همه ما گاهی آنچنان دچار خشم و عصبانیت می شویم که هیچ راه گریزی از آن نداریم. در واقع خشم ما بیش از آنکه دیگران را آزرده کند، خودمان را تحت الشعاع قرار می دهد و نخستین آسیب های آن هم سلامت ما را نشانه می گیرد. البته طبیعی است هنگام ابراز خشونت، دیگران از ما رنجیده می شوند و در نتیجه فضایی به وجود می آید که از هر نظر آرامش زندگی را سلب کرده و قدرت و توانایی ما را برای انجام کارهای مهم و تصمیمات درست کاهش می دهد.
شاید یکی از علل بروز خشم آن است که بیشتر از حد و توان خود فعالیت می کنیم. بسیاری از اوقات هم خشم ما نسبت به عملکرد و رفتار خودمان است، زیرا خود را به علت اشتباهات محکوم کرده و گمان می کنیم هیچ گاه نباید خطایی از ما سر بزند؛ اما باید بدانیم که انسان کامل و بی عیب و نقص وجود ندارد. اشتباه کردن جزو جدانشدنی زندگی انسان است؛ البته این بدان معنا نیست که به خود اجازه دهیم دایماً خطا و اشتباه کنیم؛ اما اگر گاهی هم درست عمل نکنیم نباید آنقدر از عملکرد خود خشمگین شویم که آثار مخربی داشته باشد.
درواقع خشم، حسی است که آن را احساس می کنیم و به هر حال وجود دارد و باید به آن توجه داشته باشیم.
هنگامی که خشمگین هستیم و شدت برافروختگی مان زیاد است، سعی می کنیم بی جهت طرف مقابل را تغییر بدهیم و فراموش می کنیم که خود ما هم باید تغییر کنیم؛ در این صورت کم کم عادت می کنیم تا به گونه ای رفتار کنیم که همه امیدها، ارزش ها و قابلیت های خود را برباد رفته بدانیم و ناگهان متوجه می شویم که همه صفاتی که جامعه به یک شخص پرخاشگر نسبت داده است، کسب کرده ایم؛ بنابراین احساس افسردگی می کنیم و اعتماد به نفس خود را از دست می دهیم.
وقتی خشم خود را بیهوده آشکار می کنیم، گرفتار دور باطلی می شویم؛ یعنی عاملی وجود دارد که به خاطر آن عصبانی می شویم؛ اما کسی شکایت ها و گله ها را نمی شنود و در نتیجه به جای حس همدردی دیگران، نارضایتی آنها را فراهم می آوریم.
این شرایط، احساس رنجش و اجحاف را در ما افزایش می دهد؛ حال آن که مسبب اصلی عصبانیت همچنان ناشناخته باقی خواهد ماند.
درواقع آن عده از ما که بیهوده و بدون مکالمه ای صحیح، فقط پرخاشگری می کنیم، درگیر تلاشی بی فایده برای تغییر کسانی هستیم که میلی به تغییر کردن ندارند و چون تلاش ما برای تغییر اعتقادات، احساسات و واکنش ها یا رفتار آنها به جایی نمی رسد، سعی می کنیم به کار خود ادامه دهیم و نتیجه کار ما هم فقط اضافه کردن بر مشکلاتی است که از آن شکایت داریم.
● چگونه با خشم مقابله کنیم
برای مقابله با خشم راه های زیادی وجود دارد که سریع ترین آن بستن بلافاصله چشم و آرام نفس کشیدن است. از محل وقوع منازعه فاصله بگیرید، به آرامی تا 10 بشمارید و از هر گونه بحث و جدل هم خودداری کنید.
بعضی افراد معتقدند بهتر است هنگام عصبانیت توجه خود را به کار دیگری جلب کنید، اما مهم این است که ببینید آیا می توانید از این خشم برای یافتن راهی در زمینه برخورد صحیح با روابط مهم خود کاری انجام دهید همه ما به صورت های مختلف با خشم و عصبانیت خود برخورد می کنیم. مثلاً ممکن است خشم خود را روی دیگران خالی کنیم و موجب آزار آنها شویم.
در شرایط فشارهای شدید روانی، به روابط خود با دیگران بیندیشید. شما می توانید در مشخص ساختن موضع خود هنگام سختی ها به این موارد توجه کنید:
ـ بعضی افراد هنگام سختی ها و ناراحتی ها تابع دیگران هستند و حالت انفعالی پیدا می کنند.
ـ عده ای در مواجهه با خشم سعی می کنند از آن فاصله بگیرند زیرا نشان دادن نیازها و وابستگی ها برایشان سخت است، بنابراین سعی می کنند همیشه با اضطراب خود مقابله کنند و اغلب به جای حل مشکل، اقدام به تصحیح رابطه می کنند.
