یبوست مزمن چیست؟-مجله مادر و کودک گوپی

برای یبوست تعریف دقیقی وجود ندارد. در بیشتر افراد یبوست ممکن است به صورت یک یا چندتا ازعلایم زیر بروز کند:

▪ اجابت مزاج به میزان کمتر از سه بار در هفته.

▪ وجود مدفوع سفت و گلوله گلوله.

▪ مدفوعی که به سختی دفع می شود.

▪ داشتن اجابت مزاج دردناک.

▪ احساس عدم تخلیه کامل پس از اجابت مزاج.

▪ برای این که بدانید چرا یبوست رخ می دهد، ابتدا باید کارکرد طبیعی روده را بشناسید.

● کارکرد طبیعی روده

غذاها و مایعات سفر دور و دراز خود را در دستگاه گوارش شما با عبور سریع از دهان تا معده آغاز می کنند. عضلات معده شل می شوند تا گنجایش غذای بلعیده شده را داشته باشند، اما مایعات در طی 20 دقیقه وارد روده کوچک شده و مواد جامد چند دقیقه دیرتر به آنجا می رسند. اگر چه این فرایند از معده و دهان آغاز می شود، اما بیشتر فرایند گوارش در روده کوچک اتفاق می افتد.

با ورود مواد غذایی و مایعات به جریان خون، محتویات روده فشرده تر و سفت ترمی شوند.

دیواره روده دارای عضلاتی است که به طور ریتمیک منقبض شده و مواد غذایی را به جلو می رانند. شبکه عظیمی از اعصاب، این انقباضات را با یکدیگر هماهنگ کرده وهورمون های مختلف این فرایند را تنظیم می کنند.

در افراد سالم در حدود شش ساعت طول می کشد تا غذا از روده کوچک عبور کند. سپس مواد غذایی وارد روده بزرگ یا کولون (یا قولون) می شوند. آب اضافی غذا در روده بزرگ جذب شده و میلیون ها باکتری که در آنجا زندگی می کنند، بو و رنگ خاص مدفوع را به آن می دهند.

انقباضات غیرارادی عضلات دیواره روده بزرگ محتویات غذایی را از میان آن به جلو می رانند. زمان مورد نیاز برای عبور مواد از کولون متفاوت بوده و در افراد سالم به طور متوسط به 18 تا 20 ساعت می رسد.

بعد نوبت به راست روده در انتهای کولون می رسد. روده بزرگ قادر است مقدار زیادی مدفوع را ذخیره کند. زمانی که راست روده از مدفوع پر می شود، علایمی مبنی بر نیاز به تخلیه مخابره می کند. در این حالت دو حلقه عضلانی که مجرای مقعد را بسته و از نشت مواد به خارج جلوگیری می کنند، شروع به شل شدن می کنند. در عین حال عضلات روده بزرگ منقبض می شوند تا مدفوع را به خارج برانند و انقباض ارادی عضلات شکمی این امر را تسهیل می کند.

اختلال در این فرایند پیچیده می تواند مشکلات زیادی ایجاد کند.

● علل یبوست مزمن

بیشتر علل یبوست مزمن به شیوه زندگی مربوط می شوند، یه ویژه میزان ناکافی فیبر در غذا و ورزش نکردن.

البته در مواردی یک بیماری زمینه ای کارکرد روده را کند می کند. اگر چه یبوست می تواند به دلیل یک بیماری جدی ایجاد شده باشد، اما به خودی خود خطری برای سلامتی به شمار نمی آید.

یبوست مزمن از جمله به این علل ممکن است رخ دهد:

عوامل مربوط به شیوه زندگی نظیر کمبود فیبر در غذا، مصرف کالری زیاد، بی تحرکی و کم آبی.

داروها از جمله آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم، داروهای "مهار کننده های کانال کلسیم" مانند آدالات که از جمله برای درمان فشارخون بالا به کار می روند، آنتی هیستامین ها یا داروهای ضدحساسیت، داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای مانند ایمی پرامین، داروهای مخدر مانند کدیین، داروهای ضد التهاب غیراستروییدی مانند آسپیرین، ایبوپروفن و غیره، داروهای ضدکولینرژیک و ضد پارکینسون.

مکمل های غذایی از جمله مکمل های آهن و کلسیم.

بیماری های غد درون ریز شامل دیابت و کم کاری تیرویید.

- اختلالات متابولیسم،نظیر میزان کم پتاسیم و میزان بالای کلسیم خون.

بیماری های عصب شناختی مانند ام اس یا اسکلروز متعدد، پارکینسون و بیماری های نخاع.

