دیابتی هایی که از آن طرف بام می افتند

اغلب بیماران دیابتی اطلاعات شان درباره افزایش قند خون و راه های کنترل آن مناسب است. ولی تعداد کمتری از این بیماران به آثار کاهش قند خون واقفند. بنابراین ذکر نکاتی در خصوص این مشکل برای بیماران دیابتی حایز اهمیت است. 7 نکته زیر از مهم ترین نکاتی هستند که بیماران دیابتی باید درباره افت قند خون بداند...

1) خطرناک ترین و شایع ترین عارضه انسولین درمانی، هیپوگلیسمی یا افت قند خون است. این عارضه در دیابتی هایی بیشتر دیده می شود که مقدار انسولین را خودسرانه زیاد کرده یا غذانخورده تزریق می کنند یا هم زمان با ترزیق انسولین ورزش سنگینی کرده و از دوز انسولین نکاسته اند. علایم و نشانه های زیر در یک بیمار دیابتیک باید ما را به فکر هیپوگلیسمی بیندازد: لرزش اندام، احساس مورمور شدن بدن، احساس گرسنگی، اختلال دید، سیاهی رفتن جلوی چشم، گزگز، مورمور یا سوزن سوزن شدن دور دهان و لب ها، سردرد، عدم تمرکز، تعریق شدید و ناگهانی و سرد، پوست سرد و مرطوب، رنگ پریدگی، لکنت زبان، رفتارهای غیرعادی و غیر متعارف و غیرمنتظره. دوبینی، گاهی هیجان و پرحرفی، خواب آشفته و کابوس، گاهی شکم درد، گاهی احساس تهاجم و حرکات تهاجمی (در جوانان)، گاهی تشنج ناگهانی (در کودکان)، اختلال حواس و فراموشی (در سالمندان) و بالاخره بی هوشی و اغما و حتی مرگ (در صورتی که به این علایم هشداردهنده توجه نکنید.) خوشبختانه تمام این تظاهرات برگشت پذیر بوده و با مصرف قند یا آب قند یا هر محصول قندی به سرعت برطرف می شود. اگر مریض بی هوش باشد، اولین اقدام نجات بخش، خوراندن آب میوه شیرین، آب قند، چند حبه قند و یا هر نوع خوردنی یا نوشیدنی شیرین است که در دسترس باشد. البته نوشیدنی شیرین، ارجح است.

2) اگر بیمار بی هوش باشد، اقدام فوری و نجات بخش، تزریق داخل وریدی 25 میلی لیتر سرم گلوکز 50 درصد (هیپرتونیک) در ظرف دو دقیقه است که تا 50 میلی لیتر هم قابل افزایش است. این تمهید درمانی در اکثر موارد موثر بوده و ظرف چند دقیقه بیمار چشم هایش را باز می کند و نجات می یابد. ولی اگر لازم باشد می توان از گلوکاگن در بیمارستان ها یا مراکز اورژانس استفاده نمود. کمتر اتفاق می افتد که در منزل یا مراکز درمانی، سرم قندی نباشد اما گلوکاگن باشد. لذا اولین تمهید درمانی تزریق سرم قندی می باشد. اگر به هر دلیل سرم قندی یا گلوکاگن هیچ کدام در دسترس نباشد و بیمار همچنان در حال اغماء باشد ناچار باید به منظور نجات جان بیمار، هر ماده یا محلول شیرین مانند شربت قند یا محلول عسلی در نیم لیتر آب گرم را به صورت تنقیه وارد بدن بیمار کرد. باید خاطرنشان ساخت که خوراندن یا نوشاندن هر ماده ای به بیمار در حال اغماء که رفلکس بلع ندارد، خطرناک است و ممکن است وارد ریه شود و بیمار را خفه کند. ضمنا تنقیه یک روش سنتی و قدیمی است و امروزه قرص های گلوکز وجود دارد که در آب حل می شود.

3) اگر بیمار دیابتی در حال اغماءباشد و هیچ وسیله ای برای تشخیص در دسترس نباشد و بین هیپوگلیسمی و هیپرگلیسی (یعنی بین افت قند خون و زیادی قند خون) شک و تردید داشته باشیم، باید فرض را بر کاهش قند خون بگذاریم و قبل از آنکه دیر شود، سرم قندی تزریق کنیم. اگر تشخیص درست باشد، بیمار به هوش می آید و چشم ها را باز می کند و اگر تشخیص درست نباشد، باز هم اتفاق بدی نخواهد افتاد و فقط اندکی به قند خون بیمار اضافه می شود که چندان تاثیری در سرنوشت او نخواهد داشت.

