حالت تهاجم و خشونت به طور طبیعی در کودکان وجود دارد و کودکان این حس را که در وجودشان است نمی توانند نادیده بگیرند و از طرفی تکرار آن در مهدکودک امکان پذیر نیست.
به نظر می رسد شیوه های رفتار ما مربیان و پدر و مادر موجب ایجاد خشونت در کودکان می شود. معمولاً کودکان در کلاس هایی که کنترل و مقررات شدید برای کودک به کار گرفته می شود حالت تهاجم پیدا می کنند.
در چنین شرایطی عده ای از کودکان گوشه گیر خواهند شد چون تحمل امر و نهی را ندارند. اینها کودکانی هستند که بودن و نبودنشان در کلاس فرقی ندارد. بعضی از کودکان راه دیگری را انتخاب می کنند و به دفاع از مربی، کودکان دیگر را ساکت می کنند و با گفتن جملاتی از قبیل خانم مربی سرش درد می کند یا خانم مربی دلم برای شما تنگ شده شروع می کنند از مربی تعریف کردن چون توان مقابله با آن را ندارند. پیامد ظاهری این مسیله مؤدب شدن بچه هاست که امری پسندیده است اما به چه قیمتی؟
گروهی از کودکان که نه گوشه گیری را دوست دارند و نه تملق گویی را می پسندند رفتارهای خشن خود را به شیوه های مختلف نشان می دهند. این دسته از کودکان مبارزه را ادامه می دهند؛ بعضی نقاشی دوستشان را پاره یا خراب می کنند، گچ دیوار را می کنند و یا دیوار را خط خطی می کنند و یا موقع قصه خواندن آرام و قرار ندارند.
بعضی از کودکان خود را گاز می گیرند و یا موهای خود را می کنند. همه این رفتارها نمونه هایی از خشم پنهانی کودکان در برابر رفتارهای سختگیرانه و کنترلی ما مربیان است.
به عبارتی ما مربیان عامل همه این خشونت ها و رفتارهای تهاجمی کودکان هستیم. در چنین کلاسی کودکان روزهای بسیار سختی را می گذرانند و زمانی که وارد مهدکودک می شوند گریه را شروع می کنند و تمایل رفتن به کلاس را ندارند. خود مربی نیز از کنترل زیاد احساس خستگی می کند و نمی داند که چرا کودکان این همه رفتارهای خشن نشان می دهند، غافل از اینکه اشکال اصلی در رفتار خود اوست.
عده ای از مربیان نیز به خشونت کودکان دامن می زنند. این گروه با رفتارهای بی ثبات خود حس تهاجم کودکان را بیشتر تقویت می کنند. کودکان موضوع بی ثباتی رأی و نظر مربی را خوب می فهمند و می دانند که نظر مربی تغییر می کند، به همین دلیل نیز سعی می کنند نظر مربی را نسبت به کاری که دوست دارند تغییر دهند.
ما با یک تلاش پی در پی و مداوم می توانیم آنچه را که موجب خشونت کودک شده است بفهمیم و درک کنیم. شاید بسیاری از رفتارهای خشونت آمیز کودک مربوط به دوران رشد او است که این مسیله با مراقبت و تدبیر مربی توانا و صبور، با گذشت زمان حل می شود و شاید پدر و مادر کودک احتیاج به راهنمایی دارد که چطور به کودک خود کمک کند تا آرامش بیشتری داشته باشد. شاید لازم باشد که برنامه مهدکودک تغییر کند تا کودک کمتر احساس خستگی کند. وقتی متوجه شدیم که علت عصبانیت کودک چیست به راحتی می توان آن را برطرف کرد.
به نظر می رسد حل اساسی این مشکل نیازمند یک برنامه درازمدت است. تصور کنید یک صبح معمولی است و مربی توانا، آرام و صبور ایستاده و در انتظار آمدن کودکان به مهدکودک است؛ کودکان با مقادیر متفاوتی از احساس خشونت به کلاس می آیند و می خواهند در آن روز مقداری از حس تهاجم خود را بیرون بریزند. البته کودکان حق دارند این احساسات را به شیوه درست بروز دهند. سؤال این است که در چنین شرایطی مربی چه کار می تواند بکند؟ فعالیت های زیادی است که می تواند تاثیرگذار باشد و رفتارهای غیرقابل قبول کودک را به رفتارهای قابل قبول تبدیل کند اما باید وقت زیادی برای انجام این کارها در نظر گرفت.
شیوه ها و فعالیت های مختلفی را می توان انجام داد اما باید توجه داشت که پریدن بچه ها روی تشک های فنری یکی از این اقدامات است. پریدن و انداختن توپ داخل تور بسکتبال که می تواند در کلاس نصب شود یکی دیگر از اقدامات است. تاب خوردن به خاطر حرکت های متناوب آن و جدا شدن کودک از دیگر دوستانش بسیار مؤثر است. این فعالیت به آرام شدن کودک کمک می کند و می تواند آغاز دوستی و ارتباط نزدیک مربی با کودک باشد. اگر فعالیتی احتیاج به حرکت شدید دست داشته باشد و خود مربی این کار را انجام دهد، کودک با علاقه بیشتری آن را انجام خواهد داد مانند پرتاب کردن توپ.
همچنین مربیان می توانند تعدادی عروسک های پلاستیکی، بادی و پارچه ای تهیه کنند و در اختیار کودکان قرار دهند و آنها می توانند هیجان های خود را روی این عروسک ها پیاده کنند. وسایلی مثل اره، چکش و سنباده برای کودکان بسیار جالب است. بچه ها با آنها می توانند میخ های جعبه را محکم کنند، کارتن تخم مرغ را اره کنند و یا حتی جعبه ها را خرد کنند.
گل بازی، که مقدار زیاد آن برای رهاکردن حس خشونت کودکان وسیله بسیار خوبی است و همین طور خمیر آرد، خمیر مجسمه سازی و تشویق بچه ها به بازی با آنها نیز مؤثر است. اما نقاشی با انگشت و درست کردن لکه های رنگی برای کودکان عصبی و خشن بسیار جالب است. مقدار زیادی کاغذ تهیه کنید، در اختیار بچه ها قرار دهید و به آنها فرصت بدهید تا هر کاری را که دوست دارند با آنها انجام دهند و حتی آنها را پاره یا مچاله کنند، زیرا این کار به آنها حس آرامش و راحتی می دهد.
فریاد کشیدن و سر و صدا کردن و رها کردن صدا نیز به آنها آرامش خواهد داد و کوبیدن روی سطل یا کاسه برای کودکی که از آن لذت می برد بسیار خوب است و به عبارتی مربی باید آگاهانه لحظه هایی را فراهم کند تا کودکان بتوانند سر و صدا به راه بیندازند و با این کار آرامش به دست بیاورند. آب بازی برای کودکان غیرقابل کنترل بسیار آرامش دهنده است و آنها از این بازی لذت خواهند برد و به آرامش خواهند رسید. آب و خاک در اختیار کودکان قرار دهید تا گل درست کنند یا اسباب بازی های خود را تمیز کنند.
همچنین می توان عروسک های کوچکی را در اختیارشان گذاشت و اجازه داد به هر شکلی که دوست دارند آنها را تنبیه و یا مجازات کنند. اگر دیده باشیم که کودک چگونه عروسکی را بچه خود می داند متوجه تأثیر بازی در کاهش خشونت کودک خواهیم شد.
معصومه کرمی
روزنامه همشهری