آلزایمر چیست؟-مجله مادر و کودک گوپی

زمانی که چارلستون هستون، هنرپیشه شهیر سال های نه چندان دور آمریکا که زمانی در نقش بن هور و السید روی پرده نقره ای سینما هنرنمایی می کرد، به کاخ سفید رفت تا رونالد ریگان، رییس جمهور وقت ایالات متحده را ببیند، شاید فکرش را هم نمی کرد که او و ریگان چه وجه اشتراکی دارند. این دو جزء میلیون ها انسانی بودند که در سنین پیری گرفتار بیماری آلزایمر شدند؛; بیماری ای که اکثرا آن را به نام بیماری فراموشی می شناسند...

بیماری آلزایمر، شایع ترین نوع زوال عقلی است. به رغم شیوع بالای این بیماری، توصیفی از این بیماری در کتب قدیمی موجود نیست و به نظر می رسد اطبای قدیمی نتوانسته اند بین این بیماری و سایر موارد زوال عقل، افتراقی تشخیص دهند. اولین بار در سال 1906 بود که یک پزشک آلمانی به نام آدیوس آلزایمر این بیماری را توصیف کرد. گرچه بیماری اغلب در سنین بالای 65 سال بروز می کند اما می تواند افرادی با سنین کمتر را نیز گرفتار کند. در سال 2009 تعداد مبتلایان به این بیماری به بیش از 35 میلیون نفر رسید.

● دیگه پیر شدی

شاید نام گذاری این بیماری به نام بیماری فراموشی چندان نادرست نباشد. گرچه سیر بیماری در هر فرد بسیار متفاوت و منحصر به فرد است، اما اکثر بیماران علایم مشابهی را نشان خواهند داد. این علایم معمولا به اشتباه آثار استرس معرفی می شوند و بعضی نیز آن را روند طبیعی پیری می دانند. معمولا شایع ترین علامت، از دست رفتن حافظه نزدیک است، به نحوی که فرد نمی تواند چیزهایی را که اخیرا یاد گرفته است به یاد بیاورد. با گسترش بیماری، بیمار ممکن است دچار اختلال در حافظه طولانی مدت، اختلال در قوه تصمیم و قضاوت و تغییرات خلق و خوی و حتی پرخاشگری شود. روند این بیماری به طور معمول بسیار کند است و به طور متوسط 7 تا 8 سال از زمان شروع علایم تا زمان تشخیص قطعی طول خواهد کشید.

● اختلال شناخت ملایم

در تعدادی از سالمندان، حالتی ایجاد می شود که دانشمندان از آن به نام اختلال شناختی ملایم نام می برند. این گونه افراد به طور معمول اختلالاتی در زمینه حافظه و یادآوری دارند اما قوه منطق و تصمیم گیری کاملا دست نخورده است. گرچه همه این افراد، الزاما به سمت آلزایمر پیشرفت نخواهند کرد اما تصور می شود این بیماری مرحله ای قبل از شروع آلزایمر باشد. هنوز مشخص نیست چه علایمی نشان دهنده پیشرفت به مرحله آلزایمر خواهند بود اما تحقیقات اخیر نشان داده است که مشکل در انجام امور مالی، مانند بررسی ریز حساب بانکی می تواند یکی از این نشانه ها باشد.

● بمب آلزایمری

بر اساس گزارش جدیدی که توسط انجمن جهانی آلزایمر انتشار یافته است، در سال 2009 بیش از 36 میلیون نفر بیمار مبتلا به آلزایمر در جهان وجود دارد. این مقدار حدودا 12 میلیون بیش از تعداد بیماران در سال 2005 است. تصور می شود که تعداد بیماران هر 20 سال دو برابر شود و در میانه های قرن بیست و یکم به 115 میلیون نفر در سراسر جهان برسد.

یکی از علل افزایش تعداد بیماران در اصل بهبود امکانات و درمان های پزشکی است. با ارتقای سلامت و بهبود شاخص های بهداشتی، متوسط طول عمر مردم جهان به تدریج افزایش یافته است. از آنجا که آلزایمر بیماری است که معمولا در سنین بالا بروز می کند، طبیعتا با افزایش تعداد سالمندان، تعداد مبتلایان به آلزایمر نیز افزایش خواهد یافت. اما نکته قابل توجه در گزارش انجمن جهانی آلزایمر آن است که افزایش تعداد بیماران، در کشورهای در حال توسعه بیش از کشورهای توسعه یافته است. در حالی که با توجه به بالاتر بودن سطح بهداشت در کشورهای پیشرفته و طبیعتا افزایش میانگین سنی آنها، تصور می شود این نسبت باید برعکس باشد.