4) در افراد مسن علایم و نشانه های افت قند خون ضعیف تر است و گاهی گمراه کننده. دیده شده است که یک بیمار سالمند مبتلا به دیابت، نیمه های شب دچار افت قند (هیپوگلیسمی) شده و به اغماء فرو رفته و به مرگ وی انجامیده است زیرا اطرافیان تصور کرده اند که بیمار خواب است و دیر بیدار می شود! علت این پدیده آن است که واکنش های افت قند خون در سالمندان، ضعیف است؛; یعنی تپش قلب و لرزش و تند شدن ضربان نبض و عصبیت در جوانان دیده می شود، در حالی که در افراد مسن تظاهراتی مانند سردرد، دوبینی، رخوت، لکنت زبان، اختلال حواس، فراموشی و بالاخره تشنج و اغماء و حتی مرگ (اگر درمان شود) جلب توجه می کند و همان طور که می دانیم این تظاهرات در یک سالمند غیر دیابتی و حتی سالم هم ممکن است بی اهمیت تلقی شود و مورد غفلت قرار گیرد. لذا در تعیین دوز انسولین در سالمندان نباید دست ودل باز بود بلکه بهتر است کمی خست داشته باشیم.

5) در برخی جوانان و نوجوانان و میانسالان دیابتی دیده شده که در دریا غرق شده اند و اطرافیان تصور کرده اند به علت عدم آشنایی به فن شنا غرق شده است، در حالی که تزریق انسولین قبل از شنا و فعالیت بدنی شدید حین شنا و هیپوگلیسمی بعد از آن موجب مرگ او شده و یا دیده شده است که یک جوان دیابتیک، به کوه رفته و سقوط کرده و فقط به این دلیل که دوز انسولین را قبل از کوهنوردی کم نکرده و یا به اندازه کافی غذا نخورده، دچار هیپوگلیسمی و سقوط شده است.

6) هیچ بیمار دیابتی که دارو مصرف می کند، نباید از منزل خارج شود؛; مگر اینکه مقداری ماده قندی یا شیرینی یا آب نبات همراه داشته باشد. غفلت از این اقدام ساده در بسیاری موارد به مرگ بیمار منجر شده است. همان قندی که موجب این همه ضایعات و عوارض دیابت می شود، هنگام هیپوگلیسمی (افت قند خون) نجات بخش می شود. این نکته را تمام بیماران دیابتی باید آویزه گوش و نصب العین خود قرار دهند که افزایش قند خون به پزشک و بیمار فرصت کافی می دهد تا فکری برای او بکنند؛; مثلا مقدار انسولین را زیادتر کنیم، بیمار را بستری کنیم و زیر نظر بگیریم. ولی کاهش ناگهانی قند خون (هیپوگلیسمی) چنین فرصتی را به ما نمی دهد و در اینجا اتلاف وقت اصلا جایز نیست. راقم این سطور، روزانه با بیمارانی مواجه است که با قندهای 400 یا 500 و بالاتر به مطب مراجعه می کنند و بدون دست پاچگی قند آنها را ظرف چند روز به طور سرپایی یا بستری کنترل می کنم اما در برخورد با هیپوگلیسمی های شدید هنوز هم بعد از 42 سال طبابت یکه می خورم.

7) بد نیست خوانندگان کنجکاو و آگاه هفته نامه سلامت بدانند که بسیاری از مشاهیر و قهرمانان سرشناس ورزشی مبتلا به دیابت بوده و در حالی که از انسولین استفاده می کردند به مقام قهرمانی دست یافته اند: بابی کلارک، قهرمان لیگ هاکی آمریکا (1974- 1973)، چهره سرشناس تلویزیون آمریکا خانم ماری تایلور مور، ران سانتو برنده 6 مدال طلای

بیس بال که از نوجوانی مبتلا به دیابت نوع یک بود، جکی رابینسون، اسطوره بیس بال آمریکا (1972-1919)، بتهوون، نابغه موسیقی و ده ها تن از نام آوران و پیشتازان علم و هنر و ورزش و سیاست و تاریخ همگی با وجود دیابت، به چنین افتخاراتی دست پیدا کرده اند. این افراد سرشناس علاوه بر هنر اصلی خود یک هنر دیگر هم داشته اند و آن هنر کنار آمدن با دیابت و کنترل این بیماری سرکش و رعایت انضباط در درمان و پیگیری آن.

● کارتی برای تمام دیابتی ها من دیابت دارم. اگر هوشیار باشم ولی حالم بد شده باشد، مقداری ماده قندی یا شیرینی یا شربت قند به من بخورانید. اگر بی هوش باشم، لطفا فوری آمبولانس خبر کنید و مرا به نزدیک ترین مرکز درمانی برسانید.

نام من / نشانی من / تلفن / نام پزشک معالج / نشانی / تلفن

همین چند کلمه ساده که روی یک کارت نوشته شده، توانسته است در گوشه و کنار دنیا جان بسیاری از بیماران دیابتی را نجات دهد. تمام بیماران دیابتی، به ویژه بیمارانی که از انسولین استفاده می کنند، باید یک کارت مخصوص دیابت یا یک گردن بند یا پلاک یا دستبند پلاک دار با خود همراه داشته باشند که روی آن، تمام اطلاعات بالا را قید کرده باشند.