ـ بعضی اشخاص هم هنگام رویارویی با مشکلات فقط دیگران را سرزنش می کنند که البته این کار اصلاً منصفانه نیست. شما می توانید نوع برخورد خود را با خشم و اتخاذ روش صحیح هنگام مواجهه با آن تشخیص دهید، اما باید توجه داشته باشید که هیچ یک از شرایط و طبقه بندی های مذکور لزوماً خوب یا بد و درست یا غلط نیستند. اما کار شما زمانی با اشکال مواجه می شود که در هر یک از این مواضع، موضع شدید بگیرید یا نتوانید موضع خود را به خوبی تشخیص دهید.
درواقع شما باید برای برخورد با خشم خود برنامه ای تدارک ببینید و کاری متفاوت انجام دهید. سعی کنید هنگامی که خشمگین می شوید، آرامش خود را حفظ کرده و درباره اینکه واکنش طرف مقابل چه خواهد بود، فکر کنید.
اگر احساس خشم می کنید، قبل از هر کاری درباره موضع خود تصمیم بگیرید.
وقتی خشمگین می شویم، دوست داریم خشم خود را آشکار کنیم و آن را به طرف مقابل انتقال دهیم، اما تصمیم گیری ما هنگام خشم و عصبانیت درست نیست و در آینده موجب پشیمانی خواهد شد؛ بدین ترتیب باید متوجه این ماهیت باشیم و از انجام هر اقدام شتاب زده ای در این هنگام خودداری کنیم.بهترین راه آن است که به خود فرصت دهید و سعی کنید هنگام خشم ذهن تان را به مسیله دیگری معطوف کنید تا با آرامش و به دور از عصبانیت و عجله راه خود را برگزینید. این موارد می تواند شما را هنگام بروز خشم یاری کند:
- هنگام بروز خشم، هرگونه بحث و گفت وگویی را به زمان دیگر موکول کنید تا بتوانید در آرامش تصمیم درستی بگیرید.
- وقتی با مشکلی مواجه می شوید که شما را آزار می دهد، کمی وقت بگذارید و خوب آن را بررسی کنید؛ سپس به مشکل پیش روی خود بیندیشید و آن را برای خود مشخص کنید و علت ناراحتی تان را کاملاً مشخص کنید.
- از هرگونه سرزنش، تحسین و قضاوت زودهنگام و تحلیل و موعظه خودداری کنید.
- همیشه درخواست های خود را صریح و مشخص بیان کنید و مبهم صحبت نکنید، زیرا امکان دارد طرف مقابل متوجه منظور شما نشده و برخلاف میل تان عمل کند یا کارهایی انجام دهد که اصلاً خواست شما نبوده است.
- همیشه در نظر داشته باشید که افراد با هم فرق دارند و هر شخص برداشت خاصی از هر موضوع دارد. اگر بحث شما بر سر اثبات حقانیت افراد است، بدانید که به نتیجه نمی رسید، زیرا نمی توانید از دیگران توقع داشته باشید که حرف شما را بپذیرند و مطابق میل شما رفتار کنند.
اتفاقاً در بعضی مواقع هیچ کس هم مقصر نیست؛ بلکه این دیدگاه های متفاوت است که موجب بروز اختلاف نظر، بحث و مجادله می شود؛ بنابراین واکنش های مختلف نسبت به یک موضوع لزوماً به معنای درست و غلط بودن نگرش افراد نیست.
به دیگران اجازه دهید که مسیولیت کارهای شان را خودشان برعهده بگیرند. اگر به نظر شما کارهای آنها درست نیست، محکوم شان نکنید. هیچ کس به خاطر اشتباه دیگران، شما را متهم نمی کند.
- به خاطر داشته باشید شما نمی توانید با جنگ و دعوا و به زور به تغییر دلخواه خود برسید؛ بلکه برای این که بتوانید ارتباط خود را به شیوه ای که می خواهید تغییر دهید، باید صبر و حوصله زیادی به خرج دهید. اگر ارتباطی واقعاً برایتان مهم است، باید تلاش کنید تا به بهترین نحو آن را حفظ کنید. خسته شدن و عصبانیت فقط موجب می شود زمان رسیدن شما به هدف طولانی تر شود.
بنابراین اگر از شرایط و روابط موجود خود راضی نیستید، برای تغییر دادن آن نهایت تلاش خود را بکنید و منتظر نباشید تا دیگران برای این کار اقدام کنند. فراموش نکنید زندگی کوتاه تر از آن است که بخواهیم با عصبانیت و خشم و رنجیدن از دیگران، آن را تلخ کنیم.
یکتا فراهانی
روزنامه ایران www iran newspaper com