.
در ذیل به را هبر د ها و را هکا ر ها یی در بر قر ار ی حقو ق بشر و حذ ف خشنو نت علیه ز نا ن در ایران می پردا ز یم.
1) ا یجاد تشکل ها ی غیر د ولتی تو سط زنا ن فر هیخته، به منظو ر آ گا هی داد ن و سامان بخشید ن و عملی کردن مفا هیم حقو ق بشر
2) ایجاد خود با وری و اعتما د به نفس در ز نان که این مهم باید فقط تو سط خود ز نا ن صور ت گیر د، چراکه تجر به در عمل نشا ن داد ه ا ست که نظا م مر د سالا ر هر گز نمی خوا هد قوا نینی در جهت ز ا یل کردن اهداف ا قتدار طلبا نه خو د تصو یب کند، لذا این مهم تو سط خو د ز نا ن با ید حل شود.
3) انتخا ب ز نا نی آ گاه و متعهد به عنو ا ن نما یند گانشا ن در مجا مع سیا سی و ا جتما عی، نه ز نا نی که در تصو یب قو انین علیه ز نان د نباله ر و نظا م مر د سالا ر با شند.
4) با تو جه به ا ین مسیله که خانواده ا ساس سا ختن جا معه ای سا لم می با شد، لذا به نظر می رسد که این فرهنگ سا زی و آشنا یی با مفاهیم حقوق بشر و آ شنا یی زنا ن با حقو ق حقه خود و فر هنگ سازی آ ن در نظام خانواده ریخته شو د و بد و ن شک مسیو لیت ز نا ن دراین میا ن خطیرتر می باشد.
5) تلا ش به منظو ر بر قر ار ی ا یحا د یک جامعه مد نی، چرا که رسیدن به رعایت حقوق بشر وایجاد دمکراسی در ایرا ن تنها از طر یق بر قر اری جا معه مدنی در ایرا ن می با شد و این را ه همرا هی و ا ستقا مت و استواری همه ز نا ن آ گا ه و فر هیخته ی این د یار را به کمک می طلبد.
6) همر ا هی و همدلی ر سا نه ها و ا طلا عات و فنا و ر ی در ا یرا ن به منظور ر سید ن به جا معه ای عا ری از هر گو نه تبعیض و نا برابری و بی عدا لتی در میان زنان و مردا ن در این کشو ر.
7) ار تبا ط با سا زمان ها و مراکز جهانی که ا هدا فشا ن ا یجا د برابری و عدا لت و حذ ف خشنو نت علیه ز نا ن در هر نو عش می با شد .
8) بر خو رد با د ید گا ه جنسیتی از سو ی ز نا ن در هر شکل و قا لبی و از سو ی هر کسی.
ا مید که نکات فو ق بتو اند تو شه ای هر چند مختصر در را ه بر قر اری حقو ق بشر و حذ ف خشنو نت علیه زنان در ایرا ن با شد .

نو یسند ه عا لیه شکر بیگی
جامعه شناسی ایران