درمان آرتروز - مجله مادر گوپی

آرتروز یک بیماری مفصلی است که به مرور باعث از بین رفتن قابلیت مفاصل می شود؛; در این بیماری غضروف و استخوان زیر غضروف درگیر می شود. غضروف به عنوان یک بافت همبند کاملا اختصاصی در جایی که نیاز به یک بافت نیمه جامد است، در تامین شکل مناسب و استحکام و قابلیت ارتجاعی مفاصل نقش دارد. باافزایش سن شکل غضروف و ترکیب شیمیایی آن تغییر می کند و حالت ارتجاعی و شفاف خود را از دست می دهد و شکاف در آن ایجاد می شود به تدریج این شکاف گسترش پیدا می کند و استخوان زیر آن نمایان می شود. درخصوص بیماری آرتروز و علایم و درمان آن با یکی از متخصصان گفت وگویی کرده ایم. دکتر فرزاد امیدی کاشانی متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی ستون فقرات می گوید: استیوآرتریت یا بیماری استهلاکی مفصل یکی از بیماری های شایع استخوان و مفصل است که در کشورهای پیشرفته مانند آمریکا حدود 27 میلیون نفر رادرگیر کرده است و علت مراجعه بسیاری از مردم به پزشکان در این کشورها بیماری آرتروز است و 50درصد تجویز داروهای مسکن به علت همین بیماری است.

استیوآرتریت بیماری است که توسط متخصصان روماتولوژیست شناسایی و درمان می شود. این بیماری درکشور ما بسیار شایع است، هرچند مانند بسیاری از بیماری ها، آمار دقیقی از مبتلایان به آن درکشور وجود ندارد، از شایع ترین علایم آرتروز درد مفصل، تاندون ها و عضلات اطراف مفصل، ناتوانی و جمع شدن مایع میان بافتی در مفصل است. از شایع ترین شکایات مبتلایان به آرتروز این است که درد آن ها با سرما یا رطوبت بدتر می شود و علایم آن در روز بیشتر بروز می کند. هم چنین مفاصل زانو، مفصل بین استخوان ران و لگن بیشتر درگیر آرتروز می شود. علایم اولیه آرتروز که علل خاصی ندارد با بالارفتن سن شیوع می یابد. البته این موضوع به این معنا نیست که کهولت سن، احتمال ابتلا به آرتروز را بیشتر می کند. ولی اصولا از آن جا که با بالارفتن سن تغییراتی در غضروف مفاصل دیده می شود با کم شدن آب غضروف، مفصل در مقابل آرتروز آسیب پذیرتر می شود و به این ترتیب ابتلا به آرتروز در سن بالا شایع است. در آرتروز ثانویه، مفصل از قبل مشکلی داشته و مستعد به آرتروز شده است. به گفته دکتر کاشانی از مهم ترین علل ابتلا به آرتروز، شکستگی های شدید، یا ضرب دیدگی مفاصلی که بیشتر در معرض آسیب دیدگی قرار دارد، می باشد.

افرادی که ورزش می کنند، باید دقت کنند که اگر فشار بیش از حد و غیراصولی روی مفاصل خود بیاورند، بیشتر در معرض آرتروز قرار دارند. هم چنین علل ارثی نیز در این خصوص وجود دارد. احتمال بروز آرتروز در برخی خانواده ها بیشتر است و دلیل آن هم ژنتیک است. برخی بیماری ها مثل دیابت، رماتیسم، بیماری های مادرزادی، بیماری های التهابی مفصل و عفونت مفصل می تواند زمینه ساز ابتلا به آرتروز باشد. این توضیح در این جا لازم است که آرتروز، غضروف مفصلی را درگیر می کند و از آن جایی که غضروف مفصلی خون رسانی ندارد و از مایع مفصلی تغذیه می کند، اگر این مایع به هر علتی آسیب ببیند مثل عفونت، بدن قادر به بازسازی آن نخواهد بود و آرتروز بروز پیدا می کند. به گفته این متخصص ارتوپدی، چاقی مفرط و حاملگی، شکستن مفاصل دست و انگشتان از دیگر عوامل آرتروز است. صدای مفاصل به هنگام راه رفتن به علت عبور تاندون ها از روی مفاصل است و ربطی به ابتلا به آرتروز ندارد. اما کسانی که انگشتان دست، گردن یا کمرشان را طوری حرکت می دهند که صدا بدهد و به اصطلاح بشکند، آن مفاصل را مستعد آرتروز می کنند. این بیماری از طریق رادیوگرافی قابل تشخیص است البته روش های دیگری مثل ام آرآی وجود دارد اما نکته مهم این است که تشخیص زودهنگام بیماری به نحوی که آرتروز قابل درمان باشد، هنوز امکان پذیر نیست و اگر آرتروز از نظر بالینی علامت دار شود، آرتروز غیرقابل برگشت می شود. کلیه درمان های طبی فقط علایم بالینی را کم می کند، درواقع آرتروز بیماری است که بهبود پیدا نمی کند. درست مثل لاستیک خودرو که وقتی آج آن از بین رفت، باید با آن مدارا و درنهایت آن را تعویض کرد. درمان های مرتبط با آرتروز فقط علایم بالینی بیمار مثل درد را کم می کند و بیمار فقط با مدارا و تغییر شیوه زندگی می تواند عملکردش را بهبود دهد. در مبحث پیش گیری و درمان، اولین نکته کنترل وزن است. کنترل وزن برای مفاصل بزرگ اندام تحتانی حیاتی است و در کاهش علایم بالینی تاثیر چشمگیری دارد. استراحت و ورزش منظم و کم ضربه مثل پیاده روی و مخصوصا شنا به این بیماران توصیه می شود. در شنا فشار کمی روی مفاصل می آید و عضلات کنار مفصل تقویت می شود. وزن بدن به هنگام شنا کم می شود و در نتیجه فشار روی مفاصل کاهش پیدا می کند. در شنا عضلات به کار می افتد تقویت عضلات به مفاصل کمک می کند تا تحت فشار کمتری قرار بگیرد، استفاده از عصا هم برای سالمندان مبتلا به آرتروز مفید است.

