بهداشت روانی را امروزه به معنی احساس رضایت و بهبود روانی و انطباق کافی اجتماعی با موازین مورد قبول هر جامعه تعریف کرده اند. یک محیط کاری سالم می تواند ارتباط نزدیکی با بهداشت روانی کارکنان داشته باشد.
وقتی مدیریت، عملکرد خوبی داشته باشد و کارکنان، مورد تکریم و احترام قراربگیرند و به آنان بها داده شود، بعید است چنین محیط کاری دردسرساز باشد یا باعث بروز مشکل های روانی شود. به عبارتی، عملکرد ضعیف مدیریت می تواند عامل نارضایتی شغلی قلمداد شود. به عنوان نمونه، اگر کارکنان تصور کنند با آنان منصفانه و محترمانه رفتار نمی شود، به احتمال زیاد، به مشکل های روانی دچار می شوند.
محیط کاری می تواند عارضه های منفی بر سلامت جسمی و روانی کارکنان داشته باشد اگر:
- فضایی به وجود آوریم که تعادلی بین کار و زندگی وجود نداشته باشد.
- تبعیض، تجاوز به حقوق کارکنان و برچسب زدن رواج داشته باشد.
● تعادل میان کار و زندگی
تعارض میان کار و زندگی، وقتی به وجود می آید که کارکنان دریابند نقش های آنان در محیط کار و خانواده، با یکدیگر تداخل داشته و برای یکدیگر مزاحمت ایجاد می کنند. همه ی استرس ها، منفی و مضر نیستند و جزیی از ماهیت کار محسوب می شوند. تحقیق های انجمن بهداشت روانی کانادا در سال 2001 میلادی، نشان می دهد کارکنانی که استرس ناشی از کار را مثبت تلقی می کنند، از بهره وری بالایی برخوردارند. بسیاری از کارکنان معتقدند تعارض میان کار و زندگی به محیط خانواده و کار، آسیب جدی می رساند که می تواند سلامت جسمی و روانی فرد را به خطر بیندازد. البته این به این معنی نیست که استرس، به تنهایی موجب تشدید بیماری های روانی می شود. استرس زیاد، زمینه ساز افسردگی، اضطراب یا خشم شده و در کارکرد مغز، اختلال ایجاد می کند و درنهایت، منجر به ضعف سیستم ایمنی بدن می شود. به عبارتی، استرس زیاد، می تواند موجب ضعف اخلاقی، غیبت و کاهش بهره وری شود.
● تعارض شدید میان کار و زندگی همراه است با:
- تحمل استرس زیاد، افسرده خویی، درماندگی و ضعیف تر شدن وضعیت سلامت جسمانی
- کاهش رضایتمندی شغلی و تعهد سازمانی
- افزایش مراجعه به پزشک
- افزایش غیبت کاری
برای از بین بردن تعارض میان کار و زندگی، به کارفرمایان توصیه می شود:
- کارهای اضافی را کم کنید: یکی از این روش ها، جلوگیری از مکاتبه های اضافی و ارجاع آن از مدیریت به کارکنان، اصلاح و بهبود فرآیندهای کاری است. در این زمینه با کارکنان مشورت کنید.
- کاهش مأموریت های اداری
- کاهش پرداخت اضافه کاری و پرداخت های جایگزین برای جبران هزینه های زندگی (پاداش براساس شایستگی و عملکرد)
- به کارکنان برای انجام اضافه کاری، فرصت نه گفتن بدهید، به شرطی که وقفه در کارهای اداری به وجود نیاید.
- ساعت های کارِ شناور تدوین کنید تا کارکنان بتوانند در طول هفته، چند روزی از این ساعت های کاری استفاده کنند یا شرایط انجام کار در خانه را فراهم سازید.
- نباید کارکنان را برای انتخاب میان پیشرفت شغلی و رسیدگی به خانواده تحت فشار بگذارید، بلکه باید راه کارها و شاخص های ارتقا و ترقی شغلی به نحوی طراحی شود که به زندگی خصوصی کارکنان، صدمه ای نرساند.
● برای حفظ تعادل میان کار و زندگی خانوادگی کارکنان باید:
- به اضافه کاری های غیرمنطقی نه بگویید.
- سعی کنید کار اداری را کم تر به خانه ببرید. اگر مجبورید در خانه، کارهای اداری انجام دهید، باید وقت خاصی را به آن ها اختصاص دهید. برای نمونه، وقتی که فرزندان به رختخواب رفتند.
- مأموریت های اداری را کاهش دهید.
- از ساعت های کاریِ شناور استفاده کنید.
به یاد داشته باشید واکنش افراد در مقابل استرس، متفاوت است. ممکن است استرس برای یک نفر عارضه های جسمانی و روانی شدید داشته باشد درحالی که دیگری، از این عارضه ها در امان باشد.
● عدم تبعیض و تجاوز به حقوق دیگران
تبعیض، نقض حقوق دیگران و برچسب زنی، مانعی جدی برای داشتن سلامت جسمی، روحی و روانی خوب است. ترس ازدست دادن شغل، عدم ارتقای شغلی، عدم مشارکت کارکنان و تمسخر از سوی همکاران، می تواند آسیب جدی به سلامت روحی و روانی فرد وارد نماید. تبعیض، سم مهلکی برای یک محیط کاریِ خوب محسوب می شود و زمینه ساز بروز بسیاری از بیماری ها است.
سازمان ها از داشتن کارکنان سالم و تندرست بهره می برند. کارکنان را تشویق کنید به فکر سلامتی خود باشند. وجود کارکنان سالم، تندرست و بانشاط، موجب بهبود اخلاقیات و افزایش بهره وری در سازمان می شود.
موسسه روانشناختی کاریزما مشاور www charismaco com