از 36 میلیون بیمار مبتلا به آلزایمر بیش از 60 درصد آنها در کشورهای کم درآمد و یا کشورهایی با میزان درآمد متوسط ساکن هستند و از طرفی سرعت رشد تعداد بیماران در این کشورها نیز از کشورهای پیشرفته بیشتر است. میزان افزایش تعداد بیماران آلزایمر در اروپا 40 درصد، در آمریکای شمالی 63 درصد، در آمریکای جنوبی 77 درصد و در کشورهای توسعه یافته آسیا وحوزه اقیانوس آرام 89 درصد گزارش شده است. در حالی که این مقدار در آسیای جنوبی 107 درصد، در آسیای مرکزی 117 درصد، در خاورمیانه و شمال آفریقا 125 درصد و در آمریکای لاتین بین 134 تا 146 درصد بوده است.

علت این افزایش هنوز مشخص نیست. عده ای معتقدند که شرایط سخت اجتماعی و اقتصادی در این زمینه نقش دارد. در تحقیقی که اخیرا انجام شده، ارتباطی بین شرایط سخت و دشوار سال های ابتدای زندگی و بروز آلزایمر در سنین بالاتر مشاهده شده است. همچنین درباره نقش بیماری های عفونی در پیشرفت آلزایمر و شیوع بیشتر این بیماری ها در کشورهای در حال توسعه نیز مطالبی مطرح شده است. اما به نظر می رسد دلیل رشد میزان بیماران آلزایمری در این کشورهای آن باشد که در سال های گذشته و از نظر فرهنگی، اکثر علایم این بیماران کاملا طبیعی تصور شده و جزیی از روند پیری به حساب می آمدند و عملا تعداد زیادی از بیماران هرگز تشخیص داده نمی شدند.

آلزایمر از آن دسته بیماری هایی است که علت بروز آن و عوامل مستعدکننده برای ابتلا به آن چندان شناخته شده نیست. در سال های اخیر متخصصان علم ژنتیک توانسته اند ارتباطی بین یک ژن خاص و بروز این بیماری بیایند. به تازگی دو گروه از متخصصان در کشورهای ولز و فرانسه با بررسی بیش از 19000 بیمار آلزایمری موفق شدند سه ژن جدید را بیابند که با بروز این بیماری در ارتباط هستند.

گرچه حضور این ژن ها به تنهایی به معنای ابتلای فرد به آلزایمر نیست اما تصور می شود این کشفیات، دریچه تازه ای به درک پزشکان از این بیماری و یافتن درمان های جدید بگشاید.

شخصیت های شناخته شده ای در جهان از بیماری آلزایمر رنج برده اند. رونالد ریگان، رییس جمهور سابق ایالات متحده که قبل از انتخاب به عنوان ریاست جمهوری، هنرپیشه فیلم بود و چارلستون هستون، هنرپیشه مطرح آمریکایی از جمله این افراد بودند. در این میان شاید زندگی ریتا هیورث، هنرپیشه زن سینما بسیار جالب توجه باشد زیرا وی 8 سال قبل از تشخیص بیماری، رفتارهای چون پرخاشگری را نشان می داد و البته تمامی علایم وی به اشتباه به مصرف شدید مشروبات الکلی از سوی وی نسبت داده می شد. جاناتان سویفت، نویسنده مشهور و خالق داستان های گالیور نیز یکی دیگر از افراد شناخته شده ای بوده است که به آلزایمر مبتلا گردید.

بیماری آلزایمر سوژه فیلم ها و نمایشنامه های فراوانی بوده است. فیلم مستند وقتی نقاشی می کشم بهتر به یاد می آورم ، بر اساس زندگی هیلدا گولبلات، نقاش رنگ روغن آمریکایی ساخته شده است. وی که از بیماری آلزایمر رنج می برد، پس از یک دوره عدم فعالیت، با کمک شاگردانش دوباره به نقاشی روی آورد و با این روش نه تنها تا مدت ها از پیشرفت بیماری خود جلوگیری کرد، بلکه تا حدودی توانایی های از دست رفته خود را نیز بازیافت. تعدادی از نقاشی هایی که وی در این دوره کشیده است جزو آثار برجسته نقاشی جهان به شمار می روند. این فیلم نشان می دهد که چگونه فعالیت های هنری می تواند به بیمارانی که از آلزایمر رنج می برند کمک کند تا دوباره به زندگی پیوند بخورند و فعالیت های ازدست رفته خود را باز یابند. همچنین در این فیلم، متخصصان اعصاب به بررسی تاثیر هنر و فعالیت های هنری بر زندگی بیماران آلزایمری می پردازند.

21 سپتامبر به عنوان روز جهانی آلزایمر نام گذاری شده است. به این مناسبت در اکثر کشورهای جهان مراسمی برگزار می شود. در کشور ما نیز انجمن آلزایمر ایران در تاریخ 26 شهریور با همکاری وزارت بهداشت نشست خبری برگزار نمود که در آن دکتر آقاجانی، رییس مرکز مدیریت بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت در مورد اختصاص بودجه برای ایجاد مراکز درمانی ویژه بیماران آلزایمری و تهیه داروهای مورد نیاز آنان به سخنرانی پرداخت. اخبار انجمن آلزایمر ایران از طریف پایگاه اینترنتی این انجمن به آدرس www.alzheimer.ir قابل دسترسی است.