دکتر کاشانی ادامه می دهد: از آن جا که آرتروز زانو جزو شایع ترین آرتروزهاست، توصیه می کنیم ابتدا بیمار با استفاده از کیسه آب گرم زانو را گرم کند. این کار باعث پرخون شدن و آمادگی برای پیاده روی می شود. پس از ورزش استفاده از کیسه آب سرد التهاب مفصل را کاهش می دهد. هم چنین نشستن طولانی بیشتر از 20دقیقه، بالارفتن از پله، کوه، تپه، سربالایی یا سرپایینی برای مبتلایان به آرتروز زانو مضر است. وی درباره درمان های دارویی آرتروز ادامه می دهد: رایج ترین درمان آرتروز استفاده از داروهای ضددرد مثل بروفن، دیکلوفناک و ایندومتاسین است. این داروها آرتروز را درمان نمی کند. درمان آرتروز فقط با تغییر شیوه زندگی میسر است و بیماران فقط باید با مفصل مبتلا به آرتروز مدارا کنند. خم بودن زانو به مدت طولانی دیر یا زود سبب آرتروز می شود و استفاده از دارو فقط علایم بالینی را کم می کند. هم چنین داروهای اسیدچرب امگا3 و گلوکوزامین و کوندروییتین هم داروهایی است که برای مبتلایان به آرتروز تجویز می شود اما از نظر علمی تاثیر مثبت آن ها در درمان ثابت نشده است و فقط علایم بالینی را کم می کند. دسته دیگری از داروها، کورتن هاست که خوشبختانه مصرف آن به دلیل داشتن عوارض منفی از جمله پوکی استخوان، بسیار کم است. پمادهای موضعی هم مفید است؛; به خصوص این که موضع ابتدا گرم می شود و مفصل به این علت تسکین پیدا می کند. به گفته این پزشک متخصص در صورت پاسخ نگرفتن از درمان های طبی، بیمار تحت عمل جراحی قرار می گیرد. از آن جا که آرتروز همراه با تخریب و ریزش غضروف مفصل و استخوان زیرغضروف است، گاهی به جراحی نیاز پیدا می شود. در برخی بیماران، مفاصل حالت قفل شدگی پیدا می کند. در چنین مواردی، در ابتدا مفصل را باز می کنند، مفصل را شست وشو می دهند و تکه های ریزاستخوان را خارج می کنندو مایع مفصلی را می شویند و به این ترتیب درد بیمار برای مدتی تسکین پیدا می کند. هم چنین در بیمارانی که پاهایشان حالت پرانتزی دارد و بخشی از مفاصل آن ها دچار ساییدگی شده، با روش های جراحی زانو راست می شود. هم اکنون بهترین درمان در کشورهای پیشرفته و ایران برای بیماران مبتلا به آرتروز حاد زانو، تعویض مفصل است. بیشتر بیماران پس از عمل به نحو چشمگیری شاهد بهبود عملکرد خود هستند و می توانند به زندگی عادی خود ادامه دهند. به هرحال نباید فراموش کرد که بهترین راه درمان آرتروز، مثل هر بیماری دیگری پیش گیری است.

کنترل وزن، تغییر شیوه زندگی اولین و مهم ترین است. طرز نشستن بسیار مهم است. برخلاف تصور عموم درحالت نشسته، ستون فقرات و کمر، فشار زیادی را تحمل می کند. درحالت نشسته بیشترین فشار روی کمر وارد می شود به نحوی که درحالت ایستاده و به هنگام پیاده روی این فشار بسیار کمتر است. فشار روی مفصل زانو و استخوان ران درحالت نشسته بسیار زیاد است. خم شدن گردن به مدت طولانی، داشتن مفصل غیرطبیعی و مفصل ضرب دیده هم می تواند فرد را به آرتروز مستعد کند. انجام ورزش هایی که روی مفاصل فشار بیش از حد نیاورد، برای پیش گیری از آرتروز موثر است. هم چنین در مورد آرتروز کمر باید گفت: شاید خانم ها به علت این که اضافه وزن بیشتری دارند و کم تحرک هستند، بیشتر به آرتروز کمر مبتلا می شوند. یکی از مهم ترین علایم آرتروز کمر، علاوه بر دردکمر، بی حسی پاها به هنگام راه رفتن است. تغییر در مهره کمر باعث فشار روی نخاع و ریشه های عصبی که مسیول عصب دهی عضلات تحتانی است، می شود و به این ترتیب پاها بی حس می شود. این بیماران درحال ایستاده بیشتر تحت فشار هستند. وزن زیاد و ضعف عضلات شکمی مهم ترین علت بروز آرتروز کمر و دیگر مشکلات است، قوس کمر در زنانی که چند بار زایمان کرده اند، باعث فشار و درد در ناحیه کمر می شود. اگر روش غیر جراحی کافی نبود، با عمل جراحی مهره های کمر را جوش می دهیم یا استخوان های ریز اطراف مهره ها ی کمر را برمی داریم تا درد بیمار کمتر شود. با فیزیوتراپی، کنترل وزن و تقویت عضلات می توان آرتروز کمر را کنترل کرد.