اختلالات روانشناختی شامل افسردگی و اضطراب.

بیماریهای روده شامل تومورها، سندرم روده تحریک پذیر، بیماری های التهابی روده، تنگ شدن مجرای دفع ( بر اثر ایجاد جوشگاه زخم) و بیماری های راست روده.

بررسی که پزشک انجام می دهد

پزشک شما وضعیت سلامت عمومی تان، داروها و مکمل های غذایی که مصرف می کنید و سابقه خانوادگی تان از لحاظ بیماری گوارشی بررسی می کند.

معاینه جسمی می تواند سرنخ هایی را به دست دهد: معاینه شکم و راست روده اهمیت بسیار زیادی دارد، اما در بیشتر موارد بررسی دقیق عادات غذایی، فعالیت و ورزش و نحوه اجابت مزاج بیشترین اطلاعات را در اختیار پزشک قرار می دهد.

اگر چه تست آزمایشگاهی خاصی برای یبوست مزمن وجود ندارد، اما پزشک ممکن است وجود خون را در مدفوع در صورت وجود کم خونی بررسی کند. همچنین ممکن است بررسی هایی برای دیابت، اختلالات تیروییدی و اندازه گیری میزان کلسیم و پتاسیم خون انجام دهد.

در صورت وجود برخی علایم، نیاز به بررسی های بیشتری خواهد بود. مردانی که دچار یبوست مزمن بوده و علایم هشدار دهنده ای دارند، ممکن است نیاز به بررسی های بیشتری نظیر کولونوسکوپی، سیگموییدوسکوپی یا عکسبرداری با به کار بردن ماده حاجب باریم داشته باشند.

حتی در غیاب علایم هشدار دهنده نیز هر فرد بالای 50 سال باید به طور مرتب برای پولیپ و سرطان کولون مورد غربالگری (بیماریابی) قرار گیرد تا قبل از بروز علایمی نظیر یبوست، این بیماری ها در او کشف شوند.

● علایم هشدار دهنده همراه با یبوست شامل این موارد هستند:

▪ یبوست جدید یا تغییر ناگهانی در کارکرد روده.

▪ استفراغ.

▪ نفخ و درد شکم.

▪ خونریزی از روده.

▪ کاهش وزن.

▪ تب.

▪ کم خونی.

▪ درد مقعد.

▪ سابقه خانوادگی مثبت از لحاظ سرطان روده یا بیماری التهابی روده.

● عوارض یبوست

یبوست مزمن به خودی خود سبب بیماری جدی نمی شود.اما زور زدن می تواند عوارضی را در روده سبب شود که با درد همراه هستند.

همورویید یا بواسیر شایع ترین این عوارض است. بواسیرها سیاهرگ های متورمی هستند که می توانند خونریزی از مقعد را سبب شوند. در صورت لخته شدن خون در آنها درد شدیدی عارض می شود. زور زدن همراه با مدفوع سفت می تواند پارگی بافت مقعد و ایجاد فیسور یا شقاق را سبب شود.

شقاق ها به حدی دردناکند که بیماران برای از فرار از درد از اجابت مزاج امتناع می کنند. در مردان و زنان پیرتر، مدفوع سفت و خشک می تواند در راست روده متراکم شده و از اجابت مزاج طبیعی جلوگیری کند. زور زدن همچنین می تواند سبب خروج بافت راست روده از مقعد شود. این عارضه که به آن "افتادگی راست روده" (پرولاپس رکتوم) می گویند ممکن است نیاز به درمان جراحی داشته باشد.

غذاهای کم فیبر که عموما یبوست مزمن ایجاد می کنند، با "دیورتیکولوز" و" دیورتیکولیت" همراه هستند. اینها بیماری های شایع کولون هستند که می توانند خونریزی یا التهاب همراه با تب را سبب شوند. حتی در غیاب این عوارض هم ناراحتی حاصل از یبوست مزمن دلیل خوبی برای مراجعه به پزشک است.

● پیشگیری و درمان یبوست

موفقیت درمان به معنای افزایش تعداد دفعات اجابت مزاج نیست، بلکه به معنی راحتی عمل دفع است. برای رسیدن به این هدف هر فرد مبتلا به یبوست باید عادات زندگی خود را تغییر دهد. در صورت نیاز به کمک بیشتر، پزشک می تواند برای شما داروهای ملین تجویز کند.

شیوه زندگی: تغییرات ساده در عادات روزمره می تواند بسیاری از موارد یبوست را درمان کرده یا از بروز آنها پیشگیری کند. در مورد سبک زندگی چهار نکته اهمیت زیادی دارد:

1) فیبر در رژیم غذایی: یبوست مزمن در جوامع به اصطلاح "بدوی" که از غذاهای سنتی غیر تصفیه شده استفاده می کنند، نادر است، اما در جوامع صنعتی شیوع زیادی دارد. عامل اصلی در این میان فیبر است. فیبر غذایی ترکیبی از نوع کربوهیدرات های با مولکول پیچیده است که در غلات سبوس دار، برگ ها و ساقه گیاهان، مغزها، دانه ها، میوه ها و سبزیجات است، اما در هیچ غذای حیوانی یافت نمی شود.

از آنجایی که فیبر غذایی به وسیله دستگاه گوارش انسان هضم نمی شود، کالری زیادی ندارد، اما هنوز برای سلامتی بسیار ارزشمند است.

فیبر با حجیم و نرم کردن مدفوع حرکت آن را آسان می کند. بدین ترتیب فیبر از یبوست و سایر بیماری های روده ای جلوگیری می کند. فیبر همچنین با ایجاد احساس سیری و کاهش قند و کلسترول خون در ارتقای سلامت عمومی موثر است.

کارشناسان مصرف 38 گرم فیبر را در روز برای مردان زیر 50 سال و 30 گرم را برای مردان مسن تر توصیه می کند. برای زنان مقدار پیشنهادی 30 گرم در روز قبل از 50 سالگی و 21 گرم پس از آن است.

مصرف فیبر برای سلامت عمومی و کارکرد روده ضروری است، اما ممکن است عادت به انجام این کار دشوار باشد. بسیاری از مردم با شروع مصرف غذاهای پرفیبر از نفخ شکایت کنند، اما با ادامه مصرف این مشکل ظرف یک ماه برطرف می شود.

پس مصرف غذای دارای فیبر زیاد بهترین کار است. مصرف روزانه خود را با افزایش تدریجی 5 گرم در هفته ادامه دهید تا به میزان مورد نظر برسید. همچنینن مایعات زیاد مصرف کنید. بیشتر مردم با غلات پرفیبر شروع میکنند اما اگر نمی خواهید آن را با صبحانه مصرف کنید، در هر ساعت دیگر از روز می توانید این کار را انجام دهید.

2) ورزش: ورزش انتقال مواد دفعی را از روده تسهیل می کند. به همین دلیل است که کسانی که عادت به ورزش کردن دارند، کمتر به سرطان مبتلا می شوند. همچون غذای پرفیبر ورزش نیز دارای فواید زیادی به جز جلوگیری از یبوست است. ورزش خطر بیماری قلبی، سکته مغزی، فشار خون بالا، چاقی، دیابت، اختلال نعوظ و بسیاری مشکلات دیگر را کاهش می دهد. برای سلامتی قلب تان و همچنین کارکرد روده های تان هر روز به طور مرتب ورزش کنید. نیم ساعت پیاده روی در روز برای شروع عالی است.

3) مایعات: دکترها دیگر عقیده ندارند که هر کس روزانه به هشت لیوان آب احتیاج دارد. اما هرکس با یبوست مزمن باید روزانه 6 تا هشت لیوان آب بنوشد.

4) یک عادت خوب: همیشه به محض احساس دفع به توالت بروید.

نگهداشتن مدفوع پیامی غلط برای روده های تان به همراه دارد. به علاوه هر روز وقتی را به گذرانیدن در توالت اختصاص دهید. از آنجایی که این کار کولون را تحریک می کند؛; چند دقیقه بعد از صرف غذا بهترین زمان است.

با توجه به اینکه که چای و قهوه، کولون را تحریک می کند، بهترین زمان دفع برای خیلی از مردم پس از صرف صبحانه است. به ویژه اگر آنقدر با هوش بوده باشند که با صبحانه شان غلات سبوس دار مصرف کنند.

● درمان دارویی یبوست

داروها می توانند در درمان یبوست مزمن موثر باشند. با این وجود شما باید تنها زمانی از دارو استفاده کنید که با وجود پرداختن به ورزش و مصرف غذای پرفیبر هنوز یبوست داشته باشید.

اولین اقدام می تواند استفاده از رژیم غذایی پرفیبر و داروهای حجیم کننده مدفوع نظیر پسیلیوم یا متیل سلولز باشد که در صورت نیاز مکمل فیبر غذایی شما هستند. اما در صورتی که این روش موثر واقع نشود، می توانید از دارو استفاده